ÿþChi¿n tranh ViÇt Nam



Bách khoa toàn th°
 mß Wikipedia



Chi¿n tranh ViÇt Nam (1954 1975) là giai 
o¡n cuÑi và khÑc liÇt nh¥t cça Chi¿n tranh 
ông D°
¡
ng (1945 1975). 
ây là cuÙc chi¿n giïa hai bên. MÙt bên là ViÇt Nam CÙng hòa ß Nam ViÇt Nam và Hoa Kó, cùng mÙt sÑ 
Óng minh khác nh°
 Úc, New Zealand, 
¡i Hàn, Thái Lan và Philippines tham chi¿n trñc ti¿p và mÙt bên là ViÇt Nam Dân chç CÙng hòa ß miÁn B¯c ViÇt Nam do 
£ng Lao 
Ùng ViÇt Nam (tên cça 
£ng CÙng s£n ViÇt Nam trong thÝi kì Chi¿n tranh 
ông D°
¡
ng) lãnh 
¡o cùng vÛi nhïng ng°
Ýi cÙng s£n t¡i miÁn Nam ViÇt Nam và sñ trã giúp të các n°
Ûc xã hÙi chç ngh)
a (cÙng s£n), 
·c biÇt là cça Liên Xô và Trung QuÑc. CuÙc chi¿n này tuy gÍi là "Chi¿n tranh ViÇt Nam" nh°
ng chi¿n sñ lan ra toàn cõi 
ông D°
¡
ng, lôi cuÑn vào vòng chi¿n c£ hai n°
Ûc lân c­n là Lào và Campuchia ß các méc 
Ù khác nhau. Do 
ó cuÙc chi¿n còn 
°
ãc gÍi là Chi¿n tranh 
ông D°
¡
ng l§n thé 2.



Tên gÍi



T¡i ViÇt Nam, sách báo còn dùng tên Kháng chi¿n chÑng Mù céu n°
Ûc 
à chÉ cuÙc chi¿n tranh này[9], ci
ng là 
à phân biÇt vÛi các cuÙc chi¿n tranh khác 
ã x£y ra ß ViÇt Nam khi chÑng Pháp, chÑng Nh­t, chÑng Mông CÕ, chÑng Trung QuÑc. MÙt sÑ ng°
Ýi[10] c£m th¥y tên Kháng chi¿n chÑng Mù không trung l­p do cuÙc chi¿n còn ph£n ánh y¿u tÑ cça mÙt cuÙc nÙi chi¿n[10]; mÙt sÑ khác cho r±ng tên Chi¿n tranh ViÇt Nam thà hiÇn cách nhìn cça ng°
Ýi ph°
¡
ng Tây h¡
n là cça ng°
Ýi sÑng t¡i ViÇt Nam[10]. Tên gÍi cça cuÙc chi¿n này v«n còn 
ang là mÙt v¥n 
Á tranh cãi. Tuy nhiên hiÇn nay các hÍc gi£ trong và ngoài ViÇt Nam 
ang d§n d§n ch¥p nh­n tên "Chi¿n tranh ViÇt Nam" vì tính ch¥t quÑc t¿ cça nó[10].



CuÙc chi¿n này chính théc k¿t thúc vÛi sñ kiÇn 30 tháng 4, 1975, khi TÕng thÑng D°
¡
ng V
n Minh cça ViÇt Nam CÙng hòa 
§u hàng M·t tr­n Dân tÙc Gi£i phóng miÁn Nam ViÇt Nam. Chính phç Cách m¡ng Lâm thÝi CÙng hòa MiÁn Nam ViÇt Nam, sau 
ó, qu£n lý miÁn Nam cho 
¿n khi 
¥t n°
Ûc thÑng nh¥t. Nhà n°
Ûc thÑng nh¥t vÛi quÑc hiÇu là CÙng hòa Xã hÙi Chç ngh)
a ViÇt Nam ra 
Ýi vào n
m 1976.



B£n ch¥t cça Chi¿n tranh ViÇt Nam



B£n ch¥t cça Chi¿n tranh ViÇt Nam r¥t phéc t¡p và 
a diÇn tùy theo l­p tr°
Ýng cça các bên và hiÇn nay 
ang còn 
°
ãc tranh lu­n nh°
ng có thà rút ra mÙt sÑ 
·c 
iÃm sau:



    * 
Ñi vÛi các nhà lãnh 
¡o cça Mù[11] và ViÇt Nam CÙng hòa[12] [13] thì 
ây là cuÙc chi¿n tranh giïa hai hÇ t°
 t°
ßng: chç ngh)
a cÙng s£n và chç ngh)
a t°
 b£n, 
à ng
n ch·n sñ lan tràn cça chç ngh)
a cÙng s£n (Xem Thuy¿t Domino), chính phç Mù 
ã 
éng ra cáng 
áng chi phí cça c£ cuÙc chi¿n[14][15][16], có giai 
o¡n quân 
Ùi Mù 
ã trñc ti¿p chi¿n 
¥u trên chi¿n tr°
Ýng thay cho quân 
Ùi ViÇt Nam CÙng hòa[17][18][19][20].



    * 
Ñi vÛi các nhà lãnh 
¡o ViÇt Nam Dân chç CÙng hòa và M·t tr­n Dân tÙc Gi£i phóng MiÁn Nam thì 
ây là cuÙc chi¿n tranh nh±m thñc hiÇn các måc tiêu giành 
Ùc l­p, thÑng nh¥t hoàn toàn cho 
¥t n°
Ûc và xây dñng chç ngh)
a xã hÙi. HÍ nhìn nh­n cuÙc chi¿n này là mÙt cuÙc chi¿n chÑng ngo¡i xâm, chÑng l¡i chç ngh)
a thñc dân mÛi mà Mù áp 
·t t¡i miÁn Nam ViÇt Nam[21][22][23].



    * 
Ñi vÛi 
a sÑ ng°
Ýi ViÇt ß c£ miÁn B¯c và miÁn Nam, sau 2000 n
m chi¿n 
¥u chÑng các lñc l°
ãng ngo¡i xâm, ng°
Ýi Mù 
¡
n gi£n là sñ hiÇn diÇn mÛi nh¥t cça ngo¡i bang trên 
¥t n°
Ûc ViÇt Nam[24][25][26]. HÍ 
ã góp nên séc m¡nh cho phong trào dân tÙc mãnh liÇt do HÓ Chí Minh lãnh 
¡o[27]. Phong trào này, do 
£ng Lao 
Ùng ViÇt Nam, vÛi uy tín trong nhân dân 
¡t 
°
ãc të viÇc 
ã tÕ chéc M·t tr­n ViÇt Minh giành 
Ùc l­p cho 
¥t n°
Ûc và kiên trì chi¿n 
¥u chÑng sñ trß l¡i cça ch¿ 
Ù thñc dân Pháp, và tÕ chéc do 
£ng này thành l­p là M·t tr­n Dân tÙc Gi£i phóng miÁn Nam 
i tiên phong, 
ã 
¡t 
°
ãc sñ çng hÙ rÙng rãi cça 
a sÑ nhân dân[28][29][30][31][32]. Trong khi 
ó, phía ViÇt Nam CÙng hòa ngày càng phå thuÙc vào Mù và 
ã không duy trì 
°
ãc vai trò 
Ùc l­p cça hÍ trong con m¯t cça ng°
Ýi dân (nh¥t là sau khi TÕng thÑng Ngô 
ình DiÇm bË sát h¡i)   
·c biÇt là khi 
a sÑ các nhân v­t lãnh 
¡o cça hÍ là nhïng ng°
Ýi trong chính phç Tr§n TrÍng Kim, hình thành d°
Ûi ch¿ 
Ù b£o hÙ cça phát xít Nh­t, hay 
ã tëng làm viÇc cho Pháp[33][34]. CuÙc chi¿n này, do 
ó, mang tính dân tÙc r¥t cao[35][25][36][28]: sñ 
Ùc l­p và thÑng nh¥t cça 
¥t n°
Ûc 
ã trß thành y¿u tÑ quy¿t 
Ënh giúp nhïng ng°
Ýi CÙng s£n th¯ng lãi ché không ph£i là nhÝ vào hÇ t°
 t°
ßng hay °
u th¿ quân sñ cça hÍ. 
¡i 
a sÑ ng°
Ýi dân miÁn Nam không quan tâm vÁ dân chç hay 
Ùc tài, ho·c các hÇ t°
 t°
ßng chính trË. HÍ chÉ muÑn 
°
ãc yên Õn 
à làm 
n.[37]



    * VÁ quan 
iÃm cça ng°
Ýi dân Hoa Kó, có hai chiÁu h°
Ûng chính. MÙt phía tin vào chính phç và çng hÙ cuÙc chi¿n chÑng CÙng cça quân 
Ùi Hoa Kó. Phía kia cho r±ng 
ây là cuÙc chi¿n tranh xâm l°
ãc[38], chi¿m 
óng lên miÁn Nam ViÇt Nam 
à 
iÁu khiÃn và kiÃm soát thË tr°
Ýng kinh t¿, nhân lñc, séc lao 
Ùng và tài nguyên ß vùng 
ông Nam Á[39], còn chính sách chÑng CÙng s£n cça chính phç Mù theo Jonathan Neale chÉ là 
à phåc vå cho quyÁn lãi cça nhïng t­p 
oàn t°
 b£n Mù[40].



    * Trên cåc diÇn quÑc t¿ 
ây là cuÙc "chi¿n tranh nóng" trong lòng Chi¿n tranh L¡nh 
ang diÅn ra quy¿t liÇt lúc 
ó trên th¿ giÛi[41]. C£ Liên Xô và Trung QuÑc m·c dù có nhïng xung 
Ùt sâu s¯c vÛi nhau v«n cùng viÇn trã tÑi 
a cho ViÇt Nam Dân chç CÙng hòa chÑng l¡i Mù.



CuÙc chi¿n tranh này 
°
ãc nhiÁu ng°
Ýi phân 
o¡n theo các cách khác nhau: Ng°
Ýi Mù[42][43][44][45]th°
Ýng quan niÇm "Chi¿n tranh ViÇt Nam" 
°
ãc tính të khi khi hÍ trñc ti¿p tham chi¿n trên bÙ 
¿n khi chính quyÁn ViÇt Nam CÙng hòa 
§u hàng (të 1965 (nhiÁu nguÓn cho là 1964[46]) 
¿n 1975). Có nhiÁu nguÓn[47][48][49][50] khác l¡i coi cuÙc chi¿n b¯t 
§u të 1960 
¿n 1975, tính të khi miÁn B¯c b¯t 
§u công khai çng hÙ 
¥u tranh vi
 trang t¡i miÁn Nam. Nh°
ng quan 
iÃm chung[51][9] và chính thÑng hiÇn nay cça chính phç ViÇt Nam[9] v«n coi Chi¿n tranh ViÇt Nam 
°
ãc tính të 1954 
¿n 1975.





ViÇn trã n°
Ûc ngoài trong Chi¿n tranh ViÇt Nam



    Bài chi ti¿t: ViÇn trã n°
Ûc ngoài



Chi¿n tranh ViÇt Nam là mÙt trong nhïng cuÙc chi¿n tranh tÑn kém nh¥t trong lËch sí nhân lo¡i, trong khi Hoa Kó viÇn trã Ó ¡t cho ViÇt Nam CÙng hòa thì ViÇt Nam Dân chç CÙng hòa ci
ng nh­n 
°
ãc sñ giúp 
á to lÛn të phía Trung QuÑc, Liên Xô và khÑi các n°
Ûc xã hÙi chç ngh)
a khác. ViÇn trã n°
Ûc ngoài có vai trò và tác 
Ùng to lÛn 
¿n quy mô, c°
Ýng 
Ù và hình thái chi¿n tranh ViÇt Nam.

Giai 
o¡n 1955-1975      	ViÇt Nam CÙng hòa[52]

të Hoa Kó 	ViÇt Nam Dân chç CÙng hòa[53]

të Trung QuÑc, Liên Xô và các n°
Ûc xã hÙi chç ngh)
a

Súng bÙ binh 	1.900.000 	3.608.863

Phi c¡
 	1.200 	458

Trñc th
ng 	600 	Không có sÑ liÇu

Xe t
ng-Thi¿t giáp 	2.074 	2.210

Tên lía SA 75M 	Không có trang bË 	23

Pháo các lo¡i 	1.532 	8.438

Xe c¡
 giÛi các lo¡i 	56.000 	16.116

Máy thông tin 	50.000 (vô tuy¿n)

70.000 (hïu tuy¿n) 	Không có trang bË

BÇ phóng tên lía 	Không có trang bË 	1.357





DiÅn bi¿n theo thÝi gian



Sñ phân 
o¡n nh°
 sau cÑt chÉ 
à tiÇn tham chi¿u cho các diÅn bi¿n chính trên chi¿n tr°
Ýng. Trong báo chí và các diÅn 
àn vÁ Chi¿n tranh ViÇt Nam còn r¥t nhiÁu cách phân 
o¡n khác nhau tuó theo trÍng 
iÃm phân tích.



Giai 
o¡n 1954 1959



Sau khi th¥t b¡i t¡i 
iÇn Biên Phç, Pháp 
ã m¥t h³n ý chí ti¿p tåc chi¿n 
¥u giï thuÙc 
Ëa 
ông D°
¡
ng.[54]. HiÇp 
Ënh Genève, theo sñ dàn x¿p cça các c°
Ýng quÑc, t¡m thÝi chia ViÇt Nam ra thành hai khu vñc cho hai phe quân sñ 
Ñi 
Ëch. MiÁn B¯c dành cho các lñc l°
ãng cça Quân 
Ùi Nhân dân ViÇt Nam, miÁn Nam dành cho t¥t c£ các lñc l°
ãng thuÙc khÑi Liên hiÇp Pháp. V)
 tuy¿n 17 
°
ãc xem là ranh giÛi, và mÙt khu phi quân sñ t¡m thÝi 
°
ãc l­p dÍc theo hai bên bÝ sông B¿n H£i thuÙc tÉnh Qu£ng TrË. Quân 
Ùi hai bên ph£i rút vÁ khu vñc 
°
ãc quy 
Ënh trong vòng 300 ngày. Trong thÝi gian chuyÃn ti¿p 
ó, ng°
Ýi dân hai miÁn 
°
ãc quyÁn lña chÍn n¡
i sinh sÑng là khu vñc mà mình muÑn và s½ 
°
ãc h× trã trong viÇc di chuyÃn. Tình tr¡ng chia c¯t này chÉ là t¡m thÝi cho 
¿n khi cuÙc tÕng tuyÃn cí tñ do cho viÇc thÑng nh¥t ViÇt Nam s½ 
°
ãc tÕ chéc vào n
m 1956. Tuyên bÑ cuÑi cùng cça HÙi nghË công nh­n chç quyÁn, thÑng nh¥t, và toàn v¹n lãnh thÕ cça Campuchia, Lào và ViÇt Nam, 
Óng thÝi ghi nh­n b£n tuyên bÑ cça chính phç Pháp vÁ viÇc sµn sàng rút quân 
Ùi Pháp khÏi lãnh thÕ các n°
Ûc này theo yêu c§u và thÏa thu­n vÛi chính quyÁn sß t¡i. Tuyên bÑ này còn nói r±ng các chính quyÁn t¡i hai khu vñc quân sñ t¡i ViÇt Nam không 
°
ãc cho phép các hành 
Ùng tr£ thù 
Ñi vÛi nhïng ng°
Ýi 
ã tëng cÙng tác vÛi phía bên kia cùng gia 
ình hÍ[55].



K¿t qu£ HiÇp 
Ënh: Quân 
Ùi Nhân dân ViÇt Nam, lñc l°
ãng vëa giành 
°
ãc th¯ng lãi quan trÍng trên chi¿n tr°
Ýng, t­p k¿t vÁ miÁn B¯c. Lñc l°
ãng QuÑc gia ViÇt Nam, trong 
ó có nhïng ng°
Ýi mong muÑn 
Ùc l­p cho ViÇt Nam nh°
ng bác bÏ lý lu­n 
¥u tranh giai c¥p và chuyên chính vô s£n cça nhïng ng°
Ýi CÙng s£n, theo quân 
Ùi Pháp t­p k¿t vÁ miÁn Nam. Quân 
Ùi Pháp d§n d§n rút khÏi miÁn Nam và trao quyÁn lñc cho chính quyÁn QuÑc gia ViÇt Nam. Chính quyÁn này të chÑi hiÇp th°
¡
ng tÕng tuyÃn cí tñ do vÛi lý do mà TÕng thÑng Ngô 
ình DiÇm 
°
a ra là: không thà có b§u cí tñ do vÛi nhïng ng°
Ýi cÙng s£n[56]. CuÙc tÕng tuyÃn cí tñ do cho viÇc thÑng nh¥t ViÇt Nam 
ã không bao giÝ 
°
ãc tÕ chéc.



Không công nh­n k¿t qu£ HiÇp 
Ënh Genève và th¥y tr°
Ûc k¿t qu£ s½ thiên vÁ phe CÙng s£n n¿u tÕng tuyÃn cí 
°
ãc thi hành[57], Mù b¯t 
§u các ho¡t 
Ùng t¡i ViÇt Nam, chu©n bË cho sñ can thiÇp sâu rÙng h¡
n. N
m 1954, 
Ùi bán quân sñ cça Mù do Edward Lansdale, ng°
Ýi cça CIA và 
ã làm cÑ v¥n cho Pháp t¡i ViÇt Nam të 1953, chÉ huy 
ã thñc hiÇn các ho¡t 
Ùng tuyên truyÁn tâm lý chi¿n 
à kêu gÍi và v­n 
Ùng dân chúng miÁn B¯c di c°
 vào Nam[58]; chÍn và gíi ng°
Ýi ViÇt tÛi các c
n cé quân sñ Mù ß Thái Bình D°
¡
ng 
à hu¥n luyÇn; hu¥n luyÇn các lñc l°
ãng vi
 trang cça QuÑc gia ViÇt Nam (sau là ViÇt Nam CÙng hòa); xây dñng các c¡
 sß h¡ t§ng phåc vå quân sñ t¡i Philippines; bí m­t 
°
a mÙt l°
ãng lÛn vi
 khí và thi¿t bË quân sñ vào ViÇt Nam; phát triÃn các k¿ ho¡ch "bình 
Ënh ViÇt Minh và các vùng chÑng 
Ñi"[59].



Trong khi chính phç ViÇt Nam CÙng hòa të chÑi hiÇp th°
¡
ng tÕng tuyÃn cí tñ do và ra séc cçng cÑ quyÁn lñc, 
àn áp khÑc liÇt nhïng ng°
Ýi cÙng s£n còn l¡i ß miÁn Nam b±ng nhïng chi¿n dËch "tÑ cÙng", "diÇt cÙng", miÁn B¯c v«n chu©n bË cho tÕng tuyÃn cí và cÑ g¯ng theo 
uÕi các gi£i pháp hòa bình[60]. Hà NÙi tìm ki¿m h× trã quÑc t¿, kêu gÍi các 
Óng chç tËch hÙi nghË Genève, nh¯c nhß Pháp vÁ trách nhiÇm 
Ñi vÛi hiÇp 
Ënh. Tháng 7 n
m 1956, sau khi yêu c§u 
àm phán không 
°
ãc chính quyÁn Ngô 
ình DiÇm tr£ lÝi, Hà NÙi yêu c§u các 
Óng chç tËch hÙi nghË Genève tÕ chéc mÙt cuÙc hÙi nghË mÛi, yêu c§u này l¡i 
°
ãc l·p l¡i vào tháng 8. Các yêu c§u 
àm phán vÛi chính phç Ngô 
ình DiÇm ti¿p tåc 
°
ãc gíi vào tháng 6 và tháng 7 n
m 1957, tháng 3 và tháng 12 n
m 1958, tháng 7 n
m 1959, và tháng 7 n
m 1960, nh°
ng 
Áu bË të chÑi. Trong khi ti¿n trình yêu c§u và të chÑi 
àm phán v«n ti¿p diÅn, miÁn B¯c còn cÑ tái l­p quan hÇ th°
¡
ng m¡i vÛi miÁn Nam[61], 
à giúp "nhân dân hai vùng trao 
Õi kinh t¿, v
n hóa và xã hÙi, nh±m t¡o thu­n lãi cho viÇc khôi phåc cuÙc sÑng bình th°
Ýng cça ng°
Ýi dân." Nh°
ng ci
ng nh°
 v¥n 
Á b§u cí, chính quyÁn ViÇt Nam CÙng hòa th­m chí còn të chÑi c£ viÇc th£o lu­n.



VÁ quân sñ, nhìn chung, trong giai 
o¡n 1954-1959 quân 
Ùi ViÇt Nam CÙng hòa giï °
u th¿ trên chi¿n tr°
Ýng miÁn Nam. Nh°
ng 
¿n cuÑi n
m 1959 tình hình an ninh quân sñ cça miÁn Nam 
ã có nhïng b¥t Õn, lñc l°
ãng CÙng s£n ß miÁn Nam 
ã phát 
Ùng chi¿n tranh du kích kh¯p n¡
i. Tình hình chính trË trß nên x¥u 
i vì các 
°
Ýng lÑi cça chính phç ViÇt Nam CÙng hòa.



Tháng 9 n
m 1960, chính phç ViÇt Nam Dân chç CÙng hòa chính théc çng hÙ các ho¡t 
Ùng 
¥u tranh vi
 trang và chính trË cça CÙng s£n miÁn Nam[62]. 
¿n thÝi 
iÃm này, sñ c
ng th³ng cça lñc l°
ãng CÙng s£n miÁn Nam 
ã lên 
¿n méc mà n¿u chính phç Hà NÙi không çng hÙ thì hÍ có thà m¥t £nh h°
ßng cça mình 
Ñi vÛi các sñ kiÇn s½ x£y ra ß phía Nam v)
 tuy¿n 17. N
m 1960 trß thành mÙt n
m có bi¿n 
Ùng lÛn, mß ra mÙt giai 
o¡n mÛi cça Chi¿n tranh ViÇt Nam.



