TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 1
http://ebooks.vdcmedia.com
MỤC LỤC
CHĂN TRÂU CẮT CỎ...........................................................................................................2
CÚN...................................................................................................................................11
GIỌT MÁU..........................................................................................................................19
HẠC VỪA BAY VỪA KÊU THẢNG THỐT..........................................................................45
KHÔNG CÓ VUA................................................................................................................54
KHÔNG KHÓC Ở CALIFORNIA ........................................................................................70
KIẾM SẮC ..........................................................................................................................81
MƯA ..................................................................................................................................89
MƯA NHÃ NAM .................................................................................................................98
MUỐI CỦA RỪNG............................................................................................................ 110
NGƯỜI CON GÁI THUỶ THẦN........................................................................................ 118
NHỮNG NGƯỜI THỢ XẺ................................................................................................. 144
TIÊC XOÈ VUI NHẤT ...................................................................................................... 165
TRÁI TIM HỔ ................................................................................................................... 169
CHƯƠNG CHI .................................................................................................................. 172
TRUYÊN TÌNH KỂ TRONG ĐÊM MƯA........................................................................... 182
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 2
http://ebooks.vdcmedia.com
CHĂN TRÂU CẮT CỎ
Chùa Kiên Lao làng Hiền Lương là chùa nhỏ. Sư Tịnh ở chùa
một mình. Năng hay đến chơi. Mẹ Năng bảo: Năng, mày có duyên
với nhà Phật đấy. Năng cười, không nói gì.
Một hôm sư Tịnh bảo:
- Này Năng, con ở gần ta sáu năm. Nghe ta đọc kinh Phật có
hiểu không?
Năng bảo:
- Có chỗ hiểu, có chỗ không hiểu.
Sư Tịnh bảo:
- Ừ!
Sư Tịnh bảo:
- Ngày xưa, Lục tổ nghe kinh Kim Cương, chỉ nghe câu: ứng
vô sở trụ nhi sinh kỳ tâm liền khai ngộ. Câu ấy có nghĩa là: Đừng
bám vào cái gì mà để lòng vào. Con có hiểu không?
Năng bảo:
- Con đang nghĩ.
Nói thế nhưng không nghĩ gì. Sư Tịnh bảo:
- Nghĩ đi.
Hôm ấy có sư Diệu Thủy ở chùa Sùng Khánh đến nghe
giảng. Sư Diệu Thủy hơn Năng vài tuổi, quê ở Thái Bình, đã học
hết phổ thông trung học. Hỏi vì sao đi tu? Sư Diệu Thủy bảo:
- Hồi ấy, trường học tổ chức đi du lịch ở Côn Sơn Kiếp Bạc.
Ta đến, thấy các ni cô đang ngồi đóng oản. Không khí trong lành,
cảnh chùa đẹp đẽ Lòng ta tự dưng rung động. Ta ước ao có ngày
cũng được như những người kia. Thế là về nhà, ta lạy chào cha mẹ
rồi đi. Năm ấy 17 tuổi.
Sư Tịnh bảo:
- Bằng tuổi Năng bây giờ.
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 3
http://ebooks.vdcmedia.com
Năng nghĩ:
- 17 tuổi là tuổi ngốc nghếch.
Sư Tịnh đọc được ý nghĩ của Năng. Sư Tịnh bảo:
- Không ngốc đâu.
Năng đỏ mặt. Năng đã coi thường sư Diệu Thủy chăng?
Sư Tịnh bảo:
- Hôm nay ta kể chuyện này. Lần ấy Lục Tổ đến chùa kia.
Mọi người đang nghe giảng kinh, bỗng có ngọn gió thổi đến làm
lay động lá phướn. Một thầy tăng nói: Gió động. Một thầy tăng
khác nói: Phướn động. Thế là mọi người đua nhau tranh cãi.. Lục
tổ bấy giờ mới bước lên nói rằng. Không phải gió động, cũng không
phải phướn động. Chỉ có cái tâm của chư vị động mà thôi. Mọi
người bấy giờ hết sức ngạc nhiên, tất cả sụp lạy Lục tổ.
Sư Diệu Thủy về, Năng cũng về.
Năng đi qua cánh đồng. Lúa sắp lên đòng nên có mùi thơm
ngào ngạt. Trời nắng, thứ nắng đầu mùa hạ, không khô mà dịu.
Thoạt nhiên bỗng mưa bóng mây. Mưa rất nhanh, ào ạt, chỉ
khoảng độ năm mười phút. Giữa đồng không mông quạnh, chẳng
biết trốn vào đâu, Năng ngồi thụp xuống bờ cỏ, thé mà ướt đầu,
ướt áo. Năng nhìn ra xung quanh, màu lúa như sẫm xanh hơn..
Năng đi đến bờ mương ngồi nghỉ. Không nghĩ gì, chỉ nhìn
những gợn sóng lăn tăn đều đặn ở trong lòng mương. Nước như
đứng lại, không biết chảy ngược hay xuôi. Từ phía phố Huyện có
ba người đi đến.
Năng nghĩ:
- Không phải người làng.
Ba người ngồi dưới gốc cây phi lao. Một người béo chừng năm
mươi tuổi trải một tờ báo xuống đất, lấy thức ăn trong túi xách đặt
lên. Một người gầy cũng lấy trong túi ra mấy hộp bia và hộp nước
ngọt. Còn người thứ ba, thấp lùn thì đứng bên cạnh, càu nhàu:
- Sao không vào quán mà ăn?
Người béo cười:
- Đánh chén ở đây khỏi phiền người ta.
Họ cùng ngồi xuống ăn uống, nói chuyện.
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 4
http://ebooks.vdcmedia.com
Người gầy nói:
- Ông Trọng tháng mười một này nghỉ hưu.
- Đáng lẽ về từ mấy năm trước nhưng ông ấy khai gian lý
lịch để kéo thêm vài năm, ông ấy tuổi Sửu bằng tuổi chú Vượng
tôi. Thế mà chú Vượng tôi đã chết được sáu năm rồi.
Người béo nói:.
- Ông Trọng về là phải rồi. Cũng đã xây được nhà, con trai
con gái đều đã lấy vợ lấy chồng. Thế là vinh thân phì gia, có của
ăn của để.
Người thấp lùn nói:
- Con gái bà chị tôi là con dâu ông Trọng, lấy thằng Điển.
Hai vợ chồng nó đều dạy học ở thị xã, lại có cửa hàng ở chợ, thuê
người bán hàng. Sống sung túc lắm.
Người gầy nói:
- Ông Trọng về nghỉ hưu thì ai lên thay chức ông ấy?
Người thấp lùn nói:
- Chắc lại ông Trung vây cánh của ông ấy thôi.
Người béo nói:
- Tôi đâm ra nghiện cái nước giải khát Coca Cola.
Câu chuyện kéo dài, mỗi người nói một câu rồi họ đứng lên đi
về phía Năng.
Năng về nhà. Cơm nước xong thì mẹ Năng bảo:
- Năm nay con có định thi vào Đại học không?
Năng bảo:
- Thôi mẹ ạ, con ngại học lắm. Con cũng không muốn xa mẹ.
Mẹ Năng cười:
- Anh tưởng anh còn bé à. Đi ra đời mà học khôn chứ!
Bố Năng bảo:
- Khôn dại làm quái gì! Cứ làm anh nông dân là tốt! Kệ nó!
Nó lớn rồi nó biết nghĩ.
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 5
http://ebooks.vdcmedia.com
Năng lên giường nằm... Giấc ngủ kéo đến dịu êm và nhẹ
nhàng. Trong giấc ngủ, Năng cảm thấy mình đang phiêu du ở đẩu
ở đâu..
Buổi sáng, Năng dậy đi cắt cỏ trâu. Mang theo cái liềm với
đôi quang gánh. Dọc theo bờ sông là bãi ngô với bãi mía. Năng
cũng không biết cảnh vật ở đây đẹp hay không đẹp. Bây giờ ở Hà
Nội người ta làm gì, ở New York người ta làm gì, ở Tôkyô người ta
làm gì? Năng cảm thấy mình đã ở những nơi ấy, thậm chí thuộc
làu từng khu phố một. Cắt cỏ chỉ hơn tiếng đồng hồ. Cỏ mật rất
thơm nhưng trâu không ăn. Sao trâu lại chỉ ăn cỏ gừng cay mà
khô, chỉ ăn cỏ cật ráp và ngứa, cỏ nhằng là thứ cỏ dai ngoách?.
Năng rẽ vào chùa. Sư Tịnh đang ngồi một mình, tựa như
đang ngủ. Năng đặt nhẹ gánh cỏ xuống dưới gốc nhãn rồi nhẹ bước
đi vào mà sư vẫn biết.
Sư Tịnh bảo:
- Năng đấy à?
- Vâng.
Sư Tịnh:
- Đi cắt cỏ à?
- Vâng.
Sư Tịnh:
- Có chuyện gì không?
- Không.
Sư Tịnh:
- Đang nghĩ gì?
Năng giật mình. Nghĩ gì? Có cần phải nghĩ một điều gì
không?
Sư Tịnh bảo:
- Mỗi giây nghĩ đều không ngưng trệ. Sống. Biến đổi. Như
dòng nước. Như mây bay. Như máu chảy.
Có khách đến. Khách là ông giáo Hội. ông giáo Hội cũng là
người làng.
Sư Tịnh hỏi:
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 6
http://ebooks.vdcmedia.com
- Ông giáo hôm nay không lên lớp à?
Ông giáo Hội cười, lộ chiểc răng khểnh.
Ông giáo Hội bảo:
- Bạch thầy, hôm nay tôi không có giờ. Chẳng là có chai rượu
của cậu học trò mang biếu. Nghĩ uống rượu một mình buồn nên
mang lên chùa uống với thầy. Có được không ạ?
Sư Tịnh bảo:
- Được.
Uống rượu một lúc, ông giáo Hội bảo:
- Tôi là người phàm phu, trông lên Phật kính nhi viễn chi.
Không dám đến gần. Tửu cũng ham, sắc cũng ham, danh lợi cũng
ham. Biết là xấu mà không bỏ được. Bằng tuổi này đau đớn ê chề
đủ cả. Nếu bằng tuổi thằng Năng bây giờ, tôi không gần đàn bà -
đấy là toàn những bộ xương khô. Tôi không đọc sách báo - đấy
toàn là thuốc ngủ, tôi không làm bạn bè với ai - đấy toàn là yêu
quái.
Sư Tịnh cười:
- Thế ông làm gì?
Ông giáo Hội không trả lời, hỏi vu vơ:
- Thế sống là chạy đuổi theo thói xấu với người xấu à?
Năng chào sư Tịnh và ông giáo Hội về nhà.
Sư Tịnh bảo:
- Tùy duyên, sao lại phân biệt tốt xấu để cho đau lòng?
Năng gánh cỏ. Năng thấy gánh cỏ một bên nặng, một bên
nhẹ. Để cân bằng phải lệch đòn gánh một bên. Gánh thế không đi
xa được nhưng may từ chùa về nhà chỉ dăm trăm thước. Trâu
đang đợi cỏ, thấy Năng về vẫy đuôi rối rít. Năng đang cho trâu ăn
cỏ thì chị Thư đến. Chị Thư là thủ quỹ của xóm chuyên đi thu tiền.
Mẹ Năng ra tiếp.
Chị Thư bảo:
- Cháu đến thu tiền điện. Tiền điện tháng này của nhà hết
28 ngàn đồng. Tiền góp cho lễ Thánh mỗi nhà 5 nghìn đồng. Tiền
tiêm chó 3 ngàn đồng. Cả thảy 36 ngàn đồng.
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 7
http://ebooks.vdcmedia.com
Mẹ Năng cười ngượng ngịu:
- Cả nhà còn mỗi 30 ngàn đồng. Hay tao bảo thằng Năng
mang con gà ra chợ bán?
Chị Thư bảo:
- Con gà nhà mấy cân?
Mẹ Năng bảo:
- Làm gì mấy cân? Con gà ri trứng đẻ cứ vỡ. Bán giỏi lắm
chắc được 15 ngàn đồng.
Chị Thư bảo:
- Thím bắt ra đây cho cháu xem nào. Đăng nào cháu cũng
phải đi chợ mua thức ăn đãi khách ủy ban. Nếu thấy được thì cháu
duyệt luôn. Nhất cử lưỡng tiện. Khỏi phải ra chợ.
Mẹ Năng đi bắt gà.
Năng bảo:
- Con đánh trâu ra đồng cày. Được không mẹ?
Chị Thư bảo:
- Thằng Năng đảm việc thật. Về sau cô nào lấy được cậu ấy
thì sướng cả đời.
Năng đỏ mặt. Nghĩ đến ông giáo Hội bảo đàn bà là đống
xương khô lại bật cười. Người đàn bà nào gắn với số phận của
Năng liệu có sướng không?
Năng vác cày, đánh trâu ra đồng. Năng nhìn theo dấu con
trâu bước đi chậm rãi.
Sinh ra là kiếp con trâu
Suốt đời tăm tối dãi dầu nắng mưa
Thân tôi cổ cày vai bừa
Nào thừng buộc, nào mõ khua rộn ràng
Xin ông, ông xử nhẹ nhàng
Tôi xin nộp đủ thóc vàng cho ông
Chú nghé tơ có độc chiếc răng
Còn chưa vực được, ông đừng vụt roi
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 8
http://ebooks.vdcmedia.com
Tôi biết thân biết phận tôi rồi
Tôi không hé miệng nửa lời với ai
Gác sừng, rọ mõm, vểnh lai
Cắn rơm cắn cỏ lạy ngài lượng cho
Đêm năm canh tiết bốn mùa
Chuồng xiêu, mái dột gió lùa vẫn cam
Ai ơi bưng bát cơm vàng
Xót thương trâu đứng bên đàng lẻ loi
Khi nào trâu giết tế Trời
Miếng thịt bùi ngùi trâu hỡi là trâu...
Năng cày ruộng. Năng biết cày hết thửa ruộng cũng phải quá
trưa nhưng Năng không vội. Nước xâm xấp bờ. Con trâu im lặng,
lầm lũi như đang nghĩ ngợi, khắc đi khắc đến. Năng cũng im lặng,
chăm chú vào việc lái cày cho thẳng. Đất lật sang một bên thành
từng hàng như sóng. Năng cố gắng để không nghĩ ngợi, không xét
đoán. Chợt nhớ sư Tịnh có lần khuyên rằng không nên xét đoán
hay dở, đúng sai, xấu tốt. Ta đã chắc gì mình ở đẩu, ở đâu?
Năng cày một mình không nghỉ. Đứng bóng thì xong thửa
ruộng, đánh trâu xuống sông tắm mát. Năng lấy cỏ kỳ cọ cho trâu.
Con trâu dim mắt lại. Năng bơi một lát, thấy đói cồn cào.
Năng về nhà. ăn cơm xong thấy ông giáo Hội ngật ngưỡng
xiêu vẹo đi vào. Ông giáo Hội bảo:
- Cho bác nghỉ nhờ ở đây một lát. Về nhà thấy toàn những
khuôn mặt cũ, chán lắm!
Năng bật cười. Nhà ông giáo Hội có tiếng nền nếp: vợ đảm
đang, những đứa con rất ngoan, hiền lành, nhà cửa khang trang,
ngăn nắp. Ông giáo Hội nằm võng. Ông giáo Hội bảo:
- Lúc nãy ở chùa nói chuyện với sư, giật mình nghĩ lại thấy
mấy chục năm nay mình đi dạy học, dạy trẻ con toàn thứ láo
khoét. Phen này xuống ngục A-tỳ là chắc. Thôi ngày mai bỏ về cày
ruộng.
Ông giáo Hội nói xong thì ngủ.
Năng không nói gì. Năng biết ông giáo Hội chỉ nói thế thôi,
ngày mai sẽ lại lên lớp dạy học như thường. Năng đã nghe ông
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 9
http://ebooks.vdcmedia.com
giáo Hội nói thế không phải một lần. Có lần ông giáo Hội bảo
trường học là nơi tu hành theo lối hưởng lạc.
Năng ra đồng. Lại phải đi cắt cỏ cho trâu. Mẹ Năng bảo:
- Bố mày ra đình từ sáng. Ngày mai làng tế Thành hoàng.
Sớm hôm sau, mới gà gáy nhà Năng đã dậy. Cả những nhà
bên cũng thế. Mẹ Năng thổi xôi, luộc thịt. Năng tắm gội sạch sẽ rồi
ra đình làng. Hôm nay hội đình, việc này đã dược chuẩn bị từ hơn
tháng trước. Các cụ ông, cụ bà ở trong đội tế đã thay áo quần, tề
tựu cả. Đám thanh niên gồm mười tám trai tân với mười tám gái
tân cùng chuẩn bị nhập hội tế.
Năng cũng ở trong số này.
Năng vào phòng hóa - trang thay quần áo. Hội đình năm nào
cũng diễn sự tích của Thành hoàng làng. Chuyện rằng ngày xưa
Trời làm hạn hán, ở dưới mặt đất dân tình đói khổ. Dân làng theo
một chàng trai bắc thang đánh Trời. Trời sai Thiên Lôi mang sấm
sét thiên la địa võng dánh lại. Ba lần chàng trai đều thắng Thiên
Lôi. Cuối cùng Trời phải làm mưa, dân tình thoát khỏi tai nạn hạn
hán. Chàng trai cùng dân làng vui vẻ cày bừa, trở lại cuộc sống
bình thường. Nhưng Thiên Lôi đợi khi chàng trai không đề phòng
thì tới đánh lén. Khi chàng trai chết, dân làng đã thờ chàng làm
Thành hoàng.
Khoảng 9 giờ sáng bắt đầu hội tế. Người đông nghìn nghịt
sân đình. Cờ, hoa, các mâm lễ vật bày la liệt. Không khí náo nhiệt.
Năng cùng đám thanh niên vác những cái thang ngắn ra giữa sân
đình. Điệu múa thang đã được tập luyện công phu từ mấy tháng
trước. Câu chuyện cũ được diễn lại rất tao nhã, đẹp mắt và sôi nổi.
Năng cầm thang đứng trong đội múa khi tiến, khi lùi, rẽ ngang, rẽ
trái đều theo nhịp trống. Các ông già đóng vai Thiên Lôi và sấm
sét cầm đao búa, kiếm kích cũng tiến cũng lùi, rẽ phải trái theo
nhịp trống. Trận đánh diễn ra theo những nghi lễ ước lệ. Năng
thấy bố mình cũng đóng vai một tướng nhà Trời. Trông ông rất
hung dữ, khác hẳn với lúc bình thường.
Năng bị một quả chùy đánh thốc vào ngực. Đòn đánh rất
hiểm. Nếu Năng ngã xuống thì thật xấu hổ ê chề. Trông ra thấy sư
Tịnh đứng ở góc sân cười tủm tỉm. Diễn tích xong thì đến rước
kiệu. Năng vịn vào vai kiệu. Kiệu đi vùn vụt như trong mơ. Đám
đông la hét điên cuồng. Ai đó kêu to:
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 10
http://ebooks.vdcmedia.com
- Kiệu bay!
Cuộc vui kéo dài đến hết buổi chiều. Năng về đến nhà thì tối.
Năng tắm giặt, ăn cơm rồi xuống thả trâu.