MiÁn B¯c



    Bài chi ti¿t: MiÁn B¯c ViÇt Nam 1954 1959



T¡i miÁn B¯c, nhïng ng°
Ýi CÙng s£n ngay l­p téc b¯t tay vào viÇc tÕ chéc 
¥t n°
Ûc theo mô hình xã hÙi chç ngh)
a nh°
 ß các n°
Ûc Liên Xô, Trung QuÑc. Các chi¿n dËch c£i cách ruÙng 
¥t, hãp tác hoá nông nghiÇp, c£i t¡o t°
 b£n t°
 doanh 
ã san b±ng các thành ph§n xã hÙi, xóa bÏ các giai c¥p 
Ëa chç và t°
 b£n, không cho phép các chính ki¿n 
Ñi l­p vÛi 
£ng CÙng s£n. 
Ýi sÑng xã hÙi dña trên nguyên t¯c k÷ lu­t hoá cao 
Ù, các quyÁn tñ do chính trË và các tÕ chéc bË h¡n ch¿ 
¿n méc chÉ còn là hình théc trong mÙt "nhà n°
Ûc-
£ng". Xã hÙi nhanh chóng chu©n bË cho cuÙc sÑng quân sñ hoá toàn diÇn khi "m×i ng°
Ýi dân 
Áu là mÙt chi¿n s)
".



Quân 
Ùi Nhân dân ViÇt Nam 
°
ãc tÕ chéc l¡i, nh¥t là vÁ m·t chính trË 
à b£o 
£m trung thành tuyÇt 
Ñi vÛi 
£ng. ViÇc hiÇn 
¡i hoá quân 
Ùi 
°
ãc ti¿n hành nh°
ng ch­m và không 
Óng bÙ, nhiÁu s°
 
oàn bÙ binh 
°
ãc thành l­p thêm nh°
ng v«n mang tính bÙ binh 
¡
n thu§n, ho£ lñc thi¿u, y¿u và ch¯p vá. Quân 
Ùi ch°
a có các quân binh chçng kù thu­t cao nh°
 không quân, radar...; h£i quân, t
ng thi¿t giáp còn 
ang trong quá trình s¡
 khai; ph°
¡
ng tiÇn v­n t£i, thông tin liên l¡c còn y¿u kém. 
iÁu này là do tình hình kinh t¿ kém phát triÃn cça ViÇt Nam Dân chç CÙng hòa, 
Óng thÝi sñ h¡n ch¿ nguÓn viÇn trã të Liên Xô, Trung QuÑc. Nh°
ng chính vào giai 
o¡n này miÁn B¯c 
ã bí m­t cho ti¿n hành phát triÃn tuy¿n 
°
Ýng ti¿p v­n chi¿n l°
ãc: 
°
Ýng Tr°
Ýng S¡
n   còn 
°
ãc gÍi là 
°
Ýng mòn HÓ Chí Minh. 
ây s½ là mÙt tuy¿n v­n chuyÃn chi¿n l°
ãc 
£m b£o nhu c§u chi¿n tranh s½ 
°
ãc mß rÙng t¡i miÁn Nam sau này. M·c dù vào lúc 
ó, tuy¿n 
°
Ýng này v«n chÉ là các lÑi mòn trong rëng cho giao liên và các toán cán bÙ vào Nam.



Nhìn chung, các n× lñc tranh 
¥u cça ViÇt Nam Dân chç CÙng hòa vào thÝi kó này là 
¥u tranh chính trË và ngo¡i giao 
à 
òi tÕng tuyÃn cí theo HiÇp 
Ënh Genève, mà n¿u nó x£y ra có l½ các lãnh tå cÙng s£n s½ có °
u th¿. MiÁn B¯c ß giai 
o¡n này 
ang tích luù nh°
ng ch°
a 
ç kh£ n
ng 
à ti¿n hành chi¿n tranh t¡i miÁn Nam.



MiÁn Nam



    Bài chi ti¿t: MiÁn Nam ViÇt Nam 1954 1959



Þ miÁn Nam, vÛi sñ trã giúp tích cñc cça Hoa Kó, Ngô 
ình DiÇm   
°
ãc bÕ nhiÇm làm thç t°
Ûng và trß thành tÕng thÑng sau cuÙc tr°
ng c§u ý dân ngày 23 tháng 10 n
m 1955   
ã nhanh chóng Õn 
Ënh tình hình chính trË, xã hÙi. Chính phç Hoa Kó 
ã viÇn trã lÛn cho ViÇt Nam CÙng hòa và 
ã 
¡t 
°
ãc mÙt sÑ thành qu£ quan trÍng: kinh t¿ phåc hÓi và phát triÃn nhanh, tái 
Ënh c°
, 
Ýi sÑng cça dân chúng khá sung túc... VÛi £nh h°
ßng tuyÇt 
Ñi cça mình, Hoa Kó 
òi hÏi chính phç ViÇt Nam CÙng hòa ph£i xây dñng mÙt lãnh thÕ phi cÙng s£n, 
Ùc l­p, tñ do theo tiêu chu©n Mù và sµn sàng 
°
¡
ng 
§u vÛi miÁn B¯c.



Chính phç cça TÕng thÑng Ngô 
ình DiÇm nhanh chóng thanh lÍc bÙ máy c§m quyÁn, 
°
a nhïng ng°
Ýi trung thành vÛi ông vào các vË trí quan trÍng tr°
Ûc kia v«n dành cho ng°
Ýi Pháp. Nhà n°
Ûc ViÇt Nam CÙng hòa, lúc 
ó mang biÃu hiÇn cça hình théc t­p quyÁn, chính trË cça quÑc gia phå thuÙc r¥t nhiÁu vào các 
·c tính cá nhân cça TÕng thÑng và gia 
ình ông. Quân 
Ùi ViÇt Nam CÙng hòa 
°
ãc c¥p tÑc trang bË và hu¥n luyÇn vÛi sñ giúp 
á cça các cÑ v¥n Hoa Kó. Quân lñc ViÇt Nam CÙng hòa, vào thÝi 
iÃm 
ó, vÁ trang bË, trình 
Ù hu¥n luyÇn 
°
ãc xem là 
éng 
§u khu vñc 
ông Nam Á, v°
ãt trÙi h¡
n Quân 
Ùi Nhân dân ViÇt Nam - 
ang là 
Ñi thç tiÁm tàng ß miÁn B¯c.



Chính phç ViÇt Nam CÙng hòa ci
ng ti¿n hành các chi¿n dËch tÑ cÙng, diÇt cÙng, liên gia phòng vÇ, dÓn dân l­p ¥p chi¿n l°
ãc... mÙt cách quy¿t liÇt[63] không tính 
¿n các 
·c 
iÃm tâm lý và quyÁn lãi cça dân chúng ci
ng nh°
 hoàn c£nh lËch sí ViÇt Nam. 
iÁu này 
ã làm bi¿n d¡ng mô hình xã hÙi dân chç tñ do, suy gi£m niÁm tin cça dân chúng vào chính thà cça TÕng thÑng Ngô 
ình DiÇm và 
©y nhïng ng°
Ýi kháng chi¿n ci
 vào rëng l­p chi¿n khu.



VÁ m·t tôn giáo, chính quyÁn cça TÕng thÑng Ngô 
ình DiÇm 
°
ãc lñc l°
ãng Công giáo çng hÙ m¡nh ß thành thË và bÙc lÙ nhiÁu tính thiên vË Công giáo kà c£ trong c¡
 c¥u bÙ máy chính quyÁn. M·c dù v­y, ph§n lÛn ng°
Ýi ViÇt ß miÁn Nam v«n giï truyÁn thÑng theo 
¡o Ph­t. Mâu thu«n vì tôn giáo sau này ci
ng trß thành mÙt trong nhïng 
Ùng lñc khßi phát cuÙc 
£o chính cça Quân lñc ViÇt Nam CÙng hòa chÑng l¡i TÕng thÑng DiÇm vào tháng 11 n
m 1963.



Lñc l°
ãng CÙng s£n ß miÁn Nam



    Bài chi ti¿t: MiÁn Nam ViÇt Nam 1954 1959



HÇ thÑng nhïng ng°
Ýi CÙng s£n ß miÁn Nam ViÇt Nam là bÙ ph­n c¥u thành cça CÙng s£n ViÇt Nam, nh°
ng mang mÙt sÑ 
·c 
iÃm riêng do £nh h°
ßng cça hoàn c£nh xã hÙi, v
n hóa. Trong giai 
o¡n này, tÕ chéc CÙng s£n ß miÁn Nam là Trung °
¡
ng Cåc miÁn Nam, 
ã có các 
Ñi sách hãp lý, gây khó kh
n cho chính phç cça TÕng thÑng DiÇm. Të ch× bË truy lùng ráo ri¿t mà chÉ trong hai n
m hÍ không nhïng hÓi phåc vÁ tÕ chéc mà còn phát triÃn th¿ chç 
Ùng t¥n công c£ vÁ chính trË và vÁ quân sñ. VÁ chính trË, hÍ 
ã làm chính quyÁn lao 
ao b±ng các cuÙc 
¥u tranh chính trË r§m rÙ ß nông thôn và thành thË do hÍ chÉ 
¡o të xa[64]. VÁ quân sñ, hÍ 
ã phát triÃn chi¿n tranh du kích và 
ã 
ánh 
°
ãc nhïng tr­n lÛn nh°
 tr­n Tua Hai (Tây Ninh) vào c
n cé c¥p trung 
oàn cça quân 
Ùi ViÇt Nam CÙng hòa. Chi¿n thu­t này 
ã phát huy tác dång làm h¡n ch¿ 
°
ãc séc m¡nh quân sñ cça Quân lñc ViÇt Nam CÙng hòa. Tuy nhiên, do thi¿u thÑn vÁ c¡
 sß v­t ch¥t và hÇ thÑng nhân lñc, lñc l°
ãng CÙng s£n ß miÁn Nam tÓn t¡i, chung sÑng mÙt cách "hòa bình", 
an xen vÛi bÙ máy chính quyÁn 
Ëa ph°
¡
ng cça chính phç ViÇt Nam CÙng hòa.



Giai 
o¡n 1960 1965



Giai 
o¡n 1960 1965 là giai 
o¡n miÁn B¯c công khai h­u thu«n CÙng s£n miÁn Nam và b¯t 
§u 
em quân thâm nh­p miÁn Nam[65]. Các lñc l°
ãng CÙng s£n miÁn Nam thành l­p M·t tr­n Dân tÙc Gi£i phóng MiÁn Nam ViÇt Nam và Quân Gi£i phóng MiÁn Nam. Trong khi 
ó, Hoa Kó giúp ViÇt Nam CÙng hòa ti¿n hành chi¿n l°
ãc Chi¿n tranh 
·c biÇt. Tuy nhiên, quân CÙng s£n v«n th¯ng th¿ trên chi¿n tr°
Ýng, 
ánh nhïng chi¿n dËch lÛn sát các 
ô thË. TÕng thÑng Ngô 
ình DiÇm không kiÃm soát nÕi khçng ho£ng chính trË và bË HÙi 
Óng Quân nhân Cách m¡ng 
£o chính. (MÙt sÑ tài liÇu cça c£ hai bên cho r±ng chính Mù 
ã b­t 
èn xanh[66] [67] cho cuÙc 
£o chính này). ViÇt Nam CÙng hòa sau 
ó 
ã r¡
i vào cuÙc khçng ho£ng lãnh 
¡o.



BÑi c£nh quÑc t¿



Th­p niên 1960 là thÝi kó nß rÙ cça khÑi CÙng s£n và 
ã xu¥t hiÇn m§m mÑng chia r½ giïa hai c°
Ýng quÑc hàng 
§u trong khÑi là Liên Xô và Trung quÑc vÁ các v¥n 
Á t°
 t°
ßng, 
°
Ýng lÑi cách m¡ng[68]. Nh¥t là të khi Liên Xô rút h¿t các cÑ v¥n khÏi Trung QuÑc sau n
m 1960.



T¡i Liên Xô và 
ông Âu hình théc kinh t¿ t­p trung và k¿ ho¡ch hoá 
ang phát huy các m·t tích cñc cça nó. Liên Xô t­p trung mÍi nguÓn lñc, b¥t ch¥p h­u qu£ sau này, cÑ 
¡t cho b±ng 
°
ãc nhïng chÉ tiêu kinh t¿, chính trË 
°
ãc cho là °
u th¿ cça hÇ thÑng xã hÙi chç ngh)
a 
à tranh 
ua vÛi Hoa Kó vai trò lãnh 
¡o th¿ giÛi. ViÇc phóng thành công vÇ tinh nhân t¡o 
§u tiên cça loài ng°
Ýi (Sputnik 1) và 
°
a ng°
Ýi 
§u tiên vào vi
 trå (Yuri Gagarin) là biÃu t°
ãng cça mÙt siêu c°
Ýng 
ang th¯ng th¿. Liên Xô và Hoa Kó - hai k» thù t°
 t°
ßng - sµn sàng 
Ñi chÍi nhau ß mÍi v¥n 
Á quÑc t¿. Và ViÇt Nam là n¡
i mà hai phe muÑn phô tr°
¡
ng séc m¡nh cça mình.



Liên Xô tuy 
ã có vi
 khí nguyên tí të n
m 1949[69] nh°
ng °
u th¿ quân sñ cça Hoa Kó v«n áp 
£o. Do 
ó Liên Xô v«n e ng¡i sñ quá c
ng th³ng vÛi Hoa Kó và chÉ viÇn trã cho miÁn B¯c ß méc 
ç 
à xây dñng mÙt "chç ngh)
a xã hÙi" cho 
¿n thÝi 
iÃm này.



Trong th­p niên 1960 quan 
iÃm cça Liên Xô vÁ chi¿n tranh ViÇt Nam 
ã có nhiÁu thay 
Õi. Të quan 
iÃm cùng chung sÑng hòa bình cça Nikita Khrushchev trong chính trË quÑc t¿, ngh)
a là phía Liên Xô muÑn có sñ chung sÑng giïa hai nhà n°
Ûc ViÇt Nam và thÑng nh¥t thông qua tr°
ng c§u dân ý vÛi sñ giúp 
á quân sñ h¡n ch¿ 
¿n çng hÙ 
¥u tranh vi
 trang làm cách m¡ng b±ng b¡o lñc cça Leonid Brezhnev vÛi viÇn trã quân sñ to lÛn cho miÁn B¯c ViÇt Nam. Khi Khrushchev bË h¡ bÇ, Leonid Brezhnev lên thay, ban 
§u chính sách cça Liên Xô v«n giï nguyên nh°
ng 
¿n 
§u n
m 1965, tân thç t°
Ûng Liên Xô, Kosygin, th
m B¯c Kinh, Hà NÙi, Bình Nh°
áng nh±m hai måc 
ích hàn g¯n quan hÇ Xô   Trung và ng
n ch·n ho¡t 
Ùng quân sñ cça Mù ß ViÇt Nam.



Trong chuy¿n th
m Hà NÙi, tháp tùng Kosygin có các chuyên viên tên lía. Và ngày 10 tháng 2 n
m 1965, Liên Xô và ViÇt Nam Dân chç CÙng hòa ký HiÇp °
Ûc h× trã kinh t¿ và quân sñ ViÇt - Xô. Të 
ây sñ giúp 
á quân sñ cça Liên Xô cho miÁn B¯c ngày càng t
ng và 
óng vai trò quan trÍng trong chi¿n tranh ViÇt Nam.




¿n thÝi 
iÃm này cách ti¿p c­n cça hÍ 
ã khác: viÇn trã cho miÁn B¯c ViÇt Nam nhiÁu h¡
n[70]. 
ây ci
ng là thÝi kó Quân 
Ùi Nhân dân ViÇt Nam 
°
ãc hiÇn 
¡i hoá m¡nh m½, trang bË l¡i vÛi vi
 khí mÛi kà c£ các vi
 khí h¡ng n·ng, các binh chçng kù thu­t ra 
Ýi 
à 
áp éng chi¿n tranh hiÇn 
¡i: không quân, radar, tên lía phòng không... Quân 
Ùi miÁn B¯c liên ti¿p ti¿n hành các cuÙc t­p tr­n lÛn vÛi gi£ 
Ënh 
ánh quân 
Õ bÙ 
°
Ýng không và chÑng xe t
ng Mù.




§u n
m 1961, TÕng thÑng Kennedy gíi 400 cÑ v¥n quân sñ 
¿n miÁn Nam ViÇt Nam. 
iÁu này Trung QuÑc lo ng¡i, Ban lãnh 
¡o Trung QuÑc có hai quan 
iÃm khác nhau. Mao Tr¡ch 
ông çng hÙ cuÙc 
¥u tranh vi
 trang cça ViÇt Nam còn Chu Ân Lai thì muÑn sí dång biÇn pháp ngo¡i giao, chính trË cùng vÛi chi¿n thu­t du kích và ho¡t 
Ùng bí m­t ß miÁn Nam.



Th­p niên này 
ang có tranh cãi trong phe xã hÙi chç ngh)
a giïa nhïng ng°
Ýi thuÙc "phe xét l¡i" (Nikita Sergeyevich Khrushchyov và Liên Xô) và nhïng ng°
Ýi "Marxist-Leninist chân chính" (Mao Tr¡ch 
ông và Trung QuÑc) và các biÇn pháp cách m¡ng ß th¿ giÛi thé ba b±ng hòa bình hay b±ng b¡o lñc cách m¡ng[71][72][73].



Trung QuÑc, lúc 
ó 
ang c¡nh tranh vai trò lãnh 
¡o phe Xã hÙi chç ngh)
a vÛi Liên Xô[73], ci
ng không muÑn vai trò cça mình kém h¡
n 
Ñi thç cùng t°
 t°
ßng. HÍ viÇn trã cho miÁn B¯c, trong giai 
o¡n này, còn nhiÁu h¡
n Liên Xô. HÍ khuy¿n khích miÁn B¯c chi¿n 
¥u gi£i phóng miÁn Nam mà không sã quân 
Ùi Mù tham chi¿n. C£ Liên Xô và Trung QuÑc 
£m b£o n¿u Hoa Kó 
ánh ra miÁn B¯c thì hÍ s½ can thiÇp b£o vÇ ViÇt Nam Dân chç CÙng hòa.



Mùa hè 1962, Trung QuÑc gíi cho n°
Ûc ViÇt Nam Dân chç CÙng hòa súng 
¡n 
ç 
à trang bË cho 200 tiÃu 
oàn. Trung QuÑc 
Óng ý gíi tình nguyÇn quân vào B¯c ViÇt n¿u quân Mù v°
ãt qua v)
 tuy¿n 17. Tính të 1956 
¿n 1963, Trung QuÑc 
ã chuyÃn l°
ãng vi
 khí cho miÁn B¯c ß sÑ l°
ãng trË giá kho£ng 320 triÇu nhân dân tÇ[70]. Tháng 12-1964, bÙ tr°
ßng quÑc phòng Trung QuÑc th
m Hà NÙi và ký HiÇp °
Ûc hïu nghË hãp tác quân sñ ViÇt-Trung. Lúc 
§u Trung QuÑc héa gíi phi công sang miÁn B¯c ViÇt Nam, nh°
ng sau 
ó hÍ rút l¡i vì lo ng¡i °
u th¿ h¡
n h³n cça không quân Mù. Sau 
ó mÙt sÑ l°
ãng 
áng kà nhân viên quân sñ Trung QuÑc 
°
ãc gíi sang miÁn B¯c, b¯t 
§u të tháng 6 n
m 1965. Mao Tr¡ch 
ông sí dång cuÙc chi¿n ViÇt Nam kh¡
i gãi tinh th§n chÑng 
¿ quÑc trong nhân dân TrNhân 
à th¯ng lãiung QuÑc 
à chÑng l¡i nhïng ng°
Ýi theo phe xét l¡i trong bÙ máy và 
à b£o 
£m vË trí cça ông trong lËch sí. 
ây là måc 
ích chính cça chi¿n dËch "æng hÙ ViÇt Nam và chÑng Mù" t¡i Trung QuÑc.



Hoa Kó ci
ng quy¿t tâm không bÏ cuÙc t¡i Nam ViÇt Nam. N
m 1964, Mù b¯t 
§u chuyÃn h°
Ûng sñ chú ý të miÁn Nam h°
Ûng ra miÁn B¯c và tuyên bÑ s½ không ch¥p nh­n viÇc t
ng chuyÃn quân và vi
 khí të miÁn B¯c vào Nam[74]. Hoa Kó t
ng c°
Ýng can thiÇp vào chi¿n tranh ViÇt Nam và tháng 2 n
m 1965 không quân Mù oanh kích miÁn B¯c. 
à 
Ñi phó vÛi sñ gia t
ng chi¿n tranh cça phe CÙng s£n, Hoa Kó giúp ViÇt Nam CÙng hòa ti¿n hành chi¿n tranh 
·c biÇt và t
ng c°
Ýng viÇn trã kinh t¿ ci
ng nh°
 quân sñ.