Trăng non bắt đầu mọc. Gió thổi nhẹ. Năng thấy lòng mình
trống rỗng. Năng dắt trâu ra bãi cỏ ven đê rồi nằm dài xuống vạt
cỏ mềm. Bây giờ mới thấy người đau ê ẩm, cởi áo ra thấy có vết
tím ở ngực trái: rõ ràng vết của quả chùy. Năng nhìn lên trời cao,
Năng không biết mình đang ở đẩu, ở đâu? Con trâu gặm cỏ bên
cạnh, nhẫn nại bình thản. Nó đang nghĩ gì. Nó đang ở đẩu, ở đâu?
Bóng tối lan tỏa trên cánh đồng. Có gió thổi, rõ ràng là có gió
thổi. Nghe rõ cả tiếng phần phật của cờ, của phướn.
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 11
http://ebooks.vdcmedia.com
CÚN
I- GÂY CHUYÊN
Trong số người quen của tôi, tôi rất nể phục nhà nghiên cứu
văn học K. Anh am hiểu các vấn đề lý luận văn học ở ta (lĩnh vực
mà thú thực tôi không hiểu gì mấy). Những bài viết của K có thời
được nhiều người ví như "ngọn roi" quất vào "con ngựa sáng tác
văn học" giúp nó phi nhanh hơn và không trật đường.
K đẹp trai, thông minh, đặc biệt nhạy cảm với những cái gì
đau đớn, tủi cực. Nhiều lần đi chơi với anh, tôi thấy K thường lảng
tránh những nơi có người ăn mày hoặc tàn tật. Trường hợp không
lảng tránh được, K rất bối rối, tôi thấy mặt anh tái đi, anh bốc hết
túi cho người ăn mày hoặc người tàn tật đó.
Với tôi và các nhà văn trẻ thuộc thế hệ tôi, K rất nghiêm
khắc. K đòi hỏi cao điều mà anh gọi là tính người: tinh thần làm
việc, đức hy sinh, lòng tận tụy, chữ "tâm"... và dĩ nhiên cả văn
phạm nữa. Sự nghiêm khắc ấy làm cho tình bạn của 2 chúng tôi
không phải là không sóng gió. Tuy nhiên tôi khâm phục K.
Nhiều khi lẩn thẩn, tôi nghĩ rằng phải có 1 lý do nào thật
sâu xa lắm mới rèn nên được một người như K. Có lần tôi gặng hỏi
mãi, K tự dưng buột miệng :
- Cha tôi là Cún. Cả một cuộc đời ngắn ngủi của ông chỉ có
độc một khát vọng thành người thế mà không được...
Từ câu nói ấy, của K, tôi viết câu chuyện này...
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 12
http://ebooks.vdcmedia.com
II- CÂU CHUYÊN
Cún biết cái chết sẽ đến với Cún chỉ vài phút nữa. Chân Cún
đã lạnh, cái lạnh từ chân cứ thế ngược lên, bao giờ cái lạnh ngấm
đến đỉnh đầu là hết, là vĩnh biệt con người, vĩnh biệt cuộc sống...
Cún há miệng ra. Khát, khát... Cún thấy cổ họng mình se lại.
Cảm giác bị dồn, bị đè bao phủ toàn thân. Cún biết lần này Cún
không thể thoát nó. Nó đấy! Nó thò cái lưỡi vô hình, đen như đêm
tối liếm vào đôi mắt Cún rồi...
Hơn chục năm trước, người ta thấy Cún ở một cái cống bên
con sông đào ngoại ô thành phố. Con sông đen ngòm nước thải, đầy
rác, giấy vụn và những đám bèo Tây lá đầy bụi bặm. Cái cống ximăng
vỡ nằm ngang con đường đất nhỏ, hứng gió cả ở bên phía bờ
sông, cả ở bên phía cánh đồng. Cún nằm trong đống tả rách hôi
hám, cả đầu cả chân tím ngắt vì gió. Chẳng hiểu sao Cún không
chết ngay khi ấy? Chắc vì lão Hạ. Nếu Cún không gặp lão Hạ, chắc
Cún đã chết ngay rồi.
Lão Hạ là lão ăn mày ở chợ. Hôm ấy, không hiểu sao lão Hạ
lần ra cống. Đứng trên đường, lão nghe thấy tiếng khóc. Tiếng
khóc như từ dưới đất vọng lên, như từ âm phủ vọng lên. Lão rùng
mình hãi sợ. Chiều đang xuống, nắng đã tắt, ráng mây mỡ gà ở
phía chân trời hắt xuống mặt đất 1 vệt ánh sáng lạnh lẽo và kinh
dị. Gió bấc đuổi nhau hun hút quanh các lều chợ lụp xụp không
bóng người. Lão Hạ run cầm cập. Quang cảnh này hồn ma rất dễ
hiện hình. Đây là thời khắc xuất hiện ma quỷ. Gần cả đời người.
Lão Hạ sống nhưng không sợ người, người chỉ làm lão yêu hoặc lão
ghét, thích hoặc không thích, lão Hạ chỉ sợ cái gì không phải là
người.
Lão Hạ sợ quá, bủn rủn hết cả chân tay. Tiếng khóc ngằn
ngặt đúng là có thật. Lão giỏng tai nghe. Đúng là tiếng khóc trẻ
con.
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 13
http://ebooks.vdcmedia.com
Lão Hạ cuống cuồng chạy xuống vệ sông. Lão vừa chạy vừa
ngã. Tiếng khóc níu lão lại. Lão nhìn lên đưòng và nhận ra đứa bé
nằm ở trong cống.
Lão Hạ dần dần hoàn hồn. Hóa ra chẳng có ma quỷ nào cả!
Hú hồn hú vía! Ma quỷ đã bỏ mất một cơ hội để rình chộp lão!
Lão Hạ bò về phía cống, thò tay kéo đứa bé ra. Chân tay nó
lạnh buốt.
Lão Hạ ôm đứa bé về lều chợ. Lão đặt tên nó là Cún. Cún là
tên chó không phải tên người. Đứa bé này thật cũng chưa phải là
người, nó kỳ hình dị dạng, đầu nó to tướng, hai chân hai tay mềm
oặt như chẳng có xương, chỉ hơi lệch trọng tâm là người nó ngã
kềnh ra đất. Điều kỳ lạ là Cún có khuôn mặt đẹp lạ lùng.
Cún ở cùng lão Hạ. Cún không chết bởi nó có hai khả năng
kỳ quặc. Một là đôi mắt, đôi mắt của nó làm cho tất cả mọi người
chung quanh đều sợ hãi. Họ đi qua Cún mà mà không bỏ một đồng
hào vào cái nón rách thì không an lòng. Ánh mắt Cún ám ảnh họ,
hành hạ họ suốt đêm ngày. Khả năng thứ hai của Cún là khả
năng chịu đựng tuyệt vời: nó chịu được đói, được rét, nó sống trơ
trơ như thân thể nó được tạo bằng thức nguyên liệu siêu phàm.
Lão Hạ đâm qúy thằng bé tàn tật. Có nó, lão kiếm tiền được
dễ dàng hơn. Lão mang thằng bé đi khắp đó đây kiếm ăn. Chỉ
trong một hội Phủ Giày, lão kiếm được bằng mấy năm lão đi ăn
xin một mình. Cách làm của lão thật đơn giản. Lão cứ đặt Cún
nằm ngửa một chỗ với cái nón mê giữa đám đông người. Thế là
xong chuyện. Cún sẽ cựa quậy và mắt nó sẽ làm việc, mắt nó sẽ
hỏi mọi người:
- Này ông, này bà! Ông bà là người, hãy nghĩ đến tôi là kẻ
chưa được thành người...
Lão Hạ nấp ở đâu đấy, khi thấy nón đã khá tiền thì ra thu
về. Thỉnh thoảng lão đút cho Cún mấy miếng bánh đúc ngô tựa
như người ta đút cho những con gà mang bán ở chợ.
Lão Hạ coi Cún như con. Tuy nhiên, lão cũng chẳng quan
tâm nhiều lắm đến thằng bé. Lão có bao nhiêu việc phải làm. Con
người của nghề nghiệp khác có bao nhiêu việc ở đời thì việc của lão
ăn mày cũng nhiều như thế. Ở trong thế giới ăn mày, thân phận
một đứa bé con què quặt chẳng đáng kể gì. Lão Hạ chẳng hề áy
náy vì những lần để Cún đói lả, run người trong những trận sốt
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 14
http://ebooks.vdcmedia.com
mê man để đi uống rượu hay đi đánh bạc. Bản thân lão cũng đã
bao lần bị đói, bị ốm, bị rét như thế. Trong thế giới ăn mày, người
ta có thể xử dụng một đứa bé con trong vài ba tháng để làm cớ xin
ăn. Khi đứa bé chết, người ta vứt nó ra ngoài đống rác như vất một
thứ vật hỏng bình thường, như cái rổ, cái rế... Việc kiếm ra một
đứa bé không khó. Chỉ cần vài ba đồng bạc, một sái thuốc phiện,
một bộ quần áo cũ là xong. Đời còn đói rét. Đói rét bất chấp tất cả,
cả đạo lý, cả tình người.
Cún lớn dần lên, Cún dần ý thức được thân phận mình, buộc
phải ý thức về hoàn cảnh mình.
Năm ấy, bấy giờ đang có chiến tranh, nhiều người chết đói.
Trời rất lạnh. Cún và lão Hạ nằm cuộn trong hai bao tải ở một
hiên nhà cách chợ Mới ở ngoại ô thành phố chừng trăm mét. Lão
Hạ ho dồn. Lão ta yếu lắm, đã mấy ngày nay lão không dậy được,
thỉnh thoảng lại ho ra máu.
- Cún này, mày đã lớn rồi... Tao sắp chết rồi... Mày sắp mất
tao, mất chỗ dựa rồi... - Lão Hạ thều thào bảo Cún - Thực ra tao
cũng chẳng phải chỗ dựa của mày. Cả tao và mày cùng sống...
Sống như con giun, con dế, như con ong, cái kiến... - Lão ho sù sụ
rồi khóc - con người sống khác... Trời ơi, sao trời hành hạ chúng
con như thế? Chúng con muốn sống như mọi người thôi mà không
sống được...