Chi¿n tr°
Ýng miÁn Nam



    Bài chi ti¿t: MiÁn Nam ViÇt Nam 1960 1965, Sñ kiÇn Ph­t 
£n, 1963, và 
£o chính 1963 t¡i Nam ViÇt Nam





Të n
m 1960, vÛi chç tr°
¡
ng "Gi£i phóng miÁn Nam, thÑng nh¥t 
¥t n°
Ûc, 
°
a c£ n°
Ûc 
i lên chç ngh)
a xã hÙi" cça chính phç ViÇt Nam Dân Chç CÙng hòa[75], lñc l°
ãng CÙng s£n ß chi¿n tr°
Ýng miÁn Nam phát 
Ùng liên ti¿p các 
ãt ti¿n công quy mô k¿t hãp 
¥u tranh chính trË vÛi 
¥u tranh vi
 trang mà cao trào là phong trào 
Óng khßi. Phong trào này gây cho chính phç ViÇt Nam CÙng hòa thÝi TÕng ThÑng Ngô 
ình DiÇm lúng túng trong viÇc l­p l¡i tr­t tñ, d«n 
¿n mÙt ph§n 
áng kà cça nông thôn miÁn Nam 
ã thành vùng do lñc l°
ãng CÙng s£n kiÃm soát (cuÑi n
m 1960). Theo sÑ liÇu 
°
ãc ghi trong Sách giáo khoa lËch sí hiÇn hành thì cuÑi n
m 1960, lñc l°
ãng CÙng s£n MiÁn nam kiÃm soát 600/1298 xã ß Nam BÙ, 904/3829 thôn ß 
Óng b±ng ven biÃn Trung bÙ và 320/5721 thôn ß Tây Nguyên. Nhân 
à th¯ng lãi, ngày 20 tháng 12 n
m 1960 phía CÙng s£n miÁn Nam thành l­p M·t tr­n Dân tÙc Gi£i phóng MiÁn Nam ViÇt Nam gÓm nhiÁu 
¡i diÇn các thành ph§n tôn giáo, t§ng lÛp xã hÙi, dân tÙc khác nhau do nhïng ng°
Ýi CÙng s£n lãnh 
¡o. Quân Gi£i phóng MiÁn Nam ci
ng 
°
ãc thành l­p ngay sau 
ó, ngày 15 tháng 2 n
m 1961, theo nghË quy¿t cça BÙ Chính trË 
£ng Lao 
Ùng ViÇt Nam và Quân u÷ Trung °
¡
ng Quân 
Ùi Nhân dân ViÇt Nam.[76]




éng tr°
Ûc tình hình trên, t°
Ûng Maxwell D. Taylor 
°
ãc phái sang ViÇt Nam 
à hành 
Ùng g¥p giúp ViÇt Nam CÙng hòa 
©y lùi phía CÙng s£n. K¿ ho¡ch Staley-Taylor (hay chi¿n tranh 
·c biÇt) vÛi viÇc sí dång chç y¿u quân lñc ViÇt Nam CÙng hòa 
ã 
°
ãc trang bË b±ng vi
 khí tÑi tân do Mù cung c¥p và thñc hiÇn các k¿ ho¡ch quân sñ do cÑ v¥n Mù t°
 v¥n. Nhà n°
Ûc Hoa Kó ci
ng t
ng thêm nguÓn viÇn trã kinh t¿ cho chính phç Ngô 
ình DiÇm nh±m t
ng quân sÑ và tiêu dùng cho các chi phí quân sñ. VÛi kh£ n
ng c¡
 
Ùng cao, Quân lñc ViÇt Nam CÙng hòa 
ã giành 
°
ãc nhïng th¯ng lãi nh¥t 
Ënh. 
Óng thÝi, chính phç ViÇt Nam CÙng hòa th¯t ch·t chính sách ¤p chi¿n l°
ãc nh±m cách ly quân CÙng s£n vÛi dân chúng.

Thi¿t giáp xa M-113 cça Quân lñc ViÇt Nam CÙng hòa trên chi¿n tr°
Ýng



VÁ phía CÙng s£n, lñc l°
ãng Quân Gi£i phóng miÁn Nam trong thÝi 
iÃm này 
°
ãc xem là không còn 
ç 
à 
áp éng tình hình do chi¿n tranh mß rÙng vÁ quy mô và sÑ l°
ãng. Vì v­y, binh s)
 cça Quân 
Ùi Nhân dân ViÇt Nam ß miÁn B¯c 
ã hành quân vào Nam theo 
°
Ýng mòn Tr°
Ýng S¡
n 
à t
ng c°
Ýng cho Quân Gi£i phóng. Tuy nhiên, trong thÝi kó 1960-1965 các 
¡
n vË të miÁn B¯c vào chç y¿u 
éng chân vòng ngoài t¡i tuy¿n 
°
Ýng Tr°
Ýng S¡
n, Tây Nguyên 
à xây dñng các c
n cé quân sñ phåc vå chi¿n sñ sau này.



Sau g§n hai n
m 
Ñi phó vÛi chi¿n tranh 
·c biÇt, Quân Gi£i phóng miÁn Nam 
ã 
úc k¿t kinh nghiÇm 
Ñi phó vÛi chi¿n thu­t trñc th
ng v­n và thi¿t xa v­n cça quân 
Ùi ViÇt Nam CÙng hòa. 
iÁu này 
ã t¡o ra th¯ng lãi cho hÍ trong tr­n ¤p B¯c (ngày 2 tháng 1 n
m 1963 t¡i tÉnh TiÁn Giang). Trong các n
m 1963 và 1964 Quân Gi£i phóng miÁn Nam th¯ng th¿ ti¿n công trên toàn chi¿n tr°
Ýng và 
¿n tháng 12 n
m 1964 hÍ ti¿n hành chi¿n dËch Bình Giã t¡i tÉnh Bà RËa làm thiÇt h¡i các chi¿n 
oàn thi¿t giáp c¡
 
Ùng và các 
¡
n vË dñ bË chi¿n l°
ãc cça quân 
Ùi ViÇt Nam CÙng hòa[77]. Quân 
Ùi ViÇt Nam CÙng hòa trß nên y¿u th¿ buÙc ph£i lui vÁ th¿ thç g§n các thành phÑ lÛn.



Ngày 8 tháng 5 n
m 1963 x£y ra sñ kiÇn Ph­t 
£n t¡i Hu¿, b¯t nguÓn të sñ kó thË tôn giáo cça chính phç Ngô 
ình DiÇm. Sñ kiÇn này 
ã làm ch¥n 
Ùng trên toàn th¿ giÛi, ci
ng nh°
 
ã t¡o ra phong trào ph£n 
Ñi sñ lÙng hành gia 
Ënh trË cça chính phç TÕng ThÑng Ngô 
ình DiÇm. Ngày 1 tháng 11 n
m 1963 Quân lñc ViÇt Nam CÙng Hòa, d°
Ûi sñ chÉ huy cça t°
Ûng D°
¡
ng V
n Minh và sñ im l·ng không ph£n 
Ñi cça Hoa Kó, 
ã làm 
£o chính l­t 
Õ, gi¿t ch¿t hai anh em ông Ngô 
ình DiÇm, Ngô 
ình Nhu và xí b¯n ông Ngô 
ình C©n.



Ngay sau 
ó chính quyÁn ViÇt Nam CÙng Hòa r¡
i vào khçng ho£ng lãnh 
¡o tr§m trÍng và chÉ Õn 
Ënh l¡i khi HÙi 
Óng lãnh 
¡o QuÑc gia, 
éng 
§u bßi hai t°
Ûng NguyÅn V
n ThiÇu và NguyÅn Cao Kó, lên ch¥p chính (tháng 6 n
m 1965). Tháng 6 n
m 1965, tr°
Ûc các th¥t b¡i liên ti¿p trên chi¿n tr°
Ýng và tình hình chính trË rÑi lo¡n t¡i ViÇt Nam CÙng hòa, chính phç Hoa Kó quy¿t 
Ënh hu÷ bÏ k¿ ho¡ch Staley-Taylor và 
°
a quân 
Ùi Hoa Kó sang trñc ti¿p tham chi¿n 
à giï miÁn Nam khÏi r¡
i vào tay lñc l°
ãng cÙng s£n[78].



Giïa giai 
o¡n khçng ho£ng chính trË 
ó, giÛi lãnh 
¡o ViÇt Nam CÙng hòa v«n có tham vÍng B¯c ti¿n 
à thÑng nh¥t ViÇt Nam. Ngày 14 tháng 7 n
m 1964, ng°
Ýi 
éng 
§u chính phç là t°
Ûng NguyÅn Khánh công khai tuyên bÑ B¯c ti¿n. Hai ngày sau, t°
Ûng NguyÅn Cao Kó ci
ng kh³ng 
Ënh Không lñc ViÇt Nam CÙng hòa 
ã sµn sàng. [79]Nh°
ng k¿ ho¡ch này 
ã bË Washington bác bÏ và nó không bao giÝ trß thành sñ thñc.



Giai 
o¡n 1965 1968

MÙt khu c
n cé cça M·t tr­n dân tÙc gi£i phóng miÁn Nam ViÇt Nam sau mÙt tr­n t­p kích




ây là giai 
o¡n ác liÇt nh¥t cça Chi¿n tranh ViÇt Nam mà ng°
Ýi Mù gÍi là Chi¿n tranh cåc bÙ. Ngay tên gÍi "chi¿n tranh cåc bÙ" 
ã cho th¥y tính phéc t¡p r¥t dÅ bùng nÕ cça tình hình mà TÕng thÑng Lyndon B. Johnson ph£i gi£i quy¿t. MÙt m·t quân 
Ùi Hoa Kó ph£i can thiÇp vi
 trang nh±m quét s¡ch lñc l°
ãng cÙng s£n; m·t khác, hÍ ph£i kiÁm ch¿ chi¿n tranh trong ph¡m vi ViÇt Nam, không 
à nó lan ra ngoài vòng kiÃm soát, 
ång ch¡m 
¿n khÑi CÙng s£n 
à có thà d«n 
¿n mÙt cuÙc chi¿n tranh nh°
 Chi¿n tranh TriÁu Tiên. Chính phç Hoa Kó 
ã thành công trong viÇc kiÁm ch¿, nh°
ng viÇc 
ó làm hÍ không thành công trong måc tiêu bình 
Ënh lñc l°
ãng cÙng s£n. Các 
Óng minh lÛn cça ViÇt Nam Dân chç CÙng hòa là Liên Xô, Trung QuÑc ci
ng quy¿t tâm theo 
uÕi giúp cho n°
Ûc này chi¿n 
¥u chÑng Hoa Kó. HÍ th¥y 
ây là c¡
 hÙi r¥t tÑt 
à làm Hoa Kó sa l§y t¡i ViÇt Nam. Trong lúc 
ó, các c°
Ýng quÑc này v°
¡
n lên và tranh ch¥p ngôi vË lãnh 
¡o th¿ giÛi.



ViÇc các lñc l°
ãng quÑc gia hoan nghênh 
°
a quân 
Ùi Hoa Kó vào miÁn Nam ViÇt Nam 
ã ph§n nào 
©y lui lñc l°
ãng cÙng s£n và mß ra mÙt hy vÍng chi¿n th¯ng nh°
ng, 
Óng thÝi, të 
ó chính phç ViÇt Nam CÙng hòa luôn ph£i tham kh£o ý ki¿n cça 
Óng minh Hoa Kó tr°
Ûc khi ra quy¿t 
Ënh. HÍ hi¿m khi 
°
a ra chính sách lÛn, hÍ còn th­m chí không 
°
ãc tham kh£o ý ki¿n vÁ quy¿t 
Ënh cça Mù n
m 1965 
°
a mÙt lñc l°
ãng lÛn quân vào tham chi¿n trên bÙ.[80]



Sñ leo thang chi¿n tranh cça Hoa Kó



Chính vì nhïng t¿ nhË chính trË nh°
 v­y nên sñ can thiÇp quân sñ cça Hoa Kó 
ã diÅn ra theo cách leo thang d§n. 
§u tiên hÍ cho r±ng không c§n tham chi¿n v«n có thà gi£i quy¿t chi¿n tranh n¿u ng
n ch·n 
°
ãc nguÓn ti¿p t¿ cça miÁn B¯c. Hoa Kó ra séc ép n¿u miÁn B¯c không ch¥m dét ti¿p t¿ cho lñc l°
ãng cÙng s£n miÁn Nam thì s½ ph£i 
Ñi m·t vÛi viÇc bË ném bom. Chính phç ViÇt Nam Dân chç CÙng hòa b¥t ch¥p séc ép cça Hoa Kó và ti¿p tåc ti¿p t¿ vào miÁn Nam. Sñ kiÇn VËnh B¯c BÙ vào tháng 8 n
m 1964 d«n tÛi viÇc QuÑc hÙi Hoa kó 
ã u÷ nhiÇm cho chính phç Hoa Kó ti¿n hành mÍi ho¡t 
Ùng chi¿n tranh n¿u th¥y c§n thi¿t mà không c§n có sñ phê chu©n cça QuÑc hÙi. Ngay sau 
ó, Hoa Kó b¯t 
§u các cuÙc ném bom miÁn B¯c. 
à duy trì viÇc ném bom, Hoa Kó ph£i 
°
a máy bay và lính không quân vào các sân bay t¡i miÁn Nam, l­p các c
n cé t¡i 
ó. 
iÁu này d«n 
¿n viÇc lñc l°
ãng cÙng s£n ti¿n công các sân bay.




à b£o vÇ các c
n cé trong sân bay, Hoa Kó c§n gíi thêm thçy quân låc chi¿n. Sau 
ó l¡i xu¥t hiÇn v¥n 
Á ph£i phòng thç të xa và, cuÑi cùng, là ph£i tìm-diÇt 
Ñi ph°
¡
ng sâu trong các c
n cé cça hÍ. Th¿ là quân Mù 
ã d§n d§n trñc ti¿p 
ánh thay cho ViÇt Nam CÙng hòa, và quân 
Ùi cça quÑc gia này d§n d§n chÉ còn là lñc l°
ãng giï an ninh t¡i các vùng hÍ kiÃm soát.



MiÁn B¯c và chi¿n tranh không quân





B¯t 
§u të tháng 8 n
m 1964 miÁn B¯c 
ã ph£i 
Ñi phó vÛi chi¿n tranh trên không r¥t ác liÇt cça Không quân và H£i quân Hoa Kó. 
§u tiên là chi¿n dËch Mi
i Tên Xuyên (Pierce Arrow) ngày 5 tháng 8 n
m 1964, hành 
Ùng tr£ 
i
a sñ kiÇn VËnh B¯c BÙ[81] do máy bay cça H£i quân Mù thñc hiÇn, 
ánh phá các c
n cé h£i quân cça ViÇt Nam Dân chç CÙng hòa ß L¡ch Tr°
Ýng (Thanh Hóa), Bãi Cháy (Hòn Gai). T¡i Bãi Cháy, bÙ 
Ùi cao x¡ phòng không 
ã chç 
Ùng 
ánh tr°
Ûc khi máy bay Mù oanh kích. Hai máy bay Mù lo¡i A-4 Skyhawk bË b¯n r¡
i. Phi công Mù Everett Alvarez nh£y dù xuÑng biÃn 
ã bË dân chài b¯t sÑng, trß thành ng°
Ýi tù binh Mù 
§u tiên trong Chi¿n tranh ViÇt Nam[82]. Ti¿p 
¿n là chi¿n dËch S¥m RÁn 
§u n
m 1965 
ánh phá các tÉnh të Thanh Hoá trß vào, sau 
ó chi¿n tranh không quân lan rÙng ra toàn miÁn B¯c ViÇt Nam. 
à 
Á phòng các ph£n éng cça quÑc t¿, Không quân Mù chÉ chëa l¡i nÙi thành hai thành phÑ Hà NÙi và H£i Phòng mà thôi. Chi¿n tranh không quân nh¯m vào hÇ thÑng 
°
Ýng xá giao thông và các måc tiêu công nghiÇp, quân sñ. Th­m chí các tr¡m bi¿n th¿ 
iÇn nhÏ, các nhánh 
°
Ýng s¯t phå ci
ng bË 
ánh. BË 
ánh phá n·ng nh¥t là t¡i khu vñc hai tÉnh Hà T)
nh, Qu£ng Bình, là cuÑng hÍng ti¿p t¿ vào Nam, và t¡i khu vñc V)
nh Linh giáp sông B¿n H£i - n¡
i dân chúng ph£i sÑng trong 
Ëa 
¡o.



Chính phç ViÇt Nam Dân chç CÙng hòa tho£ thu­n vÛi chính phç Trung QuÑc 
°
a mÙt bÙ ph­n quân 
Ùi Trung QuÑc vào miÁn B¯c ViÇt Nam 
óng ß nhïng vË trí quan trÍng vÁ chi¿n l°
ãc nh°
 tÉnh Qu£ng Ninh, Thái Nguyên và dÍc 
°
Ýng QuÑc lÙ 1 
¿n phía nam Hà NÙi, vëa 
à giúp ViÇt Nam làm 
°
Ýng vëa 
à thË uy vÛi Hoa Kó 
ëng mang quân 
Õ bÙ ra B¯c vì s½ ph£i 
ánh nhau vÛi quân Trung QuÑc. TÕng sÑ quân Trung QuÑc 
ã có m·t t¡i miÁn B¯c të tháng 6 n
m 1965 
¿n tháng 3 n
m 1973 là g§n 320.000 ng°
Ýi. T¡i m×i thÝi 
iÃm, 
ông nh¥t có kho£ng 130.000 ng°
Ýi, bao gÓm các 
¡
n vË tên lía 
¥t 
Ñi không, pháo phòng không, các 
¡
n vË công binh làm 
°
Ýng, dò mìn, và v­n t£i[8].



ViÇc ném bom miÁn B¯c khó có thà 
ánh såp 
°
ãc tiÁm lñc chi¿n tranh cça miÁn B¯c vì xã hÙi miÁn B¯c là xã hÙi nông nghiÇp l¡c h­u không có nhiÁu các måc tiêu công nghiÇp lÛn. MÍi nguÓn lñc chi¿n tranh 
°
ãc các n°
Ûc cÙng s£n bên ngoài cung c¥p. Þ 
iÁu kiÇn miÁn B¯c ViÇt Nam, chi¿n tranh không quân s½ chÉ có tác dång lÛn n¿u nh°
 nó 
ánh g«y 
°
ãc ý chí cça nhân dân miÁn B¯c.



CuÙc sÑng cça ng°
Ýi dân miÁn B¯c 
ã khó kh
n l¡i càng c
ng th³ng, ngay c£ bÙ 
Ùi ci
ng bË thi¿u 
n. Þ thành thË, dân chúng ph£i t£n c°
 vÁ nông thôn 
à tránh bom, nhu y¿u ph©m cho dân thành thË 
°
ãc bán theo ch¿ 
Ù tem phi¿u r¥t nghiêm ng·t. Þ nông thôn, ngoài sÑ thñc ph©m tÑi thiÃu 
°
ãc 
à l¡i 
à nuôi sÑng gia 
ình, t¥t c£ các nông ph©m ph£i 
°
a h¿t vào kho cho nhu c§u quÑc phòng. Nông thôn g§n nh°
 không th¥y nam thanh niên. Nï thanh niên vëa lao 
Ùng s£n xu¥t vëa ph£i tham gia vào lñc l°
ãng dân quân tñ vÇ b£o vÇ tr­t tñ và tham gia hu¥n luyÇn quân sñ, b¯n máy bay. Chính phç 
ã huy 
Ùng hàng v¡n nï thanh niên 
i Thanh niên xung phong sinh ho¡t t­p trung nh°
 bÙ 
Ùi vào tuy¿n lía t¡i các tÉnh bË 
ánh phá n·ng nÁ nh¥t nh°
 NghÇ An, Hà T)
nh, Qu£ng Bình, và vào tuy¿n 
°
Ýng Tr°
Ýng S¡
n, sang Lào 
à làm nhiÇm vå h­u c§n, làm 
°
Ýng và 
£m b£o giao thông. SÑ này bË th°
¡
ng vong vì bom 
¡n và bÇnh t­t r¥t nhiÁu. 
à b£o 
£m dân sÑ và tôn trÍng tín ng°
áng ng°
Ýi ViÇt là 
à l¡i con cháu nÑi dõi tông 
°
Ýng, ng°
Ýi ta cÑ g¯ng t¡o 
iÁu kiÇn cho thanh niên l¥y vã sÛm tr°
Ûc khi nh­p ngi
. Nhà n°
Ûc tìm mÍi cách nâng cao tinh th§n cça dân chúng cho kháng chi¿n. T¥t c£ mÍi ng°
Ýi 
Áu ph£i tham gia các tÕ chéc qu§n chúng cça 
£ng Lao 
Ùng ViÇt Nam nh°
 
oàn thanh niên, 
Ùi thi¿u niên, HÙi phå lão, HÙi phå nï, HÙi vã chi¿n s)
, HÙi m¹ chi¿n s)
... các hÙi này thñc hiÇn các chÉ thË cça 
£ng 
à giï vïng tinh th§n và niÁm tin trong dân chúng và thi hành các 
°
Ýng lÑi cça 
£ng trong dân. Nhïng tin téc ác liÇt cça chi¿n tr°
Ýng, sÑ th°
¡
ng vong n·ng nÁ ß miÁn Nam và ch¿t bom ß miÁn B¯c không 
°
ãc công bÑ ho·c vÛi sÑ l°
ãng gi£m 
i r¥t nhiÁu, chç y¿u trên thông tin báo 
ài là các tin chi¿n th¯ng l«y lëng.