Cún lắng tai nghe. Cún mặc kệ lão Hạ nức nở rền rẫm một
mình. Cún chẳng nói gì. Cún quen với cái cảnh này rồi. Cún lấy
tay co cái bao tải rách che bụng. Cún thở dài... Cún mệt mỏi rả rời.
Hơn chục năm nay, Cún đi ăn mày, Cún cũng chẳng lạ gì cuộc
sống con người... Ăn mày là ai, ăn mày là ta... Đói cơm rách áo hóa
ra ăn mày... Cuộc sống con người đầy bất trắc và vô nghĩa, họ sống
cũng như Cún, như Lão Hạ, như con giun con dế, như con ong cái
kiến... Cún chỉ đau đớn vì Cún khuyết tật. Cún chưa phải là
người, cái gì mọi người làm được thì Cún đều thấy khó quá. Càng
lớn, Cún càng thấy việc Cún đứng vững ở trên mặt đất thực chẳng
dễ gì. Cún cứ lẩy bẩy, cứ đi ba bước là lệch trọng tâm, cứ thế ngã
quay ra đất. Hai chân hai tay của Cún không tuân theo được ý
mình.
Gần đây, Cún tự dưng lo sợ, lo sợ một cái gì đấy vô hình.
Cũng chẳng hiểu sao Cún lại hay nhớ, hay mơ đến Diệu, cô chủ
nhà mà Cún và lão Hạ nằm ở hiên này. Cô Diệu bán hàng ở chợ,
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 15
http://ebooks.vdcmedia.com
người lúc nào cũng thơm nức nước hoa, băng phiến. Cô Diệu có đôi
mắt nhỏ và hai cánh mũi mỏng dính phập phồng. Tính cô hay đùa,
hay cười. Cô hay gọi Cún là "thằng hình nhân mặt đẹp".
- Này thằng hình nhân mặt đẹp! Cho mày một hào, sáng mai
mày ra đón cửa cho tao. Mày như ngôi sao Hóa lộc ở cái nhà này.
Hôm nào đi chợ gặp mày là người thiên hạ xô vào mua bán như
tranh như cướp...
Cún cười bẽn lẽn. Cún cúi xuống nhặt đồng hào nhưng lại
chúi người ngã quay ra đất. Đồng hào cách bàn tay Cún ba hàng
gạch. Cún nhỏm dậy lấy một đầu gối làm trụ để giữ trọng tâm.
Cún giơ tay với nhưng không giữ được, lại ngã nghiêng người sang
phải. Đồng hào còn cách Cún một hàng gạch nữa. Cô Diệu cười
như nắc nẻ trên bậc thềm nhà :
- Cái thằng hình nhân mặt đẹp này ngộ quá chừng...! Cố lên!
Cố lên lần nữa xem nào!
Cún thích chí cười. Trời ơi, Cún đã làm cho nàng thích. Cún
thấy sung sướng.
Cún nhỏm dậy, cố gập hai đầu gối. Được rồi... Thế, thế... Chỉ
cố thêm một tí nữa và nghiêng người sang trái là chạm được vào
đồng hào rồi. Cún thở hổn hển, mồ hôi toát ra. Cún ước lượng, Cún
cười. Đúng lúc Cún bật nghiêng người lên thì Diệu nhảy thụp
xuống nhặt đồng hào để nhích sang một hàng gạch bên cạnh. Diệu
ré lên cười. Cún bị mất đà ngã xuống nền gạch. Cún đập trán
xuống nền gạch, máu trong miệng Cún trào ra nhưng Cún mặc kệ.
Cún hít vội vàng cái mùi đàn bà quyến rũ. Chưa bao giờ Diệu lại ở
gần Cún như thế.
Cún cười sằng sặc. Nếu Cún biết hát thì Cún đã hát...
Lão Hạ ngồi yên trong góc tường vỡ thương hại nhìn Cún.
Lão nhỏm dậy chậm chạp đến cái chỗ đồng hào, lão lẵng lặng nhặt
đồng hào cho vào túi mình.
- Thằng già khốn nạn! - Diệu bặt nụ cười, môi mím lại đanh
đá - Đồng hào không phải cho mày đâu đấy! Rồi lại đi nướng vào
rượu cho xem.
Lão Hạ đứng im ủ rủ như người có lỗi, vai lão so lại như chờ
người đánh. Diệu đi khuất vào nhà, lão Hạ mới ngồi thụp xuống
lau máu cho Cún rồi xốc nách Cún dìu về phía chợ...
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 16
http://ebooks.vdcmedia.com
Cô Diệu ấy len vào đời Cún từng ngày một.
Cún cứ miên man suy nghĩ. Cún hình dung thấy cô Diệu đi
lại, nói cười, Cún chẳng để ý gì đến những tiếng kêu ú ớ nghẹn
ngào của lão Hạ nằm bên cạnh Cún. Mãi sau, lão Hạ hộc lên,
những ngón tay sần sùi của lão bấu vào mặt của Cún rất đau Cún
mới bừng tỉnh. Cún mở mắt ra. Cún giật mình thấy mặt lão Hạ
biến dạng hẳn đi, mặt lão trắng bệt như sáp, nhân trung lệch sang
một bên. Từ miệng lão, máu đen tràn ra ồng ộc. Lão cố ú ớ nói gì
đó. Bàn tay lão cố ấn vào tay Cún một cái túi con nằng nặng. Cún
bò nhổm dậy. Cún đã hiểu ra sự việc: cái chết nó đang hiện ra
bằng xương, bằng thịt ở trước mặt Cún. Nó đấy. Nó nấp trong
tròng mắt sâu hoắm và không thần sắc của lão Hạ đây. Cún khóc
nức nở, thế là Cún đã mất đi một chỗ dựa rồi, chỗ dựa để Cún khỏi
lệch trọng tâm ở trên mặt đất mà chính Cún cũng chỉ hiểu rất lờ
mờ...
Sau cái chết của lão Hạ, số phận Cún cũng chẳng đổi thay
mấy. Vẫn đói và rét. Trong cái mùa đông khủng khiếp năm ấy,
Diệu đi lấy chồng. Chồng Diệu là một gã trai đưa hàng. Gã có đôi
mắt khô ráo hoảnh. Mắt gã chẳng hề xúc động trước một điều gì.
Cún theo dõi từng ngày cuộc sống của người con gái. Cún linh cảm
rồi cô sẽ chẳng được sung sướng gì.
Linh cảm không đánh lừa Cún. Ba tháng sau ngày cưới, gã
chồng cô Diệu cuỗm sạch tài sản của vợ mới cưới trốn đi Nam bộ
với cô tình nhân mới.
Cô Diệu như kẻ hóa rồ. Chỉ vì nhẹ dạ cả tin mà cô mất hết.
Cô ốm đến hơn tháng trời, có lúc cô định tự vẫn. Ngày cô Diệu khỏi
ốm, bắt đầu ăn giả bữa được là một ngày hè nắng dịu dàng. Cô
ngồi trong buồng trông ra ngoài phố. Nắng rung rinh trên vòm lá
bàng, cả vòm lá sấu và vòm lá đinh lăng nữa. Nhà cô đi vắng hết,
chỉ có tiếng mọt gõ gai cả người kêu ở góc chiếc tủ mọt rỗng không.
Cô Diệu nhớ chợ, nhớ cửa hàng xén của mình. Liệu có bao giờ cô
mới có được cửa hàng như thế?
Cô Diệu buồn bã trông ra ngoài phố. Cô chợt thấy Cún ngồi
ngay thềm cửa nhà mình. Cún đang đưa tay thu thu cái gì trong
túi. Cô quỳ xuống ngó ra cửa sổ, Cún đang giở bọc vải lão Hạ cho
Cún, cái bọc vải gụ, khâu chỉ đen, bé xíu như cái mề gà. Cô Diệu
bỗng giật thót mình vì thấy trong lòng tay Cún lóng lánh mấy
chiếc nhẫn vàng. Cô thấy lạnh toát sống lưng. Chân tay cô run
bần bật. Một ý nghĩ bất chợt lóe trong óc cô.
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 17
http://ebooks.vdcmedia.com
Cún sống trong trạng thái bất yên mấy tháng trời trong khi
cô Diệu mang thai. Cún ốm nặng, Cún chỉ sợ nhất cái chết ập đến
bất ngờ khi Cún chưa biết đứa con thế nào. Cún thỏa thuận với cái
chết, Cún cầu xin nó từng ngày. Cái chết đồng ý cho Cún chờ đến
cái phút con Cún ra đời. Nó sẽ thay thế Cún chạy tiếp chặng
đường dài trên mặt đất.
Đúng đêm cô Diệu đẻ, Cún bò lê từ lều chợ đến cửa sổ nhà cô.
Trời mưa phùn, cái lạnh thấm vào người làm Cún tê buốt. Đầu
Cún nóng bừng, thỉnh thoảng Cún lại ngất đi mê man. Chỉ hơn
trăm mét mà Cún thấy xa xôi quá. Cún cố gắng giành giật từng
mét đường đi cùng với cái chết. Nó đẩy. Nó đen như là đêm tối kia
rồi. Cún cứ nhích lên là nó lại kéo Cún ngã dúi xuống bùn.
Cún vừa lết đi vừa rên, máu từ trong tai ri rỉ chảy ra. Cún
đến được hiên nhà bên cái cửa sổ sáng đèn thì ngất xỉu. Khi tỉnh
lại, Cún có cảm giác như bị một vật gì mông mênh đè nặng lên
người.
Cún há miệng ra... Khát, khát. Cún thấy khát khô cổ họng.