Ng°
Ýi ta cÑ g¯ng xây dñng và nhân rÙng các 
iÃn hình cça chç ngh)
a anh hùng cách m¡ng b±ng cách 
°
a nhïng ng°
Ýi có chi¿n công th­t 
i tuyên truyÁn, kà chuyÇn chi¿n th¯ng, ch°
a có chi¿n công thì h°
 c¥u thành chi¿n công. Ngành nào, 
Ëa ph°
¡
ng nào ci
ng ph£i có chi¿n công anh hùng cách m¡ng. Nói chung, tinh th§n cça ng°
Ýi dân miÁn B¯c v«n cao, hÍ v«n có thà ch¥p nh­n hy sinh cao h¡
n nïa 
à theo 
uÕi chi¿n tranh.



Lñc l°
ãng phòng không cça Quân 
Ùi Nhân dân ViÇt Nam không thà 
ua tranh vÛi Không quân và H£i quân Hoa Kó nên hÍ chÉ dÓn séc b£o vÇ các måc tiêu th­t quan trÍng nh°
 Hà NÙi, H£i Phòng, các thành phÑ lÛn, các 
iÃm giao thông quan trÍng và các n¡
i máy bay 
Ëch hay qua l¡i nhiÁu. Nhïng n¡
i còn l¡i 
°
ãc phân cho các lñc l°
ãng dân quân tñ vÇ trang bË pháo và súng máy phòng không 
£m trách. 
¿n n
m 1965, lñc l°
ãng phòng không cça miÁn B¯c có trang bË khá hiÇn 
¡i do Liên Xô cung c¥p, gÓm nhiÁu trung 
oàn pháo phòng không các t§m cá 
iÁu khiÃn b±ng radar. HÇ thÑng radar c£nh giÛi và d«n 
°
Ýng cho không quân. HÇ thÑng tên lía phòng không và không quân tiêm kích. Các lñc l°
ãng phòng không không quân cça Quân 
Ùi Nhân dân ViÇt Nam 
ã chi¿n 
¥u khá sáng t¡o, vô hiÇu hoá 
°
ãc các thç thu­t chi¿n tranh 
iÇn tí và chÑng tr£ quy¿t liÇt vÛi Không quân và H£i quân Hoa Kó.



Các chi¿n dËch tìm-diÇt



Ngay sau khi quân 
Ùi Hoa Kó 
Õ bÙ vào miÁn Nam ViÇt Nam tình hình chi¿n sñ thay 
Õi có lãi cho phía Mù và ViÇt Nam CÙng hòa. Quân Qi£i phóng miÁn Nam bË 
©y lui vào th¿ thç, bË không quân và kõ binh bay cça Mù truy 
uÕi. Các 
¡
n vË lÛn ph£i rÝi bÏ vùng 
Óng b±ng trÑng tr£i 
à lui vÁ miÁn núi và n¡
i có rëng. Þ 
Óng b±ng hÍ chÉ 
à l¡i các 
¡
n vË nhÏ và phát 
Ùng chi¿n tranh nhân dân 
ánh du kích.

Tháng 11 n
m 1965 
ã x£y ra mÙt tr­n 
ánh r¥t ác liÇt t¡i vùng thung li
ng sông Ia Drang, g§n biên giÛi Campuchia thuÙc tÉnh Kon Tum. MÙt trung 
oàn chính quy Quân Qi£i phóng miÁn Nam và mÙt lï 
oàn thuÙc S°
 
oàn 1 Kõ binh bay cça Mù 
ã dàn quân 
ánh nhau 
à thí séc. Thñc ch¥t 
ây là hai tr­n 
ánh liên ti¿p, tr­n Xray và tr­n Albany, diÅn ra trong bÑn ngày 
êm. M×i bên th¯ng mÙt tr­n, hai bên 
Áu bË th°
¡
ng vong n·ng, và tuy cùng tuyên bÑ th¯ng lãi, 
Áu bi¿t 
°
ãc thñc lñc 
Ñi ph°
¡
ng là 
áng gÝm. Sau tr­n này phía cÙng s£n nh­n théc 
°
ãc °
u th¿ áp 
£o quân sñ cça quân Mù. Phía Mù có ho£ lñc cñc m¡nh và tÕ chéc chi¿n 
¥u hoàn h£o. 
·c biÇt có yÃm trã không quân r¥t hiÇu qu£ mà vi
 khí khçng khi¿p nh¥t cça hÍ là máy bay B52, bom napal và trñc th
ng vi
 trang, nên të 
ó Quân Qi£i phóng miÁn Nam bÏ tham vÍng 
ánh tiêu diÇt các 
¡
n vË c¥p 
¡i 
Ùi, tiÃu 
oàn; hÍ tránh 
ánh nhïng tr­n dàn quân xung phong mà chÉ áp dång chi¿n thu­t 
ánh t­p kích. Quân cça hÍ luôn bám sát nhïng toán quân Mù nh°
ng không giao chi¿n, chÉ khi 
Ñi ph°
¡
ng dñng tr¡i nghÉ ng¡
i ho·c s¡
 hß thì hÍ t­p kích ho·c phåc kích, 
ánh xong nhanh chóng rÝi chi¿n tr°
Ýng. MÙt khi xung phong thì luôn áp sát 
ánh g§n 
à không cho 
Ñi ph°
¡
ng sí dång pháo binh và không quân. Dù r¥t hiÇn 
¡i nh°
ng quân 
Ùi Mù không quen chi¿n 
¥u trong 
Ëa hình rëng núi quen thuÙc cça 
Ñi ph°
¡
ng, n¡
i mà vi
 khí cça hÍ không phát huy h¿t tác dång. Quân Mù "tìm-diÇt" nh°
ng ch³ng th¥y 
Ëch 
âu tuy b¥t cé lúc nào hÍ ci
ng có thà xu¥t hiÇn.



Trong hai n
m 1966 và 1967 chi¿n sñ giïa hai bên diÅn ra chç y¿u t¡i miÁn 
ông Nam BÙ, n¡
i có các c
n cé và kho tàng lÛn cça lñc l°
ãng cÙng s£n. BÙ chÉ huy chi¿n tr°
Ýng cça Mù 
ã tung ra ba chi¿n dËch lÛn 
à 
ánh vào các c
n cé này, 
ó là các chi¿n dËch:



   1. Chi¿n dËch Cedar Falls   
ánh vào khu Tam giác s¯t Cç Chi, n¡
i có hÇ thÑng 
Ëa 
¡o mà lñc l°
ãng cÙng s£n dùng làm bàn 
¡p thâm nh­p Sài Gòn;

   2. Chi¿n dËch Attleboro   
ánh vào chi¿n khu D°
¡
ng Minh Châu; và

   3. Chi¿n dËch Junction City   
ánh vào chi¿n khu C cça Quân Qi£i phóng miÁn Nam.




·c biÇt là chi¿n dËch Junction City, khi Mù 
Ënh 
ánh mÙt tr­n lÛn 
à diÇt gÍn c¡
 c¥u lãnh 
¡o chi¿n tranh cça lñc l°
ãng cÙng s£n miÁn Nam t¡i vùng rëng Tây Ninh. Bao vây và 
ánh vào khu c
n cé 
§u não cça Trung °
¡
ng cåc 
£ng Lao 
Ùng ViÇt Nam, M·t tr­n Dân tÙc Gi£i phóng và Quân Gi£i phóng. Các cuÙc ti¿n công tuy 
ã huy 
Ùng r¥t lÛn các lñc l°
ãng cça Mù nh°
ng không 
em l¡i k¿t qu£: các c¡
 c¥u lãnh 
¡o, kho tàng, c
n cé cça lñc l°
ãng cÙng s£n v«n an toàn, quân Mù bË ti¿n công liên tåc, trong th¿ tr­n 
Ñi ph°
¡
ng 
ã bày sµn, trong 
Ëa bàn quen thuÙc cça 
Ñi ph°
¡
ng và ph£i bÏ dß các cuÙc hành quân. 
¿n cuÑi n
m 1967, tuy 
©y lui chç lñc Quân gi£i phóng t¡i vùng 
Óng b±ng, nh°
ng quân Mù v«n không bình 
Ënh 
°
ãc lñc l°
ãng này trong vùng rëng núi miÁn Nam ViÇt Nam.




à xoay chuyÃn tình th¿ t¡o 
Ùt phá cho cuÙc chi¿n tranh, BÙ chính trË 
£ng Lao 
Ùng ViÇt Nam t¡i Hà NÙi quy¿t 
Ënh mß cuÙc tÕng ti¿n công và nÕi d­y T¿t M­u Thân n
m 1968.



Sñ kiÇn T¿t M­u Thân



    Bài chi ti¿t: Sñ kiÇn T¿t M­u Thân



Vào dËp T¿t M­u Thân n
m 1968 lñc l°
ãng cÙng s£n tung ra tr­n TÕng ti¿n công và nÕi d­y kh¯p miÁn Nam, 
ánh vào h§u h¿t các thành phÑ, thË xã và các c
n cé quân sñ cça 
Ñi ph°
¡
ng. 
ây là mÙt sñ kiÇn gây ch¥n 
Ùng trên th¿ giÛi và gây nhiÁu bàn cãi nh¥t vÁ Chi¿n tranh ViÇt Nam, sñ kiÇn có mÙt vai trò to lÛn trong cuÙc chi¿n tranh này.



N¯m 
°
ãc 
iÃm y¿u cça phía Mù là d°
 lu­n cça c£ nhân dân và chính giÛi t¡i Mù ngày càng trß nên thi¿u kiên nh«n và phong trào ph£n chi¿n ngày càng lên m¡nh[83] không cho phép quân 
Ùi tham chi¿n quá lâu t¡i n°
Ûc ngoài mà không có 
°
ãc mÙt ti¿n bÙ rõ rÇt kh£ d)
 cho phép rút quân vÁ n°
Ûc, BÙ chính trË 
£ng Lao 
Ùng ViÇt Nam ho¡ch 
Ënh mÙt tr­n 
ánh gây ti¿ng vang lÛn ("MÙt cú 
­p lÛn 
à tung toé ra các kh£ n
ng chính trË"   Lê Du©n) nh±m buÙc Mù xuÑng thang chi¿n tranh 
i vào 
àm phán. Trong thñc t¿, vào tháng 1-1968, tình báo cça Quân lñc ViÇt Nam CÙng hòa 
ã thu th­p 
°
ãc các tài liÇu nói vÁ cuÙc tÕng t¥n công s¯p tÛi cça lñc l°
ãng cÙng s£n. Tuy v­y, hÍ cho r±ng 
ây chÉ là tài liÇu do 
Ñi ph°
¡
ng tung ra 
à làm nghi binh và không 
áng tin c­y. Westmoreland, tÕng chÉ huy quân 
Ùi Mù t¡i ViÇt Nam, nh­n 
Ënh Quân 
Ùi Nhân dân ViÇt Nam s½ t¥n công vào mùa khô vÛi các trÍng 
iÃm là Qu£ng Bình, Qu£ng TrË và Khe Sanh. [84] H§u h¿t ng°
Ýi Mù và 
Óng minh ViÇt Nam CÙng hòa cça hÍ hoàn toàn b¥t ngÝ và bË 
Ùng tr°
Ûc cuÙc t¥n công này.



CuÙc ti¿n công 
ã 
Óng lo¡t nÕ ra vào 
êm 30 T¿t M­u Thân, téc ngày 30 tháng 1 n
m 1968, trên kh¯p các 
ô thË miÁn Nam. Ngay 
êm 
§u tiên, lñc l°
ãng biÇt 
Ùng Sài Gòn 
ã nh±m vào các måc tiêu khó tin nh¥t trong thành phÑ[85]: Toà 
¡i sé quán Mù, dinh TÕng thÑng, 
ài phát thanh, BÙ TÕng tham m°
u, sân bay Tân S¡
n Nh¥t... Sau 
ó quân ti¿p éng th©m th¥u vào thành phÑ ti¿p qu£n các måc tiêu và tham gia chi¿n 
¥u. CuÙc ti¿n công 
ã gây b¥t ngÝ lÛn[85] cho phía Mù và ViÇt Nam CÙng hòa.



    * B¥t ngÝ vÁ måc tiêu và thÝi 
iÃm ti¿n công: 10 ngày tr°
Ûc, hai s°
 
oàn Quân 
Ùi Nhân dân ViÇt Nam 
ã có hành 
Ùng nghi binh b±ng cách t¥n công c
n cé cça lính thu÷ 
ánh bÙ Mù t¡i Khe Sanh làm bÙ chÉ huy Mù t­p trung tâm trí và binh lñc lên miÁn núi Qu£ng TrË 
à tránh mÙt tr­n 
iÇn Biên Phç mÛi[86]. ViÇc lñc l°
ãng cÙng s£n ti¿n công vào các 
ô thË không hÁ 
°
ãc l°
Ýng tr°
Ûc làm cho Quân lñc ViÇt Nam CÙng hòa và Mù hoàn toàn b¥t ngÝ khi mÙt bÙ ph­n s)
 quan và binh lính (kà c£ TÕng thÑng NguyÅn V
n ThiÇu) 
ang vÁ quê nghÉ T¿t Nguyên 
án.

    * B¥t ngÝ vÁ quy mô ti¿n công: cuÙc ti¿n công làm síng sÑt mÍi ng°
Ýi khi mà 
Óng lo¡t t¡i t¥t c£ các 
ô thË cùng diÅn ra các tr­n 
ánh quy¿t liÇt trong g§n mÙt tháng (chÉ riêng 
ãt 1) và 
iÁu b¥t ngÝ này cho th¥y 3 n
m tìm-diÇt cça quân 
Ùi Hoa Kó chÉ 
¡t 
°
ãc hiÇu qu£ th¥p.

    * B¥t ngÝ vÁ 
Ù sát th°
¡
ng b¡o liÇt không khoan nh°
ãng: tëng dãy phÑ bË ném bom napal, quân hai bên có lúc, có n¡
i 
ánh nhau nh°
 
iên d¡i, tràn lan méc 
Ù gi¿t chóc và tr£ thù, hành quy¿t ngay trên phÑ (Xem Sñ kiÇn NguyÅn NgÍc Loan)... Nhïng 
iÁu này 
°
ãc truyÁn thông nhanh chóng, gây ¥n t°
ãng r¥t lÛn lên tâm lý d°
 lu­n th¿ giÛi[87].

    * VÁ m·t tác chi¿n trong sÑ các 
ô thË, lñc l°
ãng cÙng s£n thành công nh¥t t¡i cÑ 
ô Hu¿ (Xem Th£m sát Hu¿ T¿t M­u Thân). HÍ chi¿m giï thành phÑ 25 ngày và sau 
ó 
ánh nhau ác liÇt giành gi­t tëng khu nhà 
o¡n phÑ vÛi thçy quân låc chi¿n Mù và Quân lñc ViÇt Nam CÙng hòa.




à khu¿ch 
¡i ti¿ng vang 
¿n méc tÑi 
a, các lãnh 
¡o cÙng s£n 
ã lña chÍn ph°
¡
ng án m¡o hiÃm nh¥t là 
ánh th³ng vào h­u ph°
¡
ng cça 
Ñi ph°
¡
ng. Trong viÇc l­p k¿ ho¡ch cho cuÙc tÕng ti¿n công, hÍ 
ã có nhïng 
ánh giá không 
úng vÛi thñc t¿ tình hình và duy ý chí: hÍ hy vÍng cùng vÛi ti¿n công quân sñ 
ánh vào các lñc l°
ãng ViÇt Nam CÙng hòa ß trong các 
ô thË, hÍ có thà phát 
Ùng dân chúng nÕi d­y tÕng khßi ngh)
a 
ánh såp chính quyÁn ViÇt Nam CÙng hòa và 
·t Mù tr°
Ûc tình th¿ ph£i 
i 
¿n quy¿t 
Ënh ra 
i khÏi chi¿n tranh. K¿ ho¡ch trên dña trên nh­n 
Ënh th¥p vÁ kh£ n
ng cça Quân lñc ViÇt Nam CÙng hòa và 
ánh giá quá cao kh£ n
ng cça Quân Gi£i phóng miÁn Nam, nên trong thñc t¿ lñc l°
ãng cÙng s£n 
ã ph£i chËu th°
¡
ng vong cñc kó to lÛn mà không phát 
Ùng 
°
ãc khßi ngh)
a cça ng°
Ýi dân; chính quyÁn ViÇt Nam CÙng hòa v«n 
éng vïng.



MÙt 
·c 
iÃm nïa[85] cça viÇc l­p k¿ ho¡ch ti¿n công M­u Thân 1968 là các c¥p chÉ huy chi¿n 
¥u cça Quân Gi£i phóng miÁn Nam 
ã không tách b¡ch 
°
ãc 
âu là måc tiêu chính trË thñc ch¥t cça cuÙc ti¿n công và 
âu là måc tiêu 
°
ãc phÕ bi¿n rÙng rãi trong quân 
à cÕ vi
 khí th¿ chi¿n 
¥u. Måc tiêu thñc ch¥t là 
ánh lÛn gây ti¿ng vang h°
Ûng tÛi d°
 lu­n và chính giÛi Mù 
à buÙc 
Ñi ph°
¡
ng xuÑng thang, 
àm phán. Còn måc tiêu chính trË 
°
ãc phÕ bi¿n tuyên truyÁn trong cán bÙ binh s)
 
à nâng cao s)
 khí là 
ó là tr­n cuÑi cùng "
ánh dét 
iÃm" 
Ñi ph°
¡
ng. Các cán bÙ chi¿n tr°
Ýng khi l­p k¿ ho¡ch tác chi¿n ci
ng tin t°
ßng vào quy¿t tâm 
ánh dét 
iÃm cça c¥p trên nên hÍ l­p k¿ ho¡ch và ti¿n hành 
ánh theo kiÃu tr­n 
ánh cuÑi cùng. 
iÁu này làm cho các thiÇt h¡i cça lñc l°
ãng cÙng s£n càng thêm n·ng nÁ.




iÁu tÇ h¡i h¡
n nïa cho lñc l°
ãng cÙng s£n là hÍ 
ã không linh ho¡t thay 
Õi tuó theo tình hình[85][88]. Khi th¥y ch°
a 
¡t 
°
ãc måc tiêu trong 
ãt t¥n công 
§u tiên hÍ 
ã phát 
Ùng ti¿p 
ãt 2 vào tháng 5, 
ãt 3 vào tháng 8 khi mà k¿ ho¡ch 
ã b¡i lÙ và 
Ñi ph°
¡
ng 
ã 
Á phòng và chu©n bË 
ón 
ánh, làm cho thiÇt h¡i cça mình càng to lÛn h¡
n nïa.



Sau TÕng ti¿n công M­u Thân, lñc l°
ãng cÙng s£n bË 
©y ra xa và suy y¿u tr§m trÍng[83]: Các 
¡
n vË quân sñ tan vá, các lñc l°
ãng chính trË bË bÙc lÙ và bË triÇt phá g§n h¿t, th°
¡
ng vong b±ng c£ 10 n
m tr°
Ûc cÙng l¡i. Th­m chí 
ã có ý ki¿n trong giÛi lãnh 
¡o Quân Gi£i phóng là cho gi£i tán các s°
 
oàn, trung 
oàn chính quy quay trß vÁ lÑi 
ánh du kích. HÍ không còn kh£ n
ng 
ánh nhau t¡i miÁn Nam và ph£i ch¡y 
i ©n náu t¡i bên kia biên giÛi Lào và Campuchia, ph£i 3 4 n
m sau lñc l°
ãng cça hÍ mÛi hÓi phåc l¡i 
°
ãc. Trong các n
m sau M­u Thân, të 1969 
¿n 1971, là thÝi gian Quân lñc ViÇt Nam CÙng hòa chç 
Ùng ti¿n công lùng 
ánh lñc l°
ãng cÙng s£n, triÇt phá phong trào chính trË cça M·t tr­n Dân tÙc gi£i phóng miÁn Nam ß nông thôn và thành thË. 
ó là c¡
 sß 
à giÛi quân sñ Mù và ViÇt Nam CÙng hòa cho r±ng cuÙc tÕng ti¿n công và nÕi d­y T¿t M­u Thân 
ã th¥t b¡i th£m h¡i.



M·t khác, nhïng ng°
Ýi cÙng s£n ci
ng có lý do 
à cho r±ng M­u Thân 1968 là th¯ng lãi có tính chi¿n l°
ãc trong chi¿n tranh cça hÍ[83]: b¯t buÙc Mù ph£i xuÑng thang và b¯t 
§u rút khÏi ViÇt Nam. Lñc l°
ãng cÙng s£n suy y¿u thì s½ hÓi phåc l¡i, còn Mù mÙt khi 
ã ra 
i thì khó mà trß l¡i 
°
ãc.



CuÙc tÕng ti¿n công 
ã làm d°
 lu­n Mù th¥y r±ng viÇc 
°
a quân tham chi¿n vÛi n× lñc cao 
ã làm c
ng th³ng trong xã hÙi Mù, phúc lãi gi£m sút, gây nhiÁu hÇ luõ x¥u cho xã hÙi... mà v«n không dét 
iÃm 
°
ãc quân 
Ñi ph°
¡
ng, và trong t°
¡
ng lai chi¿n tranh không bi¿t 
¿n bao giÝ k¿t thúc[83]. 
iÁu này 
°
a 
¿n k¿t lu­n là Mù không thà th¯ng 
°
ãc trong cuÙc chi¿n này. Các chính trË gia trong QuÑc hÙi Mù gây séc ép lên chính phç 
òi xem xét l¡i cam k¿t chi¿n tranh, 
òi hu÷ bÏ u÷ quyÁn cho chính phç ti¿n hành chi¿n tranh không c§n phê chu©n, thúc ép gi£i quy¿t chi¿n tranh b±ng th°
¡
ng l°
ãng[89].