Cả đời ăn mày nhọc nhằn của Cún cũng chưa bao giờ bị khát thế
này. Cún cố nín thở để giữ sức lực. Cún chờ tín hiệu của đứa con
mình. Cún cứ hết mê lại tỉnh. Mãi đến nữa đêm Cún bỗng giật
mình vì những tiếng kêu rối rít trong nhà. Có tiếng oa oa của trẻ
sơ sinh... Tiếng khóc con trai. Cún biết nó đấy, đứa con mà Cún
chờ đợi nay đã ra đời.
Cún cười sung sướng rồi lịm người đi. Có một làn gió rất chi
mơ hồ lướt trên khuôn mặt bất động của Cún.
Cún đã chết. Cuộc đời thật ngắn ngủi, cuộc đời của kẻ chưa
được thành người. Đấy là mùa đông năm 1944.
III- KẾT CHUYÊN
Sau khi viết xong chuyện Cún, tôi mang đến đọc cho nhà
nghiên cứu văn học, giáo sư tiến sĩ K nghe. Mặt anh tái đi theo
diễn biến câu chuyện.
- Không phải thế! - K giằng lấy tập bản thảo ở trên tay tôi -
Cậu viết những điều bịa đặt! Cần phải tuân theo chủ nghĩa hiện
thực. Hiện thực khác lắm! Cậu biết cha tôi như thế nào không?
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 18
http://ebooks.vdcmedia.com
K lục lọi đâu đó ở trong tủ sách và anh lấy ra một tấm ảnh
màu. Anh khe khẽ cười, hơi ngân nga nữa, bàn tay mềm mại chạm
vào giữa huyệt Du chí ở tay tôi:
- Cha tôi là Cún nhưng không phải thế! Hiểu không? Ảnh
của ông cụ đây này!
Trong ảnh, một khuôn mặt đàn ông to béo mặc áo the đen, cổ
hồ cứng, có hàng ria đen xén gọn nhìn tôi mỉm cười.
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 19
http://ebooks.vdcmedia.com
GIỌT MÁU
1.
"Đem truyện trăm năm giở lại bàn"
(Trần Tế Xương)
Nửa đầu thế kỷ trước, ở Kẻ Noi, huyện Từ Liêm, có ông
Phạm Ngọc Liên là bậc đại phú. Ông Liên xây nhà trên miếng đất
đầu làng. Miếng đất này bằng phẳng, rộng ba sào hai thước. Có
người đi qua bảo rằng: "Đất này đẹp, hình bút, phát về văn học.
Đã phát về văn học thì nước cạn, tàu ráo, hiếm con trai". Ông Liên
nghe xong, níu áo người đó bảo: "Tôi bình sinh là dân cày cuốc,
mong con cháu sau này có ít chữ nghĩa mở mặt với đời. Hiếm con
cháu cũng được, miễn là có đức, thiên hạ nể trọng". Người đó cười:
"Chữ nghĩa có ăn được không?". Ông Liên bảo: "Không ăn được".
Người đó bảo: "Thế đa mang chữ nghĩa làm gì?". Ông Liên bảo: "Gì
thì gì, nó vẫn hơn cày cuốc". Người đó bảo: "Nhiều chữ nghĩa thì có
đức à?". Ông Liên bảo: "Phải". Người đó cả cười, hỏi gì cũng không
nói nữa rồi phất áo đi. Ông Liên giận, bảo: "Đồ cuồng".
Khánh thành nhà, ông Liên mổ hai lợn, một bò, làm lễ tế trời
đất, bày la liệt chín mươi mâm cổ. Dinh cơ quả đồ sộ, giữa là nhà
thờ ba gian, trạm trổ long, ly, quy, phượng. Nhà tiền tế năm gian,
cửa bức bàn, cột tròn, gỗ xoan rừng. Hai nhà ngang hai bên, sân
gạch Bát Tràng, bình phong, bể nước, lại xây tường cao ba mét
xung quanh, trên cắm mảnh sành. mảnh thủy tinh. Vữa là vôi cát
trộn mật, đặc quánh.
Ông Liên ngồi giữa sân, bảo cả họ: "Lấy ngày 12 tháng Giêng
làm ngày giỗ tổ. Họ Phạm xưa nay trong làng không kém họ Đỗ,
họ Phan, họ Hoàng. Chỉ hiềm họ Phạm làm ruộng, buôn bán, chưa
có ai học hành đỗ đạt. Thiên hạ coi mình là thô lậu. Tức lắm".
Ông Liên gọi năm con trai đến, bảo: "Con cháu chúng mày
thằng nào đỗ Thám Hoa, Bảng Nhãn, tao cho ăn tự cả cơ ngơi này,
lại cho tất cả của gia bảo. Cốt làm sao thiên hạ phải học cái đức họ
Phạm nhà này".
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 20
http://ebooks.vdcmedia.com
Ông Liên sống đến 80 tuổi. Ông có ba vợ, năm con trai, sáu
con gái. Khi ông bệnh nặng, con trưởng là Phạm Ngọc Gia làm
nghề mổ thịt lợn, túc trực bên giường gần một tháng trời, mắt sâu
hoắm, râu mọc tua tủa. Bên giường ông Liên lúc nào cũng có
chuối, cam, thịt giò, ngồn ngộn không thiếu thứ gì. Ông Gia hỏi:
"Cha thèm ăn gì không?". Ông Liên bảo thèm ăn cơm rau muống
chấm tương với cà. Ông Gia nấu cơm gạo tám vào nồi đất, đánh
giấm canh bằng lá chua me, bày đĩa rau với chén tương Bần, tự
tay bưng lên cho cha. Ông Liên chỉ húp được một thìa canh rồi xua
đi. Ông Gia òa khóc. Ông Liên bảo: "Chẳng ra gì. Chữ mới cần".
Nói xong tắt thở. Lúc ấy là giờ Tỵ, ngày 24 tháng Chạp, năm Canh
Tí (1840).
Ông Gia bỏ tiền làm ma rất trọng thể. Sau ba ngày làm lễ
thành phục, tuần ba mươi nhăm ngày rước linh lên chùa, tuần bốn
mươn chín, một trăm ngày thảy đều tươm tất. Dân làng ai cũng
khen ngợi là người có hiếu.
Sau đám ma, ông Gia cho sửa lại bàn thờ, xây thêm một gian
nữa. Còn toàn bộ cơ ngơi từ đó đến nay vẫn y nguyên. Thời gian có
làm cho nó cũ kỹ, mục nát, hư hỏng đi một vài bộ phận nhưng về
cơ bản vẫn không thay đổi.
2 .
Ông Gia có một đứa cháu đích tôn là Phạm Ngọc Chiểu tuấn
tú lạ thường. Chiểu từ bé đã sáng dạ. Năm tám tuổi, có lần ông
Gia cho cháu ra Kẻ Chợ thăm phố phường. Thằng bé về, hí hoáy
lấy cát, lấy đất sét xây một khu nhà có tường bao, lại lấy lông gà
nhuộm phẩm xanh làm cây, hệt như một cái sa bàn. Trên sa bàn
nặn những con rùa đội bia rất sinh động. Ông Gia vỗ tay hỏi:
"Cháu nặn gì đấy?". Thằng Chiểu cười, lộ hàm răng sún: "Đây là
Văn Miếu". Ông Gia giật mình nghĩ: "Trời cho họ Phạm phát
đường học vấn ở đứa bé này chắc?". Hôm sau ông Gia ra phản thịt
nhà mình ở chợ Kẻ Noi lấy cái thủ lợn nặng sáu cân hai, lại bảo
con dâu thổi một mâm xôi gấc, luộc thủ lợn đặt lên, đội sang nhà
Đồ Ngoạn.
Đồ Ngoạn mắt toét, đỗ tú tài năm Mậu Thìn (1868) là người
thật thà, nhà nghèo lắm. Thấy ông Gia đội xôi thịt đến, Đồ Ngoạn
giật mình, chạy ra vái hai vái. Ông Gia đặt mâm xôi thịt xuống
chân, bảo: "Không dám. Tôi sang rước thày về dạy chữ cho thằng
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 21
http://ebooks.vdcmedia.com
Chiểu đây". Đồ Ngoạn rước khách vào nhà, mời ngồi, vái lấy vái
để: "Không giấu gì bác, tôi thiển học lắm. Tôi gõ đầu trẻ cũng là
trò bịt mắt thiên hạ kiếm gạo. Thực ra nhà tôi là nhà nhốt trẻ để
chúng đừng lêu lổng, ngã xuống ao, bắt ve sầu, khỏi chó cắn thôi.
Bác rước tôi về, sợ thất chí của bác". Ông Gia vừa bực mình, vừa
buồn cười, bảo: "Ông nói thế, tôi cũng không ép. Thân phụ tôi mất
đi chỉ dặn làm sao cho con cháu học thành tài, cướp cái cờ tiến sĩ
về dựng ở sân từ đường". Đồ Ngoạn rùng mình: "Bác ơi, chữ nghĩa
nó ghê gớm lắm. Nó là ma đấy. Yếu bóng vía là nó ám mình, nó
làm đau đớn thê thảm mới thôi". Lại ngồi thừ người không nói
năng gì. Vợ Đồ Ngoạn mặc váy đụp, ra lạy ông Gia hai lạy rồi bảo
chồng: "Lũ trẻ đói quá, ông xin phép bác Cả đây ra châm Mả
Phường rỡ ít khoai lang, lấy rễ về luộc cho chúng ăn". Ông Gia hỏi:
"Khoai trồng bao giờ mà thím đã rỡ?". Vợ Đồ Ngoạn bảo: "Em
trồng cuối tháng Hai". Ông Gia nhẩm tính: "Mới được năm mươi
ngày, ăn thế nào được mà ăn?" Vợ Đồ Ngoạn bảo: "Nhà em hết gạo
tám ngày rồi". Ông Gia thở dài: "Thím bỏ xôi thịt ra cho các cháu
ăn. Dọn mâm ra cho tôi với ông đồ uống rượu". Nói rồi rút trong
cạp quần ra cút rượu ngâm tắc kè.