Quy mô cça cuÙc ti¿n công làm d°
 lu­n Hoa Kó m¥t kiên nh«n và sñ tin t°
ßng vÛi giÛi quân sñ, hÍ 
òi ch¥m dét chi¿n tranh và rút quân vÁ n°
Ûc[89]. MÙt m·t hÍ thi¿u niÁm tin vào hiÇu qu£ cça quân 
Ùi, m·t khác, các hành 
Ùng b¡o liÇt m¥t nhân tính 
°
ãc trình chi¿u trên TV 
ánh vào l°
¡
ng tâm công chúng (Xem Th£m sát Mù Lai, Saigon Execution). HÍ 
òi hÏi ph£i ch¥m dét chi¿n tranh ngay l­p téc. HÍ coi chi¿n tranh là b©n thÉu.

Ngay các nhà lãnh 
¡o chính phç Hoa Kó ci
ng chia r½ trong quan 
iÃm s½ làm gì ti¿p theo[89]. Các cÑ v¥n hàng 
§u cça tÕng thÑng và ngay TÕng thÑng Johnson thoái chí 
i 
¿n k¿t lu­n không thà t
ng quân thêm nïa theo yêu c§u cça giÛi quân sñ mà ph£i xuÑng thang, 
àm phán.



K¿t qu£ ngày 31 tháng 3 n
m 1968 TÕng thÑng Lyndon B. Johnson tuyên bÑ ch¥m dét ném bom miÁn B¯c ViÇt Nam, sµn sàng 
àm phán 
à ch¥m dét chi¿n tranh, không t
ng thêm quân theo yêu c§u cça BÙ chÉ huy chi¿n tr°
Ýng, và të chÑi tranh cí nhiÇm kó tÛi. TÕng thÑng Richard M. Nixon, th¯ng cí vì héa ch¥m dét chi¿n tranh, tuyên bÑ s½ d§n rút quân vÁ n°
Ûc và 
àm phán vÛi phía CÙng s£n. V¥n 
Á cça Mù bây giÝ không còn là chi¿n th¯ng cuÙc chi¿n nïa mà là rút ra nh°
 th¿ nào.



T¥t c£ nhïng 
iÁu trên làm cho nhïng ng°
Ýi cÙng s£n th¥y r±ng hÍ 
ã 
¡t 
°
ãc måc tiêu cça cuÙc tÕng ti¿n công M­u Thân 1968 cho dù vÛi giá hy sinh cñc kó to lÛn.



H­u qu£ quân sñ và chính trË



CuÙc tÕng ti¿n công M­u Thân 1968 
ã d«n 
¿n các k¿t qu£ chính trË và quân sñ cho c£ thÝi kó 1969 1971[89][83].



    * VÁ quân sñ: lñc l°
ãng cÙng s£n m¥t quân, m¥t 
¥t, m¥t dân, m¥t th¿ 
éng chân trên chi¿n tr°
Ýng miÁn Nam, hÍ ph£i sang ©n tránh t¡i các vùng bên kia biên giÛi t¡i Lào và Campuchia. Chi¿n tr°
Ýng miÁn Nam trß nên yên t)
nh h¡
n. Quân lñc ViÇt Nam CÙng hòa có thÝi giÝ xây dñng và ti¿n hành các chi¿n dËch bình 
Ënh nông thôn 
·c biÇt là chi¿n dËch Ph°
ãng hoàng 
à 
ánh b­t gÑc rÅ các cán bÙ cÙng s£n n±m vùng trong nông thôn miÁn Nam.



    * VÁ chính trË: Vai trò cça 
¥u tranh chính trË cça nhïng ng°
Ýi cÙng s£n trong chi¿n tranh të nay suy gi£m 
i nhiÁu vì các c¡
 sß chính trË cça hÍ bË phá và vÛi sñ ác liÇt không khoan nh°
ãng cça chi¿n tranh ß giai 
o¡n này không cho phép dân chúng tå t­p trên chi¿n tr°
Ýng 
à yêu sách chính trË. Të 
ó trß 
i séc m¡nh vi
 trang quy¿t 
Ënh t¥t c£.



Të sau M­u Thân trß 
i, quyÁn lñc ti¿n hành chi¿n tranh cça TÕng thÑng Mù càng ngày càng bË h¡n ch¿ bßi QuÑc hÙi và d°
 lu­n trong n°
Ûc và quÑc t¿. Sñ rút quân vÁ n°
Ûc là không thà 
£o ng°
ãc và chi¿n tranh ViÇt Nam 
i vào giai 
o¡n mÛi mà chính quyÁn và quân 
Ùi ViÇt Nam CÙng Hòa ph£i 
¡
n 
Ùc chi¿n 
¥u b£o vÇ ch¿ 
Ù "tñ do" ß miÁn nam ViÇt Nam   ViÇt Nam hoá chi¿n tranh là không thà tránh khÏi.



Giai 
o¡n 1968 1972


ây là giai 
o¡n "sau M­u Thân" hay giai 
o¡n "ViÇt Nam hoá chi¿n tranh", giai 
o¡n Hoa Kó rút d§n khÏi chi¿n tr°
Ýng ViÇt Nam. 
à 
Óng minh cça hÍ 
éng vïng, Hoa Kó giúp ViÇt Nam CÙng hòa xây dñng quân 
Ùi theo hình m«u cça quân lñc Hoa Kó, vÛi các lo¡i vi
 khí chi¿n tranh tÑi tân mà Hoa Kó 
à l¡i và vÛi c¡
 sß h­u c§n chi¿n tranh mà quân 
Ùi Hoa Kó 
ã sí dång. Hoa Kó s½ yÃm trã vÁ không lñc tÑi 
a cho quân 
Ùi CÙng hòa trong các giao tranh vÛi phía CÙng s£n.



MÙt sñ kiÇn quan trÍng 
ã x£y ra trong thÝi kó này và có h­u qu£ to lÛn cho 
ông D°
¡
ng sau này là viÇc Hoa Kó giúp Lon Nol làm 
£o chính tháng 3 n
m 1970 ß Campuchia, l­t 
Õ hoàng thân Norodom Sihanouk và phát 
Ùng chi¿n tranh chÑng cÙng s£n t¡i Campuchia.



    * Xem: Chi¿n dËch Campuchia



Th¯ng lãi t¡m thÝi trên chi¿n tr°
Ýng sau M­u Thân 
ã d«n Hoa Kó 
¿n sai l§m n·ng nÁ[c§n d«n nguÓn] này, t¡o 
iÁu kiÇn cho Quân gi£i phóng mau chóng hÓi phåc và làm cho Campuchia r¡
i vào mÙt thÝi kó tÓi tÇ trong lËch sí. Th¥y Quân Gi£i phóng m¥t 
¥t 
éng chân, lui vÁ các c
n cé bên kia biên giÛi Campuchia, Hoa Kó muÑn triÇt h¡ nÑt nhïng ch× 
éng cuÑi cùng cça 
Ñi ph°
¡
ng 
à gi£i quy¿t triÇt 
à chi¿n tranh. 
iÁu này hoá ra l¡i làm lãi lÛn cho lñc l°
ãng cÙng s£n. Tr°
Ûc 
ây Quân Gi£i phóng chÉ 
óng trên 
¥t Campuchia ß mÙt sÑ vùng sát biên giÛi vÛi ViÇt Nam, hÍ cÑ g¯ng lôi kéo, chiÁu lòng chính quyÁn Sihanouk và tñ kiÁm ch¿ 
à không m¥t lòng chç nhà. Chính quyÁn Sihanouk tuy không muÑn nh°
ng không làm gì 
°
ãc 
ành ch¥p nh­n ph£i sÑng nh°
 v­y vÛi phe CÙng s£n ViÇt Nam. Nay vÛi diÅn bi¿n chính trË nh°
 trên, CÙng s£n ViÇt Nam liÁn quay ra mang ti¿ng çng hÙ Sihanouk, thñc ch¥t là çng hÙ Khmer 
Ï[c§n d«n nguÓn], 
ánh nhau không h¡n ch¿ trên 
¥t Campuchia. Të lúc 
ó, không còn gì và không có 
Ñi thç kiÁm ch¿ lñc l°
ãng cÙng s£n ViÇt Nam trên 
¥t Campuchia nïa. Campuchia trß thành n¡
i r¥t an toàn và tiÇn dång cho Quân gi£i phóng phåc hÓi sinh lñc sau M­u Thân.



Ngày 30 tháng 4 n
m 1970, Quân lñc ViÇt Nam CÙng hòa k¿t hãp cùng quân 
Ùi Hoa Kó ti¿n vào khu c
n cé cça lñc l°
ãng cÙng s£n ViÇt Nam t¡i Campuchia nh°
ng 
ã bË sa l§y. Ngày 30 tháng 6 n
m 1970, chính phç Mù ph£i ra lÇnh rút quân Mù vÁ. Quân lñc ViÇt Nam CÙng hòa cùng quân cça chính phç Lon Nol không thà tñ 
°
¡
ng 
§u vÛi Quân Gi£i phóng. Các s°
 
oàn 5, 7, 9 cça Quân Gi£i phóng không nhïng 
ánh 
uÕi quân ViÇt Nam CÙng hòa mà còn giúp Khmer 
Ï 
ánh quân chính phç Lon Nol, giành các tÉnh 
ông và 
ông B¯c Campuchia 
à nÑi thông vÛi Lào.



ViÇt Nam hoá chi¿n tranh



Ti¿n trình ViÇt Nam hoá chi¿n tranh 
ã diÅn ra t°
¡
ng 
Ñi thu­n lãi. Quân lñc ViÇt Nam CÙng hòa sau M­u Thân 
°
ãc trang bË theo kiÃu Mù 
ã tÏ ra tñ tin h¡
n và 
ã làm chç trên chi¿n tr°
Ýng miÁn Nam të n
m 1969 
¿n t­n cuÑi n
m 1971. Nh°
ng 
iÁu 
ó ch°
a nói lên 
iÁu gì lÛn vì Quân Gi£i phóng trong thÝi kó này ch°
a hÓi phåc sau M­u Thân và không chç tr°
¡
ng 
ánh lÛn. Ci
ng có thà hÍ yên l·ng mà không làm gì có thà trì hoãn viÇc rút quân cça Mù.



Sñ yên t)
nh trên chi¿n tr°
Ýng miÁn Nam 
ã t¡o 
iÁu kiÇn thu­n lãi cho viÇc rút quân Mù mà không gây ra mÙt sñ x¥u 
i tr§m trÍng nào. Tranh thç thÝi gian yên t)
nh trên chi¿n tr°
Ýng, phía ViÇt Nam CÙng hòa 
Õ công ti¿n hành bình 
Ënh nông thôn. Të 
ó, các nhà lãnh 
¡o ViÇt Nam CÙng hòa và Mù 
ã hiÃu r¥t rõ t§m quan trÍng cça viÇc chÑng l¡i c¡
 c¥u 
¥u tranh chính trË cça nhïng ng°
Ýi cÙng s£n ß 
Ëa bàn nông thôn. MÙt ch°
¡
ng trình lÛn tái thi¿t nông thôn 
°
ãc thi hành vÛi viÇn trã kinh t¿ lÛn cça Hoa Kó. Trong thÝi kó này, vÛi sñ giúp 
á cça CIA, Chi¿n dËch Ph°
ãng hoàng 
ã 
°
ãc triÃn khai nh±m tróc rÅ các c¡
 sß bí m­t n±m vùng cça M·t tr­n Dân tÙc Gi£i phóng miÁn Nam ViÇt Nam. Các n× lñc cça Ph°
ãng hoàng chç y¿u diÅn ra b±ng các biÇn pháp khçng bÑ, ám sát, thç tiêu. Các toán nhân viên Ph°
ãng hoàng áo 
en 
°
ãc CIA hu¥n luyÇn và 
°
ãc phái xuÑng các xóm ¥p, hÍ ß cùng trong dân nghe ngóng thu th­p tình báo, b¯t các ph§n tí nghi ngÝ là cÙng s£n ho·c thân cÙng s£n, tra kh£o 
à phanh ra tÕ chéc, n¿u không khai thác 
°
ãc và v«n nghi là CÙng s£n thì thç tiêu. Các ph§n tí cÙng s£n ho·c thân cÙng s£n n¿u không tiÇn b¯t thì ám sát. SÑ ng°
Ýi bË thç tiêu lên 
¿n hàng ngàn ng°
Ýi. Các biÇn pháp này 
ã có hiÇu qu£ tÑt vÁ an ninh, tình hình nông thôn trß nên 
°
ãc 
£m b£o an toàn h¡
n rõ rÇt cho phía chính phç.



Trong thÝi kó này, viÇn trã cça Hoa Kó dÓi dào nên 
Ýi sÑng cça dân chúng trß nên tÑt h¡
n, nh¥t là dân trong các thành phÑ lÛn và nó làm cho 
Ýi sÑng dân nông thôn 
Õ vÁ thành phÑ tË n¡n dÅ thß h¡
n. Lúc này, tình tr¡ng tham nhi
ng trong chính quyÁn và quân 
Ùi lên cao. Trong quân 
Ùi r¥t phÕ bi¿n kiÃu "lính ma": có quân sÑ 
à s)
 quan l)
nh l°
¡
ng nh°
ng không có quân chi¿n 
¥u. Nhïng 
iÁu này gây £nh h°
ßng lÛn 
¿n séc chi¿n 
¥u cça Quân lñc ViÇt Nam CÙng hòa.



MÙt v¥n 
Á lÛn nïa cça ViÇt Nam hoá chi¿n tranh là khi Quân lñc ViÇt Nam CÙng hòa nh¥t nh¥t theo các tiêu chu©n Mù thì hÍ ci
ng quen kiÃu 
ánh nhau tÑn tiÁn nh°
 Mù, và séc chi¿n 
¥u cça quân 
Ùi phå thuÙc lÛn vào viÇn trã cça Mù[90]. ViÇn trã kém thì £nh h°
ßng rõ rÇt 
¿n séc chi¿n 
¥u cça quân 
Ùi, 
iÁu này góp ph§n gi£i thích t¡i sao quân 
Ùi này mau chóng såp 
Õ trong n
m cuÑi cùng cça cuÙc chi¿n.



Chi¿n dËch Lam S¡
n 719



Tình hình miÁn Nam t°
¡
ng 
Ñi yên l·ng trong các n
m 1969 1971. Quân Gi£i phóng tích cñc dñ trï l°
¡
ng thñc, 
¡n d°
ãc t¡i các c
n cé ß Lào, Campuchia và các vùng rëng núi mà Quân lñc ViÇt Nam CÙng hòa ch°
a vÛi tÛi 
°
ãc. N
m 1970, sau khi quân 
Ùi Mù và ViÇt Nam CÙng hòa 
ã th¥t b¡i trong viÇc 
ánh phá c
n cé cça phe cÙng s£n t¡i Campuchia, ti¿p t¿ të miÁn B¯c 
ã nÑi thông të Lào 
¿n 
ông B¯c Campuchia và 
Õ vào các khu c
n cé Tây Ninh. Do 
ó, n¿u không c¯t 
°
ãc ti¿p t¿ cho Quân Gi£i phóng ß Campuchia thì có thà c¯t ti¿p t¿ të Lào. Và tháng 1 n
m 1971, Quân lñc ViÇt Nam CÙng hòa, d°
Ûi sñ yÃm trã b±ng không quân cça Hoa Kó, ti¿n hành chi¿n dËch Lam S¡
n 719: 
ánh të Qu£ng TrË c¯t ngang sang H¡ Lào nh±m phá hu÷ hÇ thÑng kho tàng cça Quân Gi£i phóng. CuÙc hành quân này ngay të 
§u 
ã mang tính phiêu l°
u phô tr°
¡
ng chính trË và 
ã th¥t b¡i vì nhïng lý do sau



    * CuÙc hành quân không b£o 
£m tính b¥t ngÝ.

    * Các c
n cé cça CÙng s£n là nhïng n¡
i hÍ 
ã lâu n
m thông thuÙc 
Ëa bàn và có bÑ phòng r¥t kù l°
áng. Ngay quân 
Ùi Hoa Kó vÛi séc m¡nh tÕng lñc nh°
 th¿ 
ã không thà làm gì nÕi. Trong thÝi kó tìm-diÇt các chi¿n dËch Atteleboro và Junction City 
Áu 
ã th¥t b¡i, do 
ó 
°
a quân vào 
ó là sa vào th¿ tr­n 
ã bày sµn. H¡
n nïa vùng H¡ Lào là n¡
i t­p trung r¥t nhiÁu binh lñc hiÇn 
¡i cça quân B¯c ViÇt, còn m¡nh h¡
n r¥t nhiÁu các khu c
n cé khác mà quân Nam ViÇt Nam ch°
a có 
ç séc m¡nh, kinh nghiÇm và b£n l)
nh 
à 
°
¡
ng 
§u.

    * Khi ho¡ch 
Ënh k¿ ho¡ch ng°
Ýi ta chú ý nhiÁu 
¿n khía c¡nh phô tr°
¡
ng séc m¡nh cça quân 
Ùi Nam ViÇt Nam 
ánh 
°
ãc vào "
¥t thánh CÙng s£n" ché ý ngh)
a quân sñ thì ít. ("ChÉ cÑt sao 
¿n 
°
ãc Sê Pôn rÓi vÁ"   TÕng thÑng NguyÅn V
n ThiÇu.) Chính vì 
à phô tr°
¡
ng nên ban 
§u khi g·p khó kh
n r¥t lÛn 
ã không ch¥m dét chi¿n dËch mà cÑ g¯ng ti¿n nhÍc nh±n 
¿n Sê Pôn rÓi ph£i cÑ séc mß 
°
Ýng máu vÛi thiÇt h¡i lÛn mÛi vÁ thoát dù chÉ là vài chåc km cách biên giÛi.

    * Sñ phÑi hãp cça quân Mù và quân Nam ViÇt Nam không tÑt. Không quân Mù chÉ ném bom B52 dÍn 
°
Ýng theo yêu c§u, còn nhiÇm vå phÑi hãp ho£ lñc chi¿n thu­t cho bÙ binh tác chi¿n g§n nh°
 không làm 
°
ãc[c§n d«n nguÓn].

    * Lñc l°
ãng máy bay trñc th
ng vào khu vñc 
­m 
·c phòng không hiÇn 
¡i 
ã chÝ sµn cça 
°
Ýng mòn HÓ Chí Minh 
ã bË thiÇt h¡i quá n·ng không thà hoàn thành nhiÇm vå.



K¿t qu£ cuÙc hành quân bË thiÇt h¡i n·ng nÁ nh¥t là các lñc l°
ãng bË tiêu diÇt là các 
¡
n vË dñ bË chi¿n l°
ãc tÑt nh¥t cça ViÇt Nam CÙng hòa, cuÙc hành quân còn th¥t b¡i ß ch× tuy có phá 
°
ãc mÙt sÑ kho tàng h­u c§n nh°
ng vÁ c¡
 b£n 
ã không làm h¡i gì 
°
ãc cho hÇ thÑng ti¿p t¿ cça Quân Gi£i phóng.



Sau các cuÙc hành quân b¥t thành cça Quân lñc ViÇt Nam CÙng hòa vào Campuchia và H¡ Lào, 
¿n 
§u n
m 1972, Quân Gi£i phóng 
ã hÓi phåc sau M­u Thân và l¡i tung ra mÙt 
ãt tÕng ti¿n công lÛn nïa.



Chi¿n dËch mùa hè 1972 cça miÁn B¯c



    Bài chi ti¿t: Chi¿n dËch Xuân hè 1972

Tháng 3 n
m 1972 l¡i x£y ra mÙt n× lñc nïa cça phe cÙng s£n nh±m làm thoái chí Hoa Kó, buÙc hÍ rút h³n ra khÏi cuÙc chi¿n. 
ây là 
òn 
ánh 
à k¿t hãp vÛi n× lñc ngo¡i giao. Quân Gi£i phóng 
ã tung ra mÙt cuÙc tÕng ti¿n công và nÕi d­y chi¿n l°
ãc mùa xuân n
m 1972 (Tuy r±ng tên và k¿ ho¡ch nh°
 v­y nh°
ng y¿u tÑ "nÕi d­y" g§n nh°
 không có. 
iÁu 
ó cho th¥y tác dång cça các n× lñc bình 
Ënh cça ViÇt Nam CÙng hòa trong thÝi gian 1969-1971 là hiÇu qu£.)




ây là cuÙc ti¿n công chi¿n l°
ãc gÓm các chi¿n dËch ti¿n công quy mô lÛn, hiÇp 
Óng binh chçng, ti¿n công sâu vào hÇ thÑng phòng ngñ cça ViÇt Nam CÙng hòa trên ba h°
Ûng chi¿n l°
ãc quan trÍng: TrË Thiên, B¯c Tây Nguyên, miÁn 
ông Nam BÙ.



T¡i B¯c Tây Nguyên, sau các th¯ng lãi ban 
§u cça Quân Gi£i phóng t¡i tr­n 
¯c Tô - Tân C£nh, chi¿n sñ mau chóng êm dËu trß l¡i sau khi 
Ùi quân này bË ch·n l¡i trong Tr­n Kon Tum.