Vợ Đồ Ngoạn bưng xôi thịt xuống bếp, dọn hai mâm. Ông
Gia và Đồ Ngoạn ngồi trong nhà uống rượu. Ngoài sân, tám đứa
con của Đồ Ngoạn ngồi xúm xít xung quanh mẹ, chờ chia phần.
Đồ Ngoạn bảo: "Tôi nghe ở Kẻ Lũ có ông Bình Chi, trước là
tri phủ Sơn Nam, bị cách chức, về ngồi dạy học, ông này kiến thức
uyên thâm mà cốt cách thanh cao lắm. Học được ông Bình Chi thì
cờ tiến sĩ về tay họ Phạm là cái chắc". Ông Gia gật đầu. Ăn uống
xong, xách cái mâm đồng về, bụng bảo dạ: "Phải đi Kẻ Lũ".
Ít bữa sau, chọn được ngày tốt, ông Gia dẫn Chiểu tìm đường
sang Kẻ Lũ đến nhà ông Bình Chi. Nhà ông Bình Chi ven sông Tô
Lịch, cơ ngơi cũng khá. Khi ông Gia đến, ông Bình Chi đang ngồi
bình văn với đám học trò. Có khoảng chục đứa con trai ngồi xếp
bằng tròn trên chiếu, đều trạc tuổi mười sáu, đứa nào trông cũng
thông minh, nhanh nhẹn. Trước mặt mỗi đứa có một quyển văn
đóng bằng giấy dó, lại có nghiên mực để ngay bên cạnh.
Ông Bình Chi cho học trò nghỉ, ra sân chơi. Chiểu thích lắm,
đứng dựa cột xem. Ông Bình Chi rước ông Gia vào nhà, hỏi
nguyện vọng. Ông Gia tự giới thiệu, một điều bẩm, hai điều bẩm,
cung kính lắm. Ông Bình Chi hỏi mục đích học hành của Chiểu.
Ông Gia chẳng biết trả lời ra sao, chỉ nói: "Tôi thấy văn chương có
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 22
http://ebooks.vdcmedia.com
cái gì từa tựa lẽ phải. Muốn cho cháu học thầy vì thế". Ông Bình
Chi bảo: "Văn chương có nhiều thứ lắm. Có thức văn chương hành
nghề kiếm sống. Có thứ văn chương sửa mình. Có thứ văn chương
trốn đời, trốn việc. Lại có thứ văn chương làm loạn". Ông Gia bảo:
"Tôi hiểu rồi. Tôi là nghề đồ tể, tôi biết. Cũng như có thịt mông,
thịt thủ, thịt sấn, thịt dọi, Nhưng cũng là thịt cả thôi". Ông Bình
Chi bảo: "Đúng đấy. Thế ông định cho cháu học thứ văn chương
nào?". Ông Gia bảo: "Tôi suy rằng thịt dọi là thứ vừa phải, nhiều
người mua, chẳng bao giờ ế. Vậy có thứ văn chương nào tương tự
như thế không, chỉ vừa phải, nhiều người theo thì cho cháu học".
Ông Bình Chi bảo: "Tôi hiểu rồi. Đấy là thứ văn chương học để làm
quan". Ông Gia vỗ tay reo: "Phải". Nói xong, gọi Chiểu vào, bảo lạy
ba lạy, lấy ra một xấp lụa Hà Đông, năm xâu tiền đồng, xin ông
Bình Chi thâu nạp học trò.
Ăn cơm xong, ông Gia dặn dò cháu rồi về. Chiểu chạy theo,
khóc gọi ông: "Ông ơi, cháu chẳng học đâu. Học phải xa nhà, mất
ông, mất cha mẹ thì học làm gì?" Ông Gia gạt nước mắt, bỏ đi như
chạy. Ông Bình Chi dỗ Chiểu vào nhà. Thằng bé mơ hồ hiểu rằng
học đòi văn chương là nó bước vào một cõi mà ở đấy, nó không thể
nương tựa vào bất cứ cái gì, ngoài bản thân nó.
3.
Hàng tháng, ông Gia sang Kẻ Lũ hai lần vào ngày mồng
Một, ngày 16 mang tiền, gạo, nuôi cháu ăn học. Chiểu học rất tấn
tới, mười tuổi đọc được Tứ Thư, Ngũ Kinh, mười hai tuổi giảng
được sách, các sách "phá đề", "phá thừa", "khởi giảng", "đề tỉ",
"trung tỉ" trong kinh nghĩa đều thông thạo. Ông Bình Chi bảo:
"Thằng này học như thần, tựa như miếng đất khô, đổ nước đến
đâu là thấm". Ông Gia thích lắm, bảo: "Họ nhà này mấy đời nay
một chữ cắn đôi không biết, chỉ biết cày ải, gieo mạ, pha thịt lợn.
Thằng này rồi mang vinh hạnh cho cả họ đây". Bởi vậy, Chiểu
được chiều chuộng không thiếu thứ gì.
Ông Bình Chi có cô con gái tên là Diêu, trạc tuổi Chiểu, hai
đứa vẫn chơi thân với nhau, quyến luyến lắm. Chiểu bảo: "Lớn
lên, tao lấy mày làm vợ cả". Diêu đỏ bừng mặt, không nói năng gì.
Một lần, Chiểu ra đồng chơi, lê la đất cát với trẻ chăn trâu, hạ bộ
bị tầm hỏi, dương vật sưng to. Đầu tiên chỉ thấy khó chịu, không
ngồi học được, ông Bình Chi hỏi thế nào cũng không nói, sau tấy
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 23
http://ebooks.vdcmedia.com
lên, rất đau. Diêu lấy một cọng rơm, đo bằng chiều dài dương vật
của Chiểu, gấp ba lại, xòe ra, lấy dao chặt cọng rơm, rồi bảo rửa
sạch bằng nước muối. Thế là khỏi, Chiểu cám ơn lắm.
Năm Mậu Tý (1888), Chiểu đỗ tú tài. Ông Gia làm cỗ khao cả
làng. Cỗ to lắm, bảy bát, bảy đĩa. Bảy bát là một bát măng, một
bát miến, một bát khoai sọ, hai bát bóng thả, hai bát đậu nhồi.
Bảy đĩa là một đĩa thịt gà, một đĩa ngỗng quay, một đĩa thịt lợn,
một đĩa giả hạnh nhân, một đĩa nem chạo, một đĩa nộm, một đĩa
dưa ghém. Ông Bình Chi sang dự, cứ nức nở khen cơ ngơi đẹp.
Đến năm sau, ông Gia mất. Khoảng thời gian này trường thi
dời xuống Nam Định, nên Chiểu phải xuống đấy thi. Ông Gia chết
mắt mở trừng trừng, vuốt thế nào cũng không nhắm. Có người
bảo: "Cụ chờ tin cậu Chiểu". Sau phải lấy đũa cả hơ nóng, day ở
trên mắt một lúc mới cụp mi xuống. Ở nhà không dám báo tin cho
Chiểu vì sợ Chiểu hỏng thi. Bấy giờ trời mưa phùn, đường phố
nhớp nháp, Chiểu trọ học trong nhà một cô đầu ở phố Hàng Thao
Nam Định, suốt ngày văn ôn võ luyện. Cô đầu tên là Thắm, dạy
Chiểu đủ các ngón chơi. Kỳ thi ấy, Chiểu đỗ thứ ba nhưng bị đổ
bệnh tiêm la, dương vật lúc nào cũng cương đỏ, hạ bộ nhức nhối.
Chịu xong tang ông nội, Chiểu được bổ làm tri huyện Tiên
Du. Tiên Du là huyện lớn, thóc gạo nhiều, con gái ở Bịu, Lim hát
quan họ rất hay, làm quan ở đấy thật sướng như trời. Chiểu làm
quan, nhớ lời thầy học mình dặn rằng: "Làm quan chỉ là nghề
kiếm sống, không kiếm được là dại", vì vậy ra sức đục khoét. Sân
công đường để một cái cùm gỗ nghiến, trên có một cối đá lỗ rất to
chặn lên, có người bị cùm nát cả mắt cá chân, về mưng mủ, vết
thương có giòi, lên cơn uốn ván mười ngày thì chết. Dân sợ lắm.
Trong huyện ba năm không xảy ra kiện cáo, trộm cướp, có tiếng là
yên bình, công sứ Bắc Ninh mấy lần mời Chiểu lên ăn tiệc.
Chiểu có hai vợ. Bà Diêu thấy chồng mình làm nhiều việc
thất đức, lo sợ lắm, lại thấy cả mình, cả bà hai đều chẳng sinh nở
được mụn con trai nào, đẻ toàn con gái thì đêm ngày cầu Trời
khấn Phật, nhà thờ tổ ở Kẻ Noi không lúc nào ngớt khói hương.
Mang bệnh, Chiểu người khó chịu, tính nết thất thường nên
nha lại rất sợ. Một hôm, có người bạn học tên là Sắc ở Từ Sơn lên
chơi, tạ ơn vì một vụ kiện tranh ruộng đất, Chiểu đã xử cho Sắc
được kiện. Sắc bê vào hai nồi gạo nếp, hai nồi gạo tẻ, một nồi đỗ
xanh, năm cặp vịt bầu. Chiểu liếc mắt nhìn qua lễ vật rồi bảo:
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 24
http://ebooks.vdcmedia.com
"Bác thật phí tâm". Sắc bảo: "Có gì đâu. Toàn là của nhà lá vườn".
Chiểu giữ Sắc ở lại ăn cơm.