T¡i 
ông Nam BÙ, ß tÉnh Bình Long sau khi th¯ng lãi t¡i LÙc Ninh, Quân Gi£i phóng ti¿n công theo 
°
Ýng 13 
à 
ánh chi¿m thË xã An LÙc trong tr­n An LÙc, dùng xe t
ng và pháo binh dï dÙi 
ánh dàn tr­n xung phong. Quân lñc ViÇt Nam CÙng hòa quy¿t tâm cÑ thç thË xã và 
°
a quân lên éng céu. Không quân Mù dùng B-52 
ánh phá ác liÇt các khu vñc t­p k¿t cça Quân Gi£i phóng và gây thiÇt h¡i lÛn. Chi¿n tr­n x£y ra r¥t dï dÙi t¡i thË xã, th°
¡
ng vong cça hai bên và cça dân chúng r¥t cao. Nh°
ng, cuÑi cùng, Quân Gi£i phóng không thà l¥y nÕi thË xã ph£i rút 
i và sau 3 tháng chi¿n sñ 
i vào Õn 
Ënh. L§n 
§u tiên t¡i vùng 
ông Nam BÙ, xe t
ng T-54 và PT-76 cça Liên Xô ch¿ t¡o xu¥t hiÇn, cho th¥y hÇ thÑng ti¿p t¿ cça Quân Gi£i phóng 
ã hoàn chÉnh vì 
ã có thà 
°
a 
°
ãc xe t
ng 
¿n t­n chi¿n tr°
Ýng phía nam.



Trong suÑt quá trình diÅn ra cuÙc chi¿n tranh, ch°
a bao giÝ miÁn B¯c và các 
Óng minh miÁn Nam cça hÍ l¡i phát 
Ùng mÙt cuÙc ti¿n công Ó ¡t d°
Ûi sñ h× trã cça các lñc l°
ãng 
°
ãc trang bË tÑt 
¿n nh°
 v­y, cuÙc ti¿n công này m¡nh h¡
n b¥t cé nhïng gì mà ViÇt Nam CÙng hòa có thà t­p trung l¡i 
°
ãc vào mùa xuân n
m 1972.[91]



Chi¿n tr°
Ýng chính cça n
m 1972 là t¡i tÉnh Qu£ng TrË. T¡i 
ây có t­p 
oàn phòng ngñ d§y 
·c cça Quân lñc ViÇt Nam CÙng hòa, n¡
i tuy¿n 
§u 
Ñi chÍi vÛi miÁn B¯c. CuÙc ti¿n công cça Quân Gi£i phóng t¡i Qu£ng TrË 
ã thành công to lÛn, quân phòng ngñ t¡i 
ây ho£ng lo¡n, th­m chí Trung 
oàn 56 cça S°
 
oàn 3 
§u hàng không chi¿n 
¥u. ChÉ sau mÙt tháng và qua 2 
ãt t¥n công, Quân Gi£i phóng 
ã chi¿m toàn bÙ tÉnh Qu£ng TrË, uy hi¿p tÉnh Thëa Thiên và thành phÑ Hu¿.




¿n lúc 
ó, viÇc giï vïng vùng chi¿m 
°
ãc và tái chi¿m vùng 
ã m¥t t¡i Qu£ng TrË 
ã thành v¥n 
Á chính trË thà hiÇn ý chí và b£n l)
nh cça c£ hai bên và là th¿ m¡nh 
à 
àm phán t¡i HÙi nghË Paris. Hoa Kó 
à tÏ rõ ý chí cça mình b±ng cách të ngày 16 tháng 4 n
m 1972 ném bom trß l¡i miÁn B¯c vÛi c°
Ýng 
Ù r¥t ác liÇt: dùng máy bay B-52 r£i th£m bom xuÑng H£i Phòng, 
em h£i quân th£ thu÷ lôi phong to£ các h£i c£ng t¡i miÁn B¯c ViÇt Nam.



T¡i chi¿n tr°
Ýng Qu£ng TrË, Quân lñc ViÇt Nam CÙng hòa 
em h¿t quân dñ bË ra quy¿t tái chi¿m thË xã Qu£ng TrË vÛi sñ h× trã tÑi 
a b±ng máy bay B-52 cça Hoa Kó. Quân Gi£i phóng quy¿t tâm giï vïng khu vñc thành cÕ Qu£ng TrË cça thË xã. Chi¿n sñ cñc kó ác liÇt, th°
¡
ng vong hai bên r¥t lÛn 
à tranh ch¥p mÙt m©u 
¥t r¥t nhÏ không dân 
ã bË tàn phá hoàn toàn. Sau g§n 3 tháng 
ánh nhau quy¿t liÇt, Quân Gi£i phóng không giï nÕi và Quân lñc ViÇt Nam CÙng hòa chi¿m 
°
ãc thành cÕ và thË xã Qu£ng TrË. Nh°
ng, dù có h× trã cça không quân Mù, viÇc tái chi¿m thË xã 
ông Hà và các vùng 
ã m¥t khác là không thà làm 
°
ãc. 
¿n cuÑi n
m 1972, chi¿n tr°
Ýng 
i 
¿n bình Õn vì hai bên 
ã kiÇt séc không thà phát triÃn chi¿n sñ 
°
ãc nïa.



CuÙc t¥n công n
m 1972 cça B¯c ViÇt Nam 
ã không nh­n 
°
ãc sñ çng hÙ të 2 
Óng minh chç chÑt là Trung QuÑc và Liên Xô trái vÛi mong 
ãi cça Hà NÙi do 2 quÑc gia này chÉ mong muÑn k¿t thúc nhanh 1 thÏa °
Ûc hòa bình vÛi Hoa Kó và ViÇt Nam CÙng hòa t¡i Paris[92]. M·c dù chi¿n dËch không 
em 
¿n lãi th¿ rõ rÇt vÁ quân sñ nh°
ng 
ã làm xã hÙi Hoa Kó quá mÇt mÏi. D°
 lu­n Mù và th¿ giÛi thúc ép chính quyÁn ph£i 
¡t 
°
ãc mÙt nÁn hòa bình b±ng th°
¡
ng l°
ãng theo 
úng cam k¿t gi£i quy¿t chi¿n tranh trong nhiÇm kó tÕng thÑng cça hÍ. 
¿n cuÑi n
m 1972, Hoa Kó và ViÇt Nam Dân chç CÙng hòa 
ã 
¡t 
°
ãc tho£ hiÇp c¡
 b£n nhïng ý chính cça HiÇp 
Ënh Paris, và 
§u n
m 1973, Hoa Kó rút h³n khÏi cuÙc chi¿n.



Vëa 
ánh vëa 
àm



    
Íc bài chính:HiÇp 
Ënh Paris 1973 
à tham kh£o vÁ các nguÓn d«n chéng t°
¡
ng éng.



ViÇc 
àm phán giïa Hoa Kó và B¯c ViÇt Nam là viÇc ph£i x£y ra khi ch³ng ai dét 
iÃm 
°
ãc ai b±ng quân sñ. Sau M­u Thân, các bên 
ã ngÓi vào th°
¡
ng l°
ãng cho t°
¡
ng lai chi¿n tranh ViÇt Nam. ViÇc th°
¡
ng l°
ãng 
ã diÅn ra r¥t phéc t¡p vì, mÙt m·t, các bên ch°
a th­t sñ th¥y c§n nh°
ãng bÙ và, m·t khác, Liên Xô và Trung QuÑc muÑn can thiÇp vào 
àm phán   
·c biÇt là Trung QuÑc. N°
Ûc này không muÑn ViÇt Nam Dân chç CÙng hòa tñ 
àm phán mà muÑn thông qua Trung QuÑc giÑng nh°
 hiÇp 
Ënh Geneva n
m 1954. Nh°
ng ViÇt Nam Dân chç CÙng hòa cñ tuyÇt dù bË áp lñc bßi hai 
Óng minh.



HÙi 
àm 
°
ãc chÍn t¡i Paris tr£i të tháng 5 n
m 1968 
¿n tháng 1 n
m 1973. Ban 
§u chÉ có ViÇt Nam Dân chç CÙng hòa và Hoa Kó; sau mß ra thành hÙi nghË bÑn bên, thêm ViÇt Nam CÙng hòa và Chính phç Cách m¡ng Lâm thÝi CÙng hòa miÁn Nam ViÇt Nam.



(
à 
i 
àm phán có chính danh mÙt chính phç có tính tính pháp lý cao h¡
n, n
m 1969 phía CÙng s£n cho thành l­p Chính phç Cách m¡ng Lâm thÝi CÙng hòa miÁn Nam ViÇt Nam trên c¡
 sß M·t tr­n Dân tÙc Gi£i phóng miÁn Nam ViÇt Nam).



Khi mÙt bên 
ang th¯ng th¿ trên chi¿n tr°
Ýng thì 
àm phán th°
Ýng b¿ t¯c và 
iÁu 
ó 
úng vÛi HÙi nghË Paris suÑt thÝi kó të 1968 
¿n 1972. Các bên dùng hÙi nghË nh°
 diÅn 
àn 
¥u tranh chính trË. Trong suÑt quá trình hÙi nghË các cuÙc hÍp chính théc chÉ mß màn, tÑ cáo nhau, tranh lu­n vài 
iÁu mà không thà gi£i quy¿t 
°
ãc rÓi k¿t thúc mà không 
i vào thñc ch¥t. ChÉ có các cuÙc ti¿p xúc bí m­t cça CÑ v¥n 
·c biÇt Lê 
éc ThÍ cça ViÇt Nam Dân chç CÙng hòa và Ti¿n s)
 Henry Kissinger, cÑ v¥n cça tÕng thÑng Hoa Kó, là 
i vào th£o lu­n thñc ch¥t nh°
ng không 
i 
°
ãc 
¿n tho£ hiÇp.




¿n giïa n
m 1972, khi B¯c ViÇt 
ã 
uÑi séc[c§n d«n nguÓn] và Hoa Kó 
ã mÇt mÏi bßi chi¿n tranh kéo dài và thñc sñ muÑn 
i 
¿n k¿t thúc [93], thì 
àm phán mÛi 
i vào thñc ch¥t tho£ hiÇp.



    * L­p tr°
Ýng ban 
§u cça Hoa Kó: quân 
Ùi Hoa Kó rút khÏi ViÇt Nam ph£i 
Óng thÝi vÛi viÇc rút Quân 
Ùi Nhân dân ViÇt Nam khÏi Nam ViÇt Nam. Chính phç NguyÅn V
n ThiÇu có quyÁn tÓn t¡i trong gi£i pháp hòa bình.

    * L­p tr°
Ýng ban 
§u cça ViÇt Nam Dân chç CÙng hòa: quân 
Ùi Hoa Kó ph£i rút khÏi ViÇt Nam, Quân 
Ùi Nhân dân ViÇt Nam có quyÁn ß l¡i chi¿n tr°
Ýng miÁn Nam. Chính phç NguyÅn V
n ThiÇu không 
°
ãc tÓn t¡i trong gi£i pháp hòa bình.



Trong 
ó, v¥n 
Á quy ch¿ cça Quân 
Ùi Nhân dân ViÇt Nam là 
iÃm mâu thu«n chính giïa các bên. CuÑi n
m 1972 chính phç Hoa Kó, d°
Ûi áp lñc d°
 lu­n, 
ã mÇt mÏi vì chi¿n tranh, 
ã tho£ hiÇp vÁ v¥n 
Á c¡
 b£n này. Chính phç ViÇt Nam Dân chç CÙng hòa vÁ phía mình ci
ng tho£ hiÇp vÁ quy ch¿ cça chính quyÁn cça TÕng thÑng NguyÅn V
n ThiÇu. Hai bên 
i 
¿n tho£ hiÇp chung: Quân Mù và các 
Óng minh n°
Ûc ngoài rút khÏi ViÇt Nam ch¥m dét mÍi can thiÇp quân sñ vào v¥n 
Á ViÇt Nam; Quân 
Ùi Nhân dân ViÇt Nam 
°
ãc ß l¡i chi¿n tr°
Ýng Nam ViÇt Nam; và chính quyÁn NguyÅn V
n ThiÇu 
°
ãc phép tÓn t¡i nh°
 mÙt chính phç có liên quan 
¿n gi£i pháp hòa bình.



Sau khi v
n kiÇn hiÇp 
Ënh 
ã 
°
ãc ký t¯t, Henry Kissinger 
i Sài Gòn 
à 
Ç trình cho TÕng thÑng NguyÅn V
n ThiÇu v
n b£n 
ã 
¡t 
°
ãc. Phía ViÇt Nam CÙng hòa ph£n 
Ñi dñ th£o này và tuyên bÑ s½ không ký k¿t hiÇp 
Ënh nh°
 dñ th£o.



Phía Mù 
éng vÁ phía ViÇt Nam CÙng hòa và tuyên bÑ ch°
a thà ký 
°
ãc hiÇp 
Ënh, 
òi thay 
Õi l¡i nÙi dung chính liên quan 
¿n v¥n 
Á cÑt lõi: quy ch¿ Quân 
Ùi Nhân dân ViÇt Nam. Phía ViÇt Nam Dân chç CÙng hòa bác bÏ sía 
Õi cça Hoa Kó. Hoa Kó 
e dÍa s½ ném bom l¡i miÁn B¯c ViÇt Nam n¿u ViÇt Nam Dân chç CÙng hòa të chÑi ký theo ph°
¡
ng án Hoa Kó 
Á nghË.

Tháng 12 n
m 1972, Hoa Kó cho máy bay B52 ném bom r£i th£m Hà NÙi, H£i Phòng và các måc tiêu khác trong 12 ngày (18 tháng 12 
¿n 30 tháng 12), 
ó là Chi¿n dËch Linebacker II. Không khu¥t phåc 
°
ãc Hà NÙi, bË thiÇt h¡i n·ng nÁ cho lñc l°
ãng không quân và nh¥t là bË d°
 lu­n quÑc t¿ và trong n°
Ûc ph£n 
Ñi m¡nh m½, chính phç Hoa Kó buÙc ph£i ch¥m dét ném bom quay l¡i 
àm phán và 
Óng ý ký k¿t HiÇp 
Ënh Paris theo ph°
¡
ng án 
ã ký t¯t, dù có mÙt vài sía 
Õi nhÏ có tính kù thu­t. Chính phç ViÇt Nam CÙng hòa không tán thành hiÇp 
Ënh nh°
ng vì áp lñc n¿u không ch¥p nh­n thì Hoa Kó s½ 
¡
n ph°
¡
ng ký vÛi Hà NÙi và të bÏ trách nhiÇm vÛi ViÇt Nam CÙng hòa nên ph£i ch¥p nh­n ký.



HiÇp 
Ënh Paris 
°
ãc ký k¿t vào ngày 27 tháng 1 n
m 1973, 
°
ãc coi là mÙt th¯ng lãi quan trÍng cça ViÇt Nam Dân chç CÙng hòa. Ngày 29 tháng 3 n
m 1973 quân nhân Mù cuÑi cùng rÝi ViÇt Nam, ch¥m dét mÍi sñ can thiÇp quân sñ cça Hoa Kó 
Ñi vÛi v¥n 
Á ViÇt Nam. Të nay chÉ còn quân 
Ùi ViÇt Nam CÙng hòa 
¡
n 
Ùc chÑng l¡i Quân Gi£i phóng 
ang ngày càng m¡nh.



Chi¿n dËch Linebacker II



    Bài chi ti¿t: Chi¿n dËch Linebacker II



Trong chi¿n dËch này, Hoa Kó 
em lñc l°
ãng không quân chi¿n l°
ãc vÛi máy bay B-52 ném bom r£i th£m xuÑng Hà NÙi, H£i Phòng, Thái Nguyên trong 12 ngày 
êm. VÁ lý do quân sñ, chính trË thì cuÙc ném bom này không c§n thi¿t và có h¡i vì khi 
ó Hoa Kó 
ã quy¿t tâm rút khÏi chi¿n tranh. Hoa Kó bi¿t r¥t rõ r±ng chÉ b±ng mÙt cuÙc ném bom dù ác liÇt 
¿n 
âu Hoa Kó không thà nào b¯t ViÇt Nam Dân chç CÙng hòa nh°
ãng bÙ mÙt v¥n 
Á cÑt lõi mà vì nó hÍ 
ã chi¿n 
¥u g§n 20 n
m. Nó chÉ làm d°
 lu­n Mù và th¿ giÛi b¥t bình vÛi chính phç Hoa Kó. 
ây chÉ là cách 
à thà hiÇn trách nhiÇm ngh)
a vå 
Ñi vÛi 
Óng minh (không chÉ 
Ñi vÛi ViÇt Nam CÙng hòa mà còn c£ các 
Óng minh khác nïa). Khi dñ th£o hiÇp 
Ënh 
ã 
°
ãc ký t¯t vÛi ViÇt Nam Dân chç CÙng hòa, chính phç ViÇt Nam CÙng hòa 
ã ph£n 
Ñi kËch liÇt và không ch¥p nh­n, Hoa Kó quy¿t 
Ënh dùng b°
Ûc này 
à chéng tÏ hÍ 
ã cÑ g¯ng 
¿n méc cuÑi cùng cho quyÁn lãi cça 
Óng minh rÓi.



Hoa Kó 
ã dùng mÙt biÇn pháp r¥t cñc 
oan, tàn b¡o mà các chu©n mñc chi¿n tranh thông th°
Ýng không cho phép: dùng máy bay B52 r£i th£m bom hu÷ diÇt vào mÙt lo¡t các khu vñc dân c°
 cça các thành phÑ lÛn 
à 
ánh vào ý chí cça dân chúng và 
ã gây ra th°
¡
ng vong lÛn cho dân c°
. Þ Hà NÙi, t¡i phÑ Khâm Thiên bom tr£i th£m 
ã phá s­p c£ dãy phÑ và sát h¡i nhiÁu dân th°
Ýng. T¡i bÇnh viÇn B¡ch Mai, nhiÁu tòa nhà quan trÍng 
ã bË phá hçy, cùng vÛi các bÇnh nhân và bác s)
, y tá bên trong. Chi¿n dËch này 
ã phá ho¡i n·ng nÁ nhiÁu c¡
 sß v­t ch¥t, kinh t¿, giao thông, công nghiÇp và quân sñ cça ViÇt Nam Dân chç CÙng hòa nh°
ng 
ã không làm thay 
Õi 
°
ãc l­p tr°
Ýng cça Hà NÙi.



VÁ m·t quân sñ, Hoa Kó 
ã 
ánh giá th¥p lñc l°
ãng phòng không cça 
Ñi ph°
¡
ng. Không lñc Hoa Kó quá tin t°
ßng vào các biÇn pháp kù thu­t gây nhiÅu 
iÇn tí 
à bËt m¯t radar và tên lía phòng không cça 
Ñi ph°
¡
ng. 
à 
áp l¡i, các lñc l°
ãng tên lía phòng không cça B¯c ViÇt Nam 
ã gi£i quy¿t v¥n 
Á b±ng nhïng biÇn pháp chi¿n thu­t sáng t¡o và hãp lý, hÍ 
ã b¯n các máy bay B52 theo xác su¥t và 
ã thành công v°
ãt xa méc trông 
ãi. Ci
ng trong chi¿n dËch này, l§n 
§u pháo 
ài bay B-52 bË h¡ bßi mÙt máy bay tiêm kích, do Ph¡m Tuân 
iÁu khiÃn. Sách báo ViÇt Nam gÍi chi¿n dËch này là 
iÇn Biên Phç trên không, nh°
 mÙt cách nêu b­t th¯ng lãi cça lñc l°
ãng phòng không ViÇt Nam Dân chç CÙng hòa trong chi¿n dËch.



D°
Ûi áp lñc cça d°
 lu­n th¿ giÛi và trong n°
Ûc, th¥t b¡i trong viÇc buÙc Hà NÙi nh°
ãng bÙ, TÕng thÑng Nixon ra lÇnh ch¥m dét ném bom vào ngày 30 tháng 12 n
m 1972 và hÙi 
àm l¡i 
à ký k¿t hiÇp 
Ënh. HiÇp 
Ënh Paris có ph°
¡
ng án cuÑi cùng vÁ c¡
 b£n không khác m¥y so vÛi ph°
¡
ng án 
ã 
°
ãc ký t¯t. Chi¿n dËch Linebacker II là chi¿n dËch quân sñ cuÑi cùng cça quân 
Ùi Hoa Kó t¡i ViÇt Nam.



HiÇp 
Ënh Paris



    Bài chi ti¿t: HiÇp 
Ënh Paris 1973



HiÇp 
Ënh Paris là hiÇp 
Ënh ch¥m dét chi¿n tranh, l­p l¡i hòa bình ß ViÇt Nam do 4 bên tham chi¿n: Hoa Kó, ViÇt Nam CÙng hòa, ViÇt Nam Dân chç CÙng hòa và Chính phç Cách m¡ng Lâm thÝi CÙng hòa miÁn Nam ViÇt Nam ký k¿t t¡i Paris ngày 27 tháng 1 n
m 1973. Theo các nÙi dung chính nh°
 sau:



    * Các quân 
Ùi n°
Ûc ngoài ph£i rút khÏi ViÇt Nam. Quân 
Ùi Nhân dân ViÇt Nam, Quân lñc ViÇt Nam CÙng hòa, Quân Gi£i phóng miÁn Nam 
óng nguyên t¡i ch× và ngëng b¯n t¡i ch×.



    * MiÁn Nam ViÇt Nam có hai chính quyÁn, hai quân 
Ùi, hai vùng kiÃm soát. Các bên t¡o 
iÁu kiÇn cho dân chúng sinh sÑng 
i l¡i tñ do giïa hai vùng.



    * HiÇp th°
¡
ng chính trË giïa các lñc l°
ãng chính trË, thành l­p chính phç hòa hãp dân tÙc cça miÁn Nam ViÇt Nam và ti¿n tÛi thÑng nh¥t hai miÁn.



    * Ngoài ra còn nhiÁu các 
iÁu kho£n khác nh°
 l­p u÷ ban kiÃm soát và giám sát và phái 
oàn quân sñ liên hãp bÑn bên, 
iÁu kho£n Hoa Kó 
óng góp tài chính tái thi¿t sau chi¿n tranh, 
iÁu kho£n Hoa Kó gá mìn 
ã phong to£ các h£i c£ng B¯c ViÇt Nam, 
iÁu kho£n trao tr£ tù binh...



M·t khác, HiÇp 
Ënh Paris là hiÇp 
Ënh 
°
ãc ViÇt Nam Dân chç CÙng hòa và Hoa Kó so¡n th£o 
à 
£m b£o cho viÇc Hoa Kó ra khÏi chi¿n tranh. 
Ñi vÛi Hoa Kó, 
ây là cách hÍ ra khÏi cuÙc chi¿n mÇt mÏi này mÙt cách chính 
áng. 
Ñi vÛi ViÇt Nam Dân chç CÙng hòa và M·t tr­n Dân tÙc Gi£i phóng thì hiÇp 
Ënh này là b°
Ûc thé nh¥t trong hai b°
Ûc 
à 
i 
¿n th¯ng lãi cuÑi cùng. 
Ñi vÛi ViÇt Nam CÙng hòa thì hiÇp 
Ënh này là mÙt tai °
¡
ng lÛn 
Ñi vÛi chính thà cça hÍ và 
·t sñ tÓn t¡i cça ViÇt Nam CÙng hòa tr°
Ûc mÙt nguy hiÃm trong mÙt t°
¡
ng lai g§n.




à tr¥n an ViÇt Nam CÙng hòa, TÕng thÑng Nixon 
ã héa riêng vÛi TÕng thÑng NguyÅn V
n ThiÇu là trong tr°
Ýng hãp B¯c ViÇt Nam phát 
Ùng chi¿n tranh tiêu diÇt ViÇt Nam CÙng hòa, Hoa Kó s½ ph£n éng mÙt cách thích hãp 
à b£o 
£m an ninh cho ViÇt Nam CÙng hòa. LÝi héa này vÁ sau không có giá trË thñc tiÅn vì sau 
ó QuÑc hÙi Hoa Kó 
ã ra nghË quy¿t không cho phép 
°
a lñc l°
ãng vi
 trang trß l¡i 
ông D°
¡
ng mà không 
°
ãc phép cça QuÑc hÙi và quy 
Ënh khuôn khÕ viÇn trã cho ViÇt Nam CÙng hòa. VÛi các áp 
·t nh°
 v­y thì dù không có sñ kiÇn Watergate, dù TÕng thÑng Nixon có t¡i vË thì ci
ng không thà giï lÝi héa mÙt cách hïu hiÇu 
°
ãc. 
Ñi vÛi ng°
Ýi Mù, hÍ thñc sñ muÑn 
óng l¡i cuÙc chi¿n, quên nó 
i và mß sang mÙt trang sí mÛi.



Chính vì v­y trong hiÇp 
Ënh có nhïng 
iÁu kho£n có v» là nh°
ãng bÙ cça B¯c ViÇt Nam nh°
ng ch³ng có ai có thà kiÃm chéng và c°
áng ch¿ 
°
ãc; ví då 
iÁu kho£n quy 
Ënh quân 
Ùi B¯c ViÇt Nam 
°
ãc quyÁn thay quân và trang bË vi
 khí theo nguyên t¯c mÙt-
Õi-mÙt. SÑ quân B¯c ViÇt trên chi¿n tr°
Ýng lúc 
ó, sÑ quân cça hÍ trên 
°
Ýng mòn HÓ Chí Minh, sÑ vi
 khí hÍ mang vào và mang ra là nhïng dï liÇu không thà kiÃm chéng 
°
ãc. Còn vi
 khí Mù vào ViÇt Nam qua các c£ng và c§u hàng không thì dÅ dàng 
°
ãc qu£n lý. T°
¡
ng tñ, 
iÁu kho£n vÁ u÷ ban kiÃm soát và giám sát quÑc t¿ ci
ng chÉ là hình théc vì quyÁn lñc cça u÷ ban này không có 
ç 
à can thiÇp gì vào các ti¿n trình sñ viÇc. Các 
iÁu kho£n vÁ quy ch¿ chính trË nh°
 thành l­p chính phç hòa hãp dân tÙc ti¿n tÛi thÑng nh¥t ci
ng không có c¡
 ch¿ thi hành mà chÉ là ý t°
ßng.



Nói chung hiÇp 
Ënh này chÉ 
°
ãc thi hành tÑt ß nhïng 
iÁu kho£n rút quân Mù (cùng các 
Óng minh khác) và trao tr£ tù binh Mù mà thôi. Hoa Kó thñc sñ muÑn rút và miÁn B¯c sµn sàng t¡o 
iÁu kiÇn cho viÇc 
ó.



Sau khi quân 
Ùi Hoa Kó rút h¿t vào cuÑi tháng 3 n
m 1973, ViÇt Nam Dân chç CÙng hòa chu©n bË cho viÇc 
ánh dét 
iÃm chính quyÁn ViÇt Nam CÙng hòa, còn Nam ViÇt Nam cÑ g¯ng xoay trß chÑng 
á ch³ng kà gì 
¿n hiÇp 
Ënh. Vai trò cça hiÇp 
Ënh Paris, trên thñc t¿, 
¿n 
ây là 
ã h¿t.



Giai 
o¡n 1973 1975




ây là giai 
o¡n k¿t thúc chi¿n tranh vì vÛi sñ ra 
i cça Hoa Kó thì k¿t cåc cho Chi¿n tranh ViÇt Nam 
ã rõ ràng. Sau 2 n
m quân Mù rút h¿t, quân CÙng s£n ti¿n công tr­n 
ánh cuÑi cùng gi£i quy¿t chi¿n tranh. ViÇt Nam CÙng hòa không thà tñ b£o vÇ, quân 
Ùi cça hÍ 
ã nhanh chóng bË 
ánh b¡i và 
ã 
§u hàng vào ngày 30 tháng 4 n
m 1975.



Trong các n
m të 1973 
¿n tháng 2 n
m 1975 là thÝi gian hai phía 
Ñi 
Ëch chu©n bË vào các tr­n 
ánh nhau to s¯p tÛi. N
m 1973 khá yên t)
nh vì B¯c ViÇt Nam c§n thÝi gian chu©n bË và hÍ không muÑn ngay l­p téc mang ti¿ng vi ph¡m hiÇp 
Ënh. ViÇt Nam CÙng hòa thì ngay të ban 
§u 
ã không tán thành hiÇp 
Ënh. N
m này chÉ 
°
ãc 1 2 tháng 
§u là có các £o t°
ßng hòa bình: quân s)
 hai bên ti¿p xúc vÛi nhau qua câu cía miÇng là "hòa bình rÓi...". Sau 
ó là thÝi gian hai bên liên tåc lên án nhau phá ho¡i hiÇp 
Ënh và 
ánh l¥n chi¿m vùng kiÃm soát cça nhau, nh°
ng ß quy mô nhÏ. Quân 
Ùi ViÇt Nam CÙng hòa không 
ç séc 
à 
ánh lÛn và quân CÙng s£n ci
ng không có chç tr°
¡
ng 
ánh lÛn vào lúc 
ó.



ThÝi kó này có mÙt sñ kiÇn b¥t ngÝ vÛi ViÇt Nam CÙng Hòa và ngá ngàng cho ViÇt Nam Dân chç CÙng hòa là viÇc Trung QuÑc t¥n công chi¿m 
óng hoàn toàn qu§n 
£o hoàng Sa vào tháng 1 n
m 1974. Vào n
m này, Quân lñc ViÇt Nam CÙng hòa g·p khó kh
n trong viÇc 
iÁu quân dñ bË, cå thà là rút tiÃu 
oàn Thçy quân låc chi¿n 
ang 
óng ß hoàng Sa vÁ 
¥t liÁn 
à chÑng l¡i lñc l°
ãng M·t Tr­n Dân tÙc Gi£i phóng MiÁn Nam ViÇt Nam. Hoa Kó và h¡m 
Ùi 7 cça hÍ ci
ng không giúp 
á ViÇt Nam CÙng hòa t¡i hoàng Sa nïa. ViÇt Nam Dân chç CÙng hòa không công khai ph£n kháng l¡i các 
Ùng thái cça Trung QuÑc, nh°
ng Chính phç Cách m¡ng Lâm thÝi CÙng hòa MiÁn Nam ViÇt Nam 
ã ra b£n Tuyên bÑ ph£n 
Ñi hành 
Ùng này cça phía Trung QuÑc vào ngày 20/1/1974. Sau h£i chi¿n hoàng Sa 1974, Trung QuÑc 
ã thay th¿ ViÇt Nam CÙng hòa thñc hiÇn chç quyÁn t¡i qu§n 
£o này; nh°
ng ViÇt Nam CÙng hòa và n°
Ûc ViÇt Nam thÑng nh¥t sau này v«n tuyên bÑ chç quyÁn t¡i 
ây. Sñ viÇc ci
ng tác 
Ùng lên quan hÇ giïa ViÇt Nam Dân chç CÙng hòa vÛi 
Óng minh Trung QuÑc, và giïa ViÇt Nam CÙng hòa vÛi 
Óng minh Hoa Kó: các 
Óng minh cça hÍ 
ã không còn 
áng tin c­y nh°
 tr°
Ûc.



ThÝi kó 1974 1975 tr°
Ûc tr­n Ban Mê ThuÙt có hai tr­n 
ánh lÛn có vai trò 
áng chú ý: tr­n Th°
ãng 
éc thuÙc tÉnh Qu£ng Nam b¯t 
§u kho£ng tháng 7 n
m 1974 và tr­n Ph°
Ûc Long tháng 12 n
m 1974. 
ây là hai tr­n cça giai 
o¡n này mà CÙng s£n phát 
Ùng vÛi mÙt måc tiêu duy nh¥t là th
m dò lñc l°
ãng 
Ñi ph°
¡
ng.



Tháng 7 n
m 1974 quân 
Ùi B¯c ViÇt 
°
a mÙt s°
 
oàn 
¿n 
ánh chi¿m chi khu quân sñ qu­n lõ Th°
ãng 
éc thuÙc tÉnh Qu£ng Nam. 
úng theo tính toán cça phía CÙng s£n, quân 
Ùi Nam ViÇt Nam liÁn 
iÁu s°
 
oàn dù tÕng trù bË chi¿n l°
ãc 
¿n tái chi¿m. Hai bên 
ánh nhau ác liÇt trong vòng 3 tháng; k¿t qu£ quân CÙng s£n v«n giï vïng Th°
ãng 
éc và quân 
Ùi Nam ViÇt Nam bÏ cuÙc. Sau tr­n 
ánh, các nhà lãnh 
¡o cça CÙng s£n 
ã 
i 
¿n k¿t lu­n là séc chi¿n 
¥u, nh¥t là séc m¡nh t¥n công, cça quân Nam ViÇt Nam so vÛi 1972 
ã suy gi£m 
i nhiÁu khi không còn có yÃm trã cça không quân Mù. Quân 
Ùi Nam ViÇt Nam ci
ng không 
ç lñc l°
ãng dñ bË c¡
 
Ùng 
à chi¿n 
¥u lâu dài: MÙt qu­n lõ quan trÍng ß quân khu 1 ViÇt Nam CÙng hòa mà c£ quân 
oàn và quân khu 1 không 
ç lñc l°
ãng c¡
 
Ùng 
¿n gi£i vây mà ph£i dùng 
¿n s°
 
oàn dù là lñc l°
ãng m¡nh nh¥t tÕng dñ bË chi¿n l°
ãc. 
iÁu này là mÙt lu­n cé góp vào k¿ ho¡ch tác chi¿n cho chi¿n dËch n
m 1975 
ánh dét 
iÃm quân 
Ùi Nam ViÇt Nam.



Giïa tháng 12 n
m 1974, t¡i m·t tr­n miÁn 
ông Nam BÙ, quân CÙng s£n phát 
Ùng chi¿n dËch Ph°
Ûc Long ti¿n 
ánh và sau 3 tu§n chi¿m hoàn toàn tÉnh này. Tuy m¥t mÙt tÉnh ngay t¡i 
Óng b±ng Nam BÙ cách Sài Gòn chÉ kho£ng 100 km nh°
ng quân Nam ViÇt Nam không có ph£n éng thích 
áng nào 
à khôi phåc. HÍ không còn quân dñ bË c¡
 
Ùng 
à ph£n kích nïa. Và quan trÍng nh¥t là Hoa Kó chÉ ph£n éng ß méc không có d¥u hiÇu là s½ can thiÇp m¡nh. Chi¿n dËch này 
ã cçng cÑ tin t°
ßng cça phía CÙng s£n là Hoa Kó s½ ít có kh£ n
ng can thiÇp trß l¡i.



So sánh lñc l°
ãng hai bên sau khi Hoa Kó rút quân



Trong giai 
o¡n 1973 1975, tuy l°
ãng viÇn trã quân sñ të Liên Xô và Trung QuÑc gi£m rõ rÇt[94], nh°
ng cán cân lñc l°
ãng v«n nghiêng m¡nh vÁ phía quân CÙng s£n. HÍ 
°
ãc bÕ sung quân sÑ 
§y 
ç të miÁn B¯c. Quân të miÁn B¯c lúc 
ó hành quân b±ng c¡
 giÛi trên 
°
Ýng mòn HÓ Chí Minh c£ ngày l«n 
êm, 
èn pha sáng tr°
ng mà không sã bË không lñc Hoa Kó oanh t¡c. Trong các n
m này, 
°
Ýng mòn HÓ Chí Minh ci
ng 
ã 
°
ãc mß rÙng h¡
n 
à 
£m b£o cho viÇc cung c¥p quy mô lÛn cho chi¿n tr°
Ýng. Các trang thi¿t bË 
¡n d°
ãc và l°
¡
ng thñc ci
ng 
ã 
ç sÑ trong các kho, të kho cça 
¡
n vË chi¿n 
¥u 
¿n kho h­u cé và kho t¡i h­u ph°
¡
ng miÁn B¯c. X
ng d§u 
ã 
°
ãc b¡
m th³ng theo tuy¿n 
°
Ýng Ñng cung c¥p të miÁn B¯c vào t­n Bù Gia M­p t¡i miÁn 
ông Nam BÙ và r¥t g§n 
¿n các kho 
éng chân chi¿n 
¥u. 
·c biÇt °
u th¿ quan trÍng nh¥t t¡o nên áp 
£o 
Ñi ph°
¡
ng là tinh th§n chi¿n 
¥u. Binh s)
 cça hÍ nh­n théc 
°
ãc c¡
 hÙi thu­n lãi ch¥m dét chi¿n tranh giành chi¿n th¯ng hoàn toàn nên khí th¿ lên r¥t cao và sµn sàng xung tr­n.



Quân 
Ùi Nam ViÇt Nam thì ngày càng g·p khó kh
n, tuy ph°
¡
ng tiÇn chi¿n tranh v«n còn nhiÁu trong kho, nh°
ng hÍ bË h¡n ch¿ vÁ kinh phí tài chính vì viÇn trã cça Hoa Kó 
ã bË c¯t gi£m nhiÁu, khó kh
n trong viÇc tr£ l°
¡
ng binh lính và nh¥t là khó kh
n trong viÇc t
ng c°
Ýng và bÕ sung quân sÑ. Tuy Quân lñc CÙng hòa h¡
n h³n 
Ñi ph°
¡
ng vÁ không quân, nh°
ng quân chçng này 
òi hÏi r¥t nhiÁu tài chính khi ho¡t 
Ùng, viÇn trã cça Hoa Kó lúc 
ó không 
ç nên không quân không phát huy 
°
ãc gì nhiÁu. Các khu dñ trï x
ng d§u cça ViÇt Nam CÙng hòa luôn là n¡
i bË 
·c công CÙng s£n 
ánh phá nên nhiÁu lúc v¥n 
Á nhiên liÇu ci
ng gay g¯t. Nh°
ng 
iÁu khó kh
n lÛn nh¥t cho Quân 
Ùi ViÇt Nam CÙng hòa là tinh th§n chi¿n 
¥u cça binh s)
 xuÑng th¥p. Sau HiÇp 
Ënh Paris, các s)
 quan và binh lính 
ã th¥y t°
¡
ng lai mÝ mËt cho hÍ, tâm tr¡ng bi quan chán n£n và tinh th§n chi¿n 
¥u sa sút nghiêm trÍng d«n 
¿n tình tr¡ng 
ào ngi
, trÑn lính r¥t nhiÁu, bÕ sung không kËp.



Theo các sÑ liÇu thÑng kê vÁ cán cân lñc l°
ãng trên chi¿n tr°
Ýng thì t°
¡
ng quan lñc l°
ãng là t°
¡
ng 
°
¡
ng không nghiêng nhiÁu vÁ bên nào. Nh°
ng vÛi nhïng thu­n lãi và khó kh
n thñc ch¥t cça hai bên, °
u th¿ áp 
£o trên chi¿n tr°
Ýng 
ã nghiêng h³n sang phía quân 
Ùi CÙng s£n. ViÇc hÍ nhanh chóng 
è b¹p quân 
Ùi ViÇt Nam CÙng hòa trong chi¿n dËch mùa xuân n
m 1975 là ph£n ánh 
úng cán cân lñc l°
ãng trên chi¿n tr°
Ýng.



CuÙc t¥n công cuÑi cùng



CuÙc t¥n công cuÑi cùng cça quân 
Ùi CÙng s£n B¯c ViÇt Nam diÅn ra trong 55 ngày 
êm b¯t 
§u të ngày 5 tháng 3 cho 
¿n ngày 30 tháng 4 n
m 1975 khi TÕng thÑng D°
¡
ng V
n Minh cça ViÇt Nam CÙng hòa 
§u hàng vô 
iÁu kiÇn. Nó còn 
°
ãc gÍi là cuÙc TÕng ti¿n công và nÕi d­y mùa xuân n
m 1975. C¡
 quan tham m°
u cça B¯c ViÇt Nam l­p k¿ ho¡ch ti¿n công 
ã phân cuÙc ti¿n công này thành các chi¿n dËch nÑi ti¿p nhau hÍ gÍi là chi¿n dËch Tây Nguyên, chi¿n dËch gi£i phóng Hu¿-
à Nµng và, cuÑi cùng, chi¿n dËch HÓ Chí Minh.



    * Chi¿n dËch Tây Nguyên: vÛi måc tiêu là chi¿m Tây Nguyên mà tr­n mß 
§u then chÑt là thË xã Ban Mê ThuÙt t¡i Nam Tây Nguyên. T¡i 
ây có h­u cé cça s°
 
oàn 23 cça quân 
Ùi Nam ViÇt Nam. Quân 
Ùi B¯c ViÇt Nam 
ã thành công trong viÇc làm cho 
Ñi ph°
¡
ng tin r±ng måc tiêu ti¿n công s½ ß B¯c Tây Nguyên ß h°
Ûng thË xã Kon Tum ho·c thË xã Pleiku. Ngày 10 tháng 3 quân B¯c ViÇt ti¿n công Ban Mê ThuÙt. Sau h¡
n mÙt ngày ti¿n công r¥t ác liÇt, quân 
Ón trú 
ã kháng cñ r¥t quy¿t liÇt nh°
ng vÛi °
u th¿ áp 
£o quân B¯c ViÇt 
ã 
ánh chi¿m 
°
ãc thË xã. Liên ti¿p trong các ngày sau 
ó hÍ 
ã chç 
Ùng ti¿n công quân ph£n kích, quân ph£n kích cça Nam Viêt Nam vëa 
Õ xuÑng ch°
a kËp 
éng chân ci
ng 
ã bË 
ánh tiêu diÇt. M¥t Ban Mê ThuÙt và không có 
ç lñc l°
ãng c¡
 
Ùng dñ bË kh£ d)
 có thà ph£n kích tái chi¿m, l¡i cùng vÛi viÇc các lñc l°
ãng phòng thç B¯c Tây Nguyên ci
ng 
ang bË uy hi¿p n·ng nÁ, TÕng thÑng NguyÅn V
n ThiÇu 
ã ra lÇnh bÏ Tây Nguyên rút các lñc l°
ãng còn l¡i vÁ cÑ thç gi£i 
Óng b±ng ven biÃn miÁn trung. 
°
Ýng rút lui s½ là theo 
°
Ýng 14 të Pleiku 
i xuÑng phía nam sau 
ó 
i vào 
°
Ýng sÑ 7 
ã bË bÏ të lâu không sí dång, måc tiêu là thoát xuÑng thË xã Tuy hòa tÉnh Phú Yên. 
ây là mÙt th£m ho¡ ch¿t ng°
Ýi cho Quân lñc ViÇt Nam CÙng Hòa. CuÙc rút lui 
ã không b£o toàn 
°
ãc sÑ quân mà trái l¡i nó làm thành làn sóng ho£ng lo¡n lan kh¯p các vùng l¡i còn làm rÇu rã h¿t tinh th§n binh s)
 trên toàn quÑc. ViÇc rút mÙt sÑ l°
ãng quân lÛn nh°
 th¿ trong mÙt thÝi gian chu©n bË g¥p gáp 2 3 hôm 
ã diÅn ra trên 
o¡n 
°
Ýng dài hàng tr
m km không có k¿ ho¡ch, trong khi tinh th§n binh s)
 
ã xuÑng r¥t th¥p và, quan trÍng h¡
n c£, binh s)
 mang gia 
ình và ng°
Ýi ch¡y n¡n theo cùng. T¥t c£ nhïng cái 
ó 
ã bi¿n dòng ng°
Ýi cùng xe cÙ khÕng lÓ ùn t¯c thành mÙt dòng náo lo¡n không thà chÉ huy và chi¿n 
¥u. BË 
Ñi ph°
¡
ng ch·n t¡i Cheo Reo - Phú BÕn 
oàn quân này 
ã bË tan tác không còn t­p hãp l¡i 
°
ãc nïa. Tây Nguyên th¥t thç vào tay quân CÙng s£n, h¡
n 12 v¡n quân 
Ón trú bË tan rã. Toàn bÙ s°
 
oàn 23 Nam ViÇt Nam h¡
n 1 v¡n quân vÁ 
¿n Tuy hòa t­p hãp 
¿m l¡i 
°
ãc còn 36 ng°
Ýi.