Khi ăn cơm, Sắc cứ thấy Chiểu đứng ngồi không yên, mới
hỏi: "Bác bị nhọt hạch à?". Chiểu bảo: "Tôi bị bệnh hoa liễu". Sắc
bảo: "Tôi quen lang Vòng chữa bệnh thần tình lắm". Chiểu bảo:
"Tôi không tin bọn lang vườn, toàn nhảm nhí, nghe họ vừa mất
tiền, bệnh lại không khỏi". Sắc bảo: "Lang Vòng kỳ lạ lắm. Có ông
Đồ Thống bị cảm gió, người co lại như con tôm, thuốc thang thế
nào cũng không khỏi. Người nhà võng đến lang Vòng. Lang Vòng
mời ngồi, không ngồi được, bảo đứng, không đứng được. Lang
Vòng đập bàn quát: "Cái lão này, già rồi còn dê cụ, ăn uống vô độ,
chơi bời nhiều. Lại cư xử thất đức mới hóa thế này". Đồ Thống tím
mặt, nghĩ mình suốt đời tằn tịu, có biết thế nào là thịt ngon, gái
đẹp đâu, bị vu như thế thì uất không nói được. Lang Vòng bất ngờ
đứng dậy đạp cho một cái. Đồ Thống ngã lăn ra, nghe "cục" một cái
giữa sống lưng, thế là khỏi bệnh. Bấy giờ mới biết Lang Vòng chữa
mẹo, cứ thế phục xuống lạy như tế sao!". Sắc lại kể: " Ở dưới Phố
Nối có một cô cổ ngoẹo sang bên. Mang đến Lang Vòng, lang bảo
quây cót lại, bắt cởi truồng ra, rồi nhìn vào cái gương nhỏ để trước
mặt. Bất ngờ, lang Vòng xô cót bước vào. Cô kia hốt hoảng, ngồi
thụp ngay xuống, quay cổ lại nhìn. Thế là khỏi bệnh". Chiểu cười:
"Các truyện bác kể đều chỉ chữa bệnh gió máy, như tôi là bệnh gió
trăng thì chữa thế nào?". Sắc bảo: "Bác đừng lo, lang Vòng chữa
được bách bệnh". Chiểu gật đầu, bảo người nhà sắm lễ vật rồi cùng
ấm Sắc đi đến nhà lang Vòng.
Nhà lang Vòng ở Diềm, nghe tri huyện Tiên Du đến, lang
Vòng cho trải chiếu hoa từ ngõ vào thềm. Chiểu sai lính lệ đưa lễ
vật vào, rất hậu. Lang Vòng pha trà mời. Chiểu liếc mắt thấy lang
Vòng còn trẻ nhưng tóc bạc phơ, mắt sáng, tai như tai Phật, biết là
người có tướng lạ, trong bụng mừng lắm. Khi kể bệnh, Chiểu
không dấu diếm tí gì. Lang Vòng bắt mạch, bảo: "Bệnh này có bốn
cấp, cấp một thì quy đầu có khe nứt, nước trắng rỉ ra, rất khắm,
tiểu tiện thấy buốt, chữa hai tháng là khỏi. Cấp hai thì quy đầu lở
loét, người sốt, gáy nóng, ăn không thấy ngon, buồn chân buồn
tay, lúc nào cũng bứt rứt, chữa ba tháng là khỏi. Cấp ba là quy
đầu mưng mủ, tiểu tiện ra máu, xuất tinh ngày vài lần, không đi
đứng được, chữa ba năm thì khỏi, nhưng chữa được cũng khó. Cấp
bốn là tay bắt chuồn chuồn, mắt đờ dại, vết lở loét ăn lên bụng,
xuống chân, đến cấp này thì đi đóng ván". Chiểu rùng mình, hỏi:
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 25
http://ebooks.vdcmedia.com
"Thầy nói vậy, thế như tôi ở cấp nào?". Lang Vòng bảo: "Cấp hai".
Chiểu thở phào. Lang Vòng bảo: "Cấp một, cấp hai cũng bình
thường thôi, quan lớn đừng lo".
Chữa khỏi bệnh, Chiểu tính tình cũng có dịu đi đôi chút.
Năm ấy cho mở hội Lim rất to, mời lang Vòng về làm thượng
khách. Sau hôm giã hội, Chiểu thấy trời về chiều rất đẹp mới sai
lính bày tiệc ra sân công đường uống rượu. Dân không ai dám đi
qua con đường trước cửa huyện lỵ. Chiểu ngồi ngất ngưởng, sau
lưng có hai lính lệ cầm quạt phe phẩy. Chiểu bảo: "Ta là người có
học đầu tiên của họ Phạm đây. Chỉ tiếc làm quan xa nhà, chưa
làm gì được cho quê cha, đất tổ". Lúc ấy, bỗng nhiên có cái kiệu đi
qua trước cổng, Chiểu tức mình, mắng: "Thằng nào láo, qua dinh
quan huyện mà không xuống kiệu. Chúng mày ra xem nó là ai lôi
cổ vào đây". Lính chạy ra giữ kiệu lại. Hóa ra là cố đạo Tây. Chiểu
đang say, sai lính nọc ra đánh ba chục roi. Cố đạo Tây bị đánh, tức
lắm. Sau vụ ấy, Chiểu bị thất sủng, cách chức về vườn. Lúc bấy giờ
bốn mươi hai tuổi.
4 .
Cố đạo Tây bị Chiểu đánh tên là Jean Puginier rất có thế
lực. Đường công danh của Chiểu thế là đứt gánh giữa đường,
Chiểu về nhà, bất đắc chí, suốt ngày nằm phục trong ngôi từ
đường ở Kẻ Noi. Dân làng kháo Chiểu có chân trong nhóm văn
thân chống Pháp, tri huyện Tiên Du là tướng của ông Đề Nắm, Đề
Thám trên Yên Thế. Lại đồn Chiểu làm quan thanh liêm, không
ăn cánh với triều đình bấy giờ đang vọng ngoại tộc, do đó mới bị
bãi chức. Một đồn mười, mười đồn trăm, tên tuổi Chiểu trong vùng
bỗng thành danh giá. Chiểu không nói năng gì, nghiễm nhiên coi
việc đánh cố đạo Tây là cử chỉ nghĩa khí nhất trong đời làm quan.
Bấy giờ ở Kẻ Noi người ta đứng ra quyên góp tiền bạc để xây
đường gạch, Chiểu nghĩ mình chưa làm được gì cho thôn xóm, bèn
trích một số tiền lớn ra sửa đình và xây toàn bộ cổng làng. Bởi thế
người ta nói đến Chiểu như nói đến bậc thánh nhân. Bấy giờ cánh
văn thân và hào lý trong vùng đều trọng nể Chiểu. Chiểu ngồi
buồn, thỉnh thoảng lại giở bộ thẻ ngà ra coi, thở dài mãi.
Bà Diêu thấy mình không có con trai, rủ Chiểu đi chùa
Hương cầu tự. Chiểu nghe lời. Nhằm ngày mồng một tháng Hai,
hai người dậy từ ga gáy, cơm nước xong, khăn áo ra đi. Qua Hà
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 26
http://ebooks.vdcmedia.com
Đông, bà Diêu mua năm chục oản, vàng, hương, sớ cầu tự, rồi ra
thuê xe ngựa đi. Hôm ấy trời mưa phùn, gió rét lắm. Chủ xe ngựa
trạc năm mươi tuổi, trán thấp, tướng mạo bần tiện, mặc cả với bà
Diêu hệt như một mụ hàng tôm. Qua Vân Đình, thấy nhiều người
cũng đi chùa Hương, các bà già mặc áo tứ thân, khoác áo tơi, đi
thành đoàn, có đoàn đến ba chục vị. Lại có mấy công tử đội khăn
xếp, mặc quần ống sớ cũng đi thành nhóm. Lên bờ đê, mưa phùn
lất phất, gió thổi mạnh, đoàn người cứ chúi về phía trước hệt như
những toán linh hồn lang thang trong tích chèo cổ. Qua một quán
rượu ven đường, Chiểu bảo dừng xe lại.
Chiểu vào quán, gọi rượu, thịt chó. Bà Diêu ngăn chồng bảo
đi chùa Hương đừng ăn tạp. Chiểu cười: "Xưa nay vẫn nói Phật ở
tâm, ai nói Phật ở bụng? Thịt chó Vân Đình nổi tiếng, không ăn là
dại". Bà Diêu không biết nói sao, giở cơm nắm ra ăn.
Chủ quán bê ra một đĩa thịt chó luộc, một đĩa dồi hấp, một
đĩa nhựa mận, một đĩa chả nướng, một bát xáo xương, một bát tiết
canh, một ve rượu trắng. Chiểu ăn uống nhồm nhoàm, hệt như
một gã trương tuần. Bà Diêu ăn xong, mua một cặp bánh trưng
mang cho người đánh xe ngựa rồi ngồi trong xe đợi chồng.
Chiểu đang ăn, thấy một người đội khăn xếp, mặc áo the,
cầm ô lục soạn đi vào. Người đó nhìn thấy Chiểu, vội bó ô, chắp tay
vái. Chiểu cầm đũa chỉ người đó hỏi: "Ông cần gì tôi?". Người đó
bảo: "Quan bác không nhận ra em à? Em là Hàn Soạn, trước ở
Tiên Du, quan bác có lần cứu em khỏi tội". Chiểu "à" một tiếng rồi
mời ngồi. Hàn Soạn bảo: "Hồi đó có bọn trộm ở Cẩm Sơn bị lính
huyện bắt, chúng vu cho em cầm đầu chúng nó. Quan bác khám
nhà, thấy có đồ ăn trộm nhưng lờ đi cho". Chiểu bảo: "Phải rồi.
Sau ông lễ tạ một chục nồi thóc với bộ đỉnh đồng". Hàn Soạn gật
đầu.
Hàn huyên một lúc, Hàn Soạn hỏi: "Quan bác đi chùa Hương
cầu gì?". Chiểu bảo: "Cầu tự". Hàn Soạn cười: Em thấy bà chị
trong xe ngựa rồi. Bà chị cũng đã luống tuổi, có cầu tự thì Phật
cũng cho nhưng mà cho ép. Trong chùa Hương có ni cô Huệ Liên là
con gái tuần phủ Ninh Bình, xinh đẹp mà nết na lắm. Chán đời
không thấy ai đáng mặt nên mới cắt tóc đi tu được nửa năm nay.
Trong nửa năm, phép thiền chưa thấm được đâu. Quan bác nên
cầu duyên rồi hãy cầu tự". Chiểu là người mê gái, nghe thấy vậy
thích lắm, hỏi rằng: "Thế cầu duyên thì phải thế nào?". Hoàn Soạn
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 27
http://ebooks.vdcmedia.com
không trả lời, mắt nhìn vào ve rượu. Chiểu biết ý, gọi thêm một
suất ăn nữa.
Hàn Soạn ăn uống xong, bảo Chiểu: "Em vốn có quen ni cô
Huệ Liên. Nàng cốt cách thanh cao, rất mê truyện anh hùng nghĩa
khí. Trước nàng nghe truyện Hàm Nghi ra chiếu Cần Vương, cũng
đã định cắt tóc cải trang đi theo. Cha nàng biết chuyện, giận lắm,
nọc ra đánh. Sau này, vị hôn phu theo ông Đề Thám, chết ở Phúc
Yên, vì vậy mới phẫn chí đi tu. Việc quan bác đánh cố đạo Tây cả
nước đều biết, ai cũng cảm phục. Nếu bác ngỏ ý thì việc tất thành".
Chiểu mừng lắm, nghĩ một lúc rồi bảo: "Chuyện này khó. Kéo gái
ra khỏi buồng khuê thì ta làm nhiều lần rồi, không sợ, nhưng kéo
gái ra khỏi buồng Phật thì chịu, chưa làm bao giờ". Hàn Soạn cười:
"Việc này có năm bước. Em quen hòa thượng trụ trì ở chùa Thiên
Trù là nơi ni cô Huệ Liên ở đó. Đến đấy, quan bác giả đò đau bụng
rồi bảo bà chị cứ đi vào chùa Trong trước, quan bác đưa biếu hòa
thượng một lạng vàng, nếu hòa thượng không nhận thì thôi, coi
như hỏng việc. Nếu hòa thượng nhận, thế là được một bước. Đêm
đó hòa thượng cho quan bác nghỉ ngơi trong trai phòng, quan bác
đưa cho em một lạng vàng để em lo gác bên ngoài, hòa thượng mời
cơm chay, có ni cô hầu rượu. Quan bác ép ni cô uống một cốc rượu
có pha thuốc mê, nếu ni cô không uống thì thôi, coi như hỏng việc.
Nếu ni cô uống, thế là được hai bước. Dọn mâm xong, ni cô say
thuốc, hòa thượng quay đi, quan bác bế ni cô lên giường, thế là
được ba bước. Quan bác cởi y phục nhà chùa của ni cô ra, muốn
làm gì thì làm, thế là bốn bước. Sáng hôm sau, ni cô tỉnh lại, hòa
thượng với em vào, chửi mắng quan bác với ni cô làm nhục cửa
thiền, bắt quan bác phải ký văn tự nhận ni cô về, quan bác nộp
vào hòm công đức một lạng vàng xá tội, thế là năm bước". Chiểu
cười: "Được, nhưng ông anh nói nhanh quá, thế là mấy lạng
vàng?". Hàn Soạn bảo: "Ba lạng". Chiểu nghĩ ngợi: "Ba lạng thì ta
có thể mua được sáu bà vợ". Hàn Soạn bảo: "Tùy quan bác, nhưng
ni cô Huệ Liên thì chỉ có một". Chiểu bảo: "Ông nói phải". Nói
xong, trả tiền rượu, dẫn Hàn Soạn ra xe. Bà Diêu hỏi: "Ai đấy?".
Chiểu bảo: "Bạn tôi". Hàn Soạn chào bà Diêu rất cung kính rồi
ngồi nép vào một góc xe, cái ô đặt lên đùi, mắt nhìn thẳng, cả
chặng đường không nói năng gì.
5 .
Đến bến Đục vừa đúng giờ Ngọ. Người đi hội rất đông.
Thuyền thúng đỗ chụm lại dưới suối Yến đến vài chục cái. Bà Diêu
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 28
http://ebooks.vdcmedia.com
thuê một đò nhỏ có sáu chỗ ngồi, cả lượt đi lượt về màgiá chỉ tương
đương với năm đấu gạo. Lái đò là một cô gái rất xinh, mau mồm
miệng. Đò lướt đi trên suối êm như ru, phong cảnh hữu tình. Mái
chèo đong đưa rẽ sang hai bên những cây rong và cây lau nước. Và
con chuồn chuồn kim, chuồn chuồn nước bay theo đậu cả bên sạp
đò. Vào chùa Trình, bà Diêu dâng sớ. Chiểu đứng đằng sau, lầm
rầm khấn: "Nếu Phật cho ni cô Huệ Liên, xin hậu tạ một bữa tiệc
chay thật hậu".
Hàn Soạn thông thạo vùng này, đi đến đâu kể sự tích dến
đấy, bà Diêu rất khâm phục. Thuyền đi ngược, thuyền đi xuôi, ai
cũng chào nhau thật lễ độ. Đi trên suối, con người như thoát tục,
tự nhiên thấy cảm động, mới thấy mình sống ở đời thật bụi bặm.
Đến bến Đá, lái đò neo lại ngồi chờ. Hàn Soạn đi trước, bà
Diêu và Chiểu đi theo. Xung quanh Thiên Trù chật ních người,
khói hương ngào ngạt. Người bán hàng ngồi la liệt. Những hàng
cơm và lều trọ dựng sơ sài bằng tre nứa nhưng sạch sẽ. Hàn Soạn
dẫn Chiểu và bà Diêu vào chào hòa thượng trụ trì. Hòa thượng béo
tốt, hồng hào, lông mày như vẽ, đôi mắt lờ đờ trông như mắt cá,
không đoán được đấy là hiền hay ác, kiến thức nông hay sâu. Bà
Diêu dâng lễ vật. Chiểu thấy hòa thượng gật đầu, thâu lễ vật rất
thạo và nhanh, bèn nghĩ bụng: "Việc chắc thành". Ngồi một lát,
nói dăm câu chuyện bâng quơ, thấy ni cô Huệ Liên bước ra chào,
Chiểu liếc mắt, ngẫm lời Hàn Soạn nói quả không sai, bụng mừng
lắm.
Cúng vái xong, Chiểu kêu đau bụng. Bà Diêu là người thật
thà, không biết đấy là mưu của Hàn Soạn, cứ cuống quýt lên,
Chiểu và Hàn Soạn dỗ mãi, bà Diêu mới để đồ đạc lại rồi vào chùa
Trong một mình, vừa đi vừa áy náy không yên.
Chiểu ở lại, cứ y kế Hàn Soạn mà làm. Thương thay cho ni cô
Huệ Liên, muốn đi tu để quên sự đời mà không trót được.
Huệ Liên tên thật là Đỗ Thị Ninh, về làm vợ ba của Chiểu
thì một năm sau sinh con trai đặt tên là Phạm Ngọc Phong.
6 .
Phạm Ngọc Phong được mười sáu tuổi thì mất cả cha lẫn mẹ.
Hôm ấy là ngày tiệc làng 11 tháng Tư. Chiểu ra đình lễ, về nhà
thấy người ngây ngất mới vào buồng nằm. Buổi chiều thấy gây gấy
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 29
http://ebooks.vdcmedia.com
sốt, ăn có nửa bát cơm rồi bỏ mứa. Bà Diêu sai cô Ninh đi hái lá
hương nhu, lá bưởi, lá tre về nấu nước xông. Chiểu không nghe.
Sẵn nước nóng, cô Ninh mang đi tắm. Nửa đêm, thấy vợ ba thơm
tho, Chiểu nổi máu phong tình. Sau cuộc mây mưa, người Chiểu
cứ lịm đi, đến sáng thì mất. Cô Ninh sợ quá, khóc ầm lên. Bà Diêu
giận lắm, mắng rằng: "Đồ con đĩ. Tu không trót. Bây giờ lại giết
chồng". Cô Ninh tủi phận, nghĩ mình bị lừa về làm vợ ba chẳng
khác con ở, làm đủ việc nhà, ngủ với chồng cũng phải giấu giếm,
bây giờ mang tiếng oan giết chồng, thế là đi tắt qua đê ra sông tự
vẫn. Ở nhà đang nhập quan Chiểu thì đám chài ở sông vào báo vớt
được xác cô ba. Bà Diêu đập đầu xuống đất than rằng: "Con dâm
phụ thật là tiền oan nghiệp chướng". Hai đám tang một lúc, áo
quan chàng đi trước, áo quan nàng theo sau. Chuyện này ầm ĩ cả
vùng, ba chục năm sau người ta còn kể. Cánh hương lý trong làng
thấy cơ hội làm tiền được, đòi khám nghiệm tử thi, coi cô Ninh
chết do bức tử. Bà Diêu phải lo lót, bán đi năm mẫu ruộng mới yên
chuyện.
Sau lần ấy, bà Diêu ốm nặng, thành người lẫn lộn, dở khôn
dở dại.
Phong lớn lên, học chữ quốc ngữ. Tính nết Phong lông bông,
ương ngạnh. Phong được ăn tự cả cơ ngơi hơn chục mẫu ruộng
nhưng không thiết, tất cả giao cho chị gái quản lý. Chị Phong tên
là Cẩm, con bà hai, ở vậy không lấy chồng, tính nết nhu mì, hiền
thục.
Phong ra Hà Nội học, thỉnh thoảng mới về nhà. Một hôm,
Phong dẫn về một người đàn bà hơn Phong đến chục tuổi, người
cao lớn, đen đúa, răng vàng, bụng chửa khệ nệ. Phong bảo bà
Cẩm: "Đây là cô Lan, sinh viên trường thuốc, cháu của ông Tân
Dân làm báo ngoài Hà Nội. Chúng em ăn ở với nhau được một
năm rồi