    * Chi¿n dËch Hu¿-
à Nµng: KÃ të sau cuÙc rút ch¡y khÏi Tây Nguyên tin th¥t b¡i 
ã bay kh¯p miÁn Nam, binh s)
 m¥t h¿t tinh th§n, quân 
Ùi g§n nh°
 không chi¿n 
¥u mà bÏ ch¡y. Các nhà lãnh 
¡o chi¿n tranh cça B¯c ViÇt nh­n 
Ënh ra quân 
Ùi Nam ViÇt 
ã không còn chi¿n 
¥u có tÕ chéc ch·t ch½ 
°
ãc nïa; hÍ liÁn ti¿n hành ph°
¡
ng án thÝi c¡
 tung ngay quân 
oàn 2 (hay Binh 
oàn H°
¡
ng Giang 
°
ãc thành l­p të các 
¡
n vË cça quân khu TrË   Thiên và khu 5) nhanh chóng ti¿n công 
ánh chi¿m cÑ 
ô Hu¿ và thành phÑ lÛn thé hai cça Nam ViÇt Nam, 
à Nµng. Quân 
Ùi Nam ViÇt Nam vÙi vã rút lui khÏi Qu£ng TrË vÁ Hu¿ và tr°
Ûc séc ép cça 
Ñi ph°
¡
ng quy¿t 
Ënh rút ch¡y bÏ Hu¿ nh°
ng 
°
Ýng núi vÁ phía nam 
ã bË 
Ñi ph°
¡
ng c¯t m¥t, hÍ chÉ còn mÙt con 
°
Ýng ch¡y ra biÃn 
à chÝ tàu h£i quân vào céu. Ci
ng giÑng nh°
 cuÙc rút ch¡y khÏi Tây Nguyên, cuÙc rút ch¡y này 
ã trß thành h×n lo¡n và c°
Ûp bóc. SÑ nào 
°
ãc céu lên tàu h£i quân thì khi lên 
¿n bÝ ci
ng không thà t­p hãp l¡i thành 
¡
n vË chi¿n 
¥u 
°
ãc nïa, sÑ còn l¡i bÏ vi
 khí tñ tan vá. Ngày 26 tháng 3 quân CÙng s£n vào Hu¿. 
à Nµng ci
ng không tránh 
°
ãc bË chi¿m. Khi quân 
oàn 2 cça B¯c ViÇt Nam ti¿n 
¿n 
à Nµng c£nh h×n lo¡n 
ang diÅn ra, quân lính 
ang c°
Ûp bóc. Quân lính và dân cÑ g¯ng thoát khÏi thành phÑ b±ng tàu h£i quân, các 
¡
n vË vòng ngoài không còn tinh th§n chi¿n 
¥u nïa; quân B¯c ViÇt bÏ qua vòng ngoài thÍc sâu 
ánh chi¿m thành phÑ mà không có kháng cñ 
áng kÃ. T¡i 
ây 10 v¡n binh lính và sù quan 
ã ra hàng (ngày 29 tháng 3). Quân khu 1 ViÇt Nam CÙng hòa 
ã bË xoá bÏ.



Trong hai tu§n 
§u tháng 4 các tÉnh thành phÑ miÁn trung l§n l°
ãt r¡
i vào tay quân CÙng s£n. HÍ të phía B¯c tràn vào (vÛi Quân 
oàn 2) và të Tây nguyên tràn xuÑng (vÛi Quân 
oàn 3   hay Binh 
oàn Tây Nguyên   
°
ãc thành l­p të các 
¡
n vË cça m·t tr­n Tây Nguyên). Bây giÝ thì không còn séc m¡nh nào có thà ng
n nÕi sñ såp 
Õ cça quân 
Ùi Nam ViÇt Nam.



Nam ViÇt Nam dÓn h¿t các toán quân còn sót l¡i cça Quân 
oàn 2 cça hÍ chuyÃn sang cho Quân 
oàn 3 chÉ huy 
à cÑ l­p mÙt phòng tuy¿n ng
n ch·n t¡i Phan Rang nh°
ng ci
ng không ch·n 
°
ãc quân CÙng s£n mà t°
 lÇnh chi¿n tr°
Ýng ci
ng bË b¯t. Quân khu 1 và 2 cça ViÇt Nam CÙng hòa 
ã bË xoá bÏ. Bây giÝ quân CÙng s£n 
ã ào xuÑng 
Óng b±ng 
ông Nam BÙ cça quân 
oàn và quân khu 3 Nam ViÇt Nam, chÉ còn h¡
n 100 km là 
¿n Sài Gòn.



N× lñc cuÑi cùng cça ViÇt Nam CÙng hòa là trông vào tuy¿n phòng thç të xa cça S°
 
oàn 18 t¡i thË xã Xuân LÙc tÉnh Long Khánh. Quân 
oàn 4 (hay Binh 
oàn Cíu Long) cça CÙng s£n 
°
ãc thành l­p të các s°
 
oàn và 
¡
n vË t¡i miÁn 
ông Nam BÙ 
Ënh chi¿m Xuân LÙc trong hành ti¿n. Nh°
ng s°
 
oàn 18 
ã chÑng cñ có tÕ chéc, 
ây là n× lñc chi¿n 
¥u có tÕ chéc dài ngày cuÑi cùng cça quân 
Ùi ViÇt Nam CÙng hòa. Quân 
oàn 4 cça CÙng s£n không chi¿m 
°
ãc Xuân LÙc trong hành ti¿n b¯t buÙc ph£i dëng l¡i tÕ chéc tr­n 
Ëa ti¿n công. M·t khác hÍ không 
à m¥t thì giÝ vÛi Xuân LÙc mà 
i vòng qua vòng vây ti¿n vÁ phía Biên hòa. Sau 12 ngày c§m cñ, të 9 tháng 4 
¿n 21 tháng 4, S°
 
oàn 18 Nam ViÇt nam bÏ Xuân LÙc rút lui có tÕ chéc vÁ bên kia sông 
Óng Nai cÑ thç. V­y là tuy¿n phòng thç të xa cuÑi cùng b£o vÇ Sài Gòn không còn. Tr°
Ûc tình hình không thà céu vãn tÕng thÑng NguyÅn V
n ThiÇu të chéc 
à ng°
Ýi khác có c¡
 hÙi 
àm phán vÛi CÙng s£n. Phó TÕng thÑng Tr§n V
n H°
¡
ng lên thay nh°
ng ông không ph£i là ng°
Ýi có thà nói chuyÇn 
°
ãc vÛi 
Ñi ph°
¡
ng. Các dàn x¿p cça các lñc l°
ãng thé ba 
ã 
°
a 
¡i t°
Ûng D°
¡
ng V
n Minh lên làm TÕng thÑng të ngày 28 tháng 4.



    * Chi¿n dËch HÓ Chí Minh: Sau khi t­p hãp 
ç lñc l°
ãng gÓm 15 s°
 
oàn và r¥t nhiÁu trung 
oàn, lï 
oàn 
Ùc l­p khác 
à 
£m b£o áp 
£o ch¯c th¯ng, quân CÙng s£n b¯t 
§u ti¿n công Sài Gòn 
à ch¥m dét chi¿n tranh trong mÙt chi¿n dËch 
°
ãc gÍi tên là Chi¿n dËch HÓ Chí Minh, b¯t 
§u të ngày 26 tháng 4. Quân CÙng s£n tÕ chéc theo 4 quân 
oàn 1, 2, 3, 4 và 
oàn 232 t°
¡
ng 
°
¡
ng quân 
oàn 
ánh 5 mi
i të 5 h°
Ûng vào Sài Gòn. Quân Nam ViÇt Nam 
ã kháng cñ ác liÇt trên mÙt sÑ h°
Ûng nh°
ng 
ã 
¿n n°
Ûc không thà kháng cñ lâu dài 
°
ãc nïa. Quân CÙng s£n 
ánh të ngày 26 
¿n cuÑi ngày 28 tháng 4 thì hÍ 
¿n 
°
ãc cía ngõ Sài Gòn và có thà 
i th³ng vào thành phÑ. 
à tránh mÍi r¯c rÑi vÛi Hoa Kó quân CÙng s£n dëng l¡i bên ngoài thành phÑ 1 ngày 
à ng°
Ýi Mù tÕ chéc di t£n xong hÍ mÛi vào. 8 giÝ sáng 30 tháng 4 TÕng thÑng D°
¡
ng V
n Minh tuyên bÑ Sài Gòn bÏ ngÏ và ra lÇnh cho quân 
Ùi 
¡
n ph°
¡
ng ngëng chi¿n chÝ 
Ñi ph°
¡
ng vào bàn giao chính quyÁn. BÙ tÕng tham m°
u ra mÇnh lÇnh ch¥m dét kháng cñ. Quân CÙng s£n ti¿n nhanh vào thành phÑ chÉ g·p nhïng kháng cñ l» t», vô tÕ chéc. 
¿n 11 giÝ 30 phút hÍ b¯t tÕng thÑng D°
¡
ng V
n Minh lên 
ài phát thanh 
Íc tuyên bÑ 
§u hàng vô 
iÁu kiÇn. Chi¿n tranh ViÇt Nam ch¥m dét.



VÁ viÇc k¿t thúc chi¿n tranh



    Bài chi ti¿t: sñ kiÇn 30 tháng 4, 1975



ViÇc 
ánh chi¿m Sài Gòn k¿t thúc chi¿n tranh cça phía CÙng s£n 
ã diÅn ra khá ôn hòa, r¥t ít 
Õ máu và thành phÑ nguyên lành. T¥t nhiên viÇc såp 
Õ 
§u hàng cça ViÇt Nam CÙng hòa là k¿t qu£ cça séc m¡nh quân sñ áp 
£o cça quân 
Ùi CÙng s£n, nh°
ng viÇc k¿t thúc chi¿n tranh ôn hòa không 
Õ máu dân chúng, có 
óng góp nhiÁu cça lñc l°
ãng thé ba và vai trò không nhÏ cça TÕng thÑng D°
¡
ng V
n Minh và các phå tá cça ông. Trong bÑi c£nh không còn c¡
 hÙi kháng cñ, vÛi cách nhìn thñc t¿ và không cñc 
oan, ông D°
¡
ng V
n Minh 
°
ãc các lñc l°
ãng chính trË thé ba 
°
a lên làm tÕng thÑng 
à 
£m b£o mÙt cuÙc chuyÃn giao ch¿ 
Ù êm th¥m và không 
Õ máu, không tr£ thù.[c§n d«n nguÓn] Ông 
ã làm 
°
ãc viÇc này b±ng cách tuyên bÑ Sài Gòn bÏ ngÏ và sµn sàng 
ón nh­n quân CÙng s£n vào 
à làm thç tåc bàn giao chính quyÁn. 
Ñi vÛi hoàn c£nh chi¿n sñ và chính trË lúc 
ó có l½ 
ây là mÙt gi£i pháp 
úng 
¯n. Cùng vÛi viÇc ra mÇnh lÇnh 
¡
n ph°
¡
ng ngëng chi¿n, thñc t¿ të sáng sÛm 30 tháng 4 quân Nam ViÇt Nam 
ã ngëng kháng cñ và quân 
Ùi CÙng s£n vào Sài Gòn không g·p kháng cñ có tÕ chéc.



Ngay sau khi CÙng s£n chi¿m thành phÑ và làm chç hoàn toàn miÁn Nam, các c¥p chÉ huy chính trË-quân sñ cça nhïng ng°
Ýi CÙng s£n miÁn Nam mà 
¡i diÇn là Th°
ãng t°
Ûng Tr§n V
n Trà   T°
 lÇnh quân qu£n Sài Gòn 
ã có cách nhìn và viÇc làm thông c£m, hãp tình, hãp lý và nhïng lÝi nói khích lÇ 
Ñi vÛi các c¥p chính quyÁn và quân 
Ùi 
Ñi ph°
¡
ng.[c§n d«n nguÓn] N¿u cách ti¿p c­n 
úng 
¯n này 
°
ãc chia s» bßi các lãnh 
¡o CÙng s£n cao nh¥t lúc 
ó t¡i Hà NÙi thì ViÇt Nam có thà 
ã tránh 
°
ãc viÇc hàng v¡n cñu s)
 quan ch¿ 
Ù ci
 bË c§m tù hÍc t­p c£i t¡o trong các Tr¡i tù c£i t¡o h¡
n 10 n
m và sñ chia r½ và h­n thù trong dân tÙc s½ không sâu s¯c nh°
 hiÇn nay.



Ngoài ra, cách 
Ñi xí thi¿u thiÇn chí cça chính quyÁn mÛi 
Ñi vÛi các s)
 quan và lính cça Quân lñc ViÇt Nam CÙng Hòa cÙng vÛi các chính sách kinh t¿ sai l§m 
ã gây ra mÙt cuÙc v°
ãt biÃn lÛn nh¥t trong lËch sí   các hÍc gi£ 
ã dùng të "thuyÁn nhân" (boat people) khi nói vÁ hiÇn t°
ãng này.



Phong trào ph£n chi¿n



    Bài chi ti¿t: Phong trào ph£n 
Ñi chi¿n tranh ViÇt Nam



CuÙc chi¿n tranh t¡i ViÇt Nam 
ã bË ph£n 
Ñi të 
§u th­p niên 1960, nh°
ng không 
°
ãc chú ý và ph£i cho 
¿n khi 1 ng°
Ýi Mù là Norman Morrison tñ thiêu vào n
m 1965 thì d°
 lu­n th¿ giÛi mÛi bi¿t 
¿n[95].



Phong trào ph£n chi¿n b°
Ûc sang mÙt b°
Ûc ngo·t mÛi khi cuÙc biÃu tình cça sinh viên 
¡i hÍc Kent State (bang Ohio) ngày 4-5-1970 
ã bË VÇ binh quÑc gia Mù 
àn áp làm 4 sinh viên bË ch¿t và 9 ng°
Ýi khác bË th°
¡
ng.




ã có h¡
n 200 tÕ chéc chÑng chi¿n tranh ß trên kh¯p các bang ß Mù, 16 triÇu trong sÑ 27 triÇu thanh niên Mù 
¿n tuÕi quân dËch 
ã chÑng lÇnh quân dËch, 2 triÇu ng°
Ýi Mù  gây thiÇt h¡i b¥t hãp pháp  vì chÑng chi¿n tranh ViÇt Nam, 75.000 ng°
Ýi Mù bÏ ra n°
Ûc ngoài vì không chËu nh­p ngi
 và 
¥u tranh chÑng chi¿n tranh ViÇt Nam, trong 
ó có cñu TÕng thÑng Mù Bill Clinton.[95]



CuÑi n
m 1969, các nghË s)
 Mù công bÑ tài liÇu nghiên céu cho bi¿t phong trào hòa bình 
ã bË nhïng ng°
Ýi cÙng s£n khÑng ch¿ hoàn toàn.[96]



Trong suÑt cuÙc chi¿n, ViÇt Nam Dân chç CÙng hòa kiên trì tranh thç phong trào hòa bình ß Mù. Theo 
ánh giá cça William Colby thì hÍ 
°
ãc d°
 lu­n çng hÙ m¡nh m½ do viÇc giÛi thông tin 
¡i chúng cça Mù dÅ dàng vào 
°
ãc miÁn Nam ViÇt Nam trong khi n¿u muÑn vào miÁn B¯c ViÇt Nam l¡i r¥t khó, và do 
ó, tin téc vÁ nhïng khi¿m khuy¿t cça chính phç miÁn Nam thì công chúng Mù 
°
ãc bi¿t trong khi chính quyÁn Hà NÙi thì ch³ng có gì h¿t vì hÍ không cho phép 
°
a tin.[97]



Phong trào này 
ã góp ph§n quan trÍng vào th¯ng lãi cça nhïng ng°
Ýi cÙng s£n ViÇt Nam trong cuÙc chi¿n tranh này.[98]



K¿t qu£ và ViÇt Nam sau cuÙc chi¿n



    
à xem sÑ liÇu thiÇt m¡ng xin coi bài TÕn th¥t nhân m¡ng trong Chi¿n tranh ViÇt Nam 



Chi¿n tranh ViÇt Nam là cuÙc chi¿n gây nhiÁu tàn phá nh¥t trong lËch sí ViÇt Nam và gây chia r½ r¥t sâu s¯c trong lòng dân tÙc ViÇt Nam ci
ng nh°
 xáo trÙn, chia r½ trong lòng n°
Ûc Mù và nhiÁu quÑc gia khác trên th¿ giÛi.



Tuy theo nguÓn, sÑ ng°
Ýi ViÇt Nam bË thiÇt m¡ng trong chi¿n tranh ViÇt Nam là të 3 
¿n 5 triÇu, hàng triÇu ng°
Ýi khác tàn t­t và bË th°
¡
ng. Nhïng ng°
Ýi sÑng sót ti¿p tåc ph£i 
Ñi m·t vÛi các v¥n 
Á nghiêm trÍng vÁ kinh t¿ xã hÙi và môi tr°
Ýng mà cuÙc chi¿n 
ã gây ra. Trong 
ó có t÷ lÇ dË d¡ng b©m sinh cao nh¥t th¿ giÛi[99]Hàng v¡n n¡n nhân ch¥t 
Ùc hoá hÍc t¡i ViÇt Nam hiÇn nay (Xem Ch¥t 
Ùc da cam). MÙt nía diÇn tích rëng cça ViÇt Nam bË phá hçy. Sñ tàn phá môi tr°
Ýng do Mù gây ra lÛn 
¿n méc 
ã làm phát sinh mÙt të ti¿ng Anh mÛi, ecocide. ViÇt Nam 
ã trß thành 
¥t n°
Ûc bË ném nhiÁu bom nh¥t trong lËch sí th¿ giÛi. [100] C¡
 sß h¡ t§ng ß c£ hai miÁn ViÇt Nam 
ã bË phá ho¡i g§n h¿t.



B°
Ûc ra sau chi¿n tranh, cùng vÛi niÁm tñ hào 
ã chi¿n th¯ng "siêu c°
Ýng sÑ mÙt" th¿ giÛi, ViÇt Nam 
ã có 
°
ãc thÑng nh¥t và 
Ùc l­p - måc tiêu mà vì nó nhiÁu th¿ hÇ 
ã 
¥u tranh suÑt të thÝi Pháp thuÙc.



Nh°
ng nhïng ng°
Ýi cÙng s£n ViÇt Nam ph£i tr£ giá 
¯t cho chi¿n th¯ng cça hÍ. Các sai l§m cça chính phç vÁ kinh t¿ và chính trË, sñ céng nh¯c vÁ hÇ t°
 t°
ßng, thiên tai, lÇnh c¥m v­n cça Mù, và sñ tàn phá cça chi¿n tranh, t¥t c£ 
Áu góp ph§n vào các v¥n 
Á thÝi h­u chi¿n cça 
¥t n°
Ûc.[101] Nhïng 
iÃm y¿u to lÛn vÁ kinh t¿, xã hÙi theo mô hình xã hÙi chç ngh)
a và cÙng s£n (phÏng theo mô hình xây dñng xã hÙi chç ngh)
a cça 
ông Âu 
ã không còn phù hãp) 
ã nhanh chóng phát tác tr§m trÍng (nhïng 
iÃm mà trong thÝi chi¿n dân chúng còn t¡m ch¥p nh­n). Cùng vÛi nhïng chia r½ sâu s¯c vÑn có cça chi¿n tranh, r¥t nhiÁu các s)
 quan quân 
Ùi và viên chéc thuÙc ch¿ 
Ù ViÇt Nam CÙng hòa bË b¯t 
i hÍc t­p c£i t¡o mà thñc ch¥t nhiÁu ng°
Ýi 
ã bË giam giï không án h¡
n 10 n
m, càng làm cho nhân tâm thêm sa sút. Thêm vào 
ó, nÁn kinh t¿ ViÇt Nam còn chËu £nh h°
ßng n·ng nÁ cça cuÙc xung 
Ùt kéo dài t¡i biên giÛi vÛi Trung QuÑc và do viÇc 
óng quân quá lâu (h¡
n 10 n
m) ß Campuchia sau chi¿n tranh biên giÛi Tây Nam. Nhïng sai l§m vÁ 
°
Ýng lÑi kinh t¿ và lãnh 
¡o này 
ã t¡o nên làn sóng khÕng lÓ nhïng ng°
Ýi bÏ n°
Ûc ra 
i. Sau 10 n
m thÑng nh¥t 
¥t n°
Ûc nhu c§u 
Õi mÛi cho ViÇt Nam là t¥t y¿u và sÑng còn.




Ñi vÛi Hoa Kó, Chi¿n tranh ViÇt Nam 
ã thành mÙt ch°
¡
ng buÓn trong lËch sí cça hÍ. Th¥t b¡i trong chi¿n tranh này gây mÙt cú sÑc trong tâm lý chính trË cça Hoa Kó, buÙc hÍ ph£i nh­n théc và 
ánh giá hiÇu chÉnh l¡i vai trò c°
Ýng quÑc cça hÍ trên th¿ giÛi. Hoa Kó 
ã tÑn 600 t÷ 
ô la cho cuÙc chi¿n (tính theo giá trË 
ô la cça n
m 2004 [10]).

<PIXTEL_MMI_EBOOK_2005>77</PIXTEL_MMI_EBOOK_2005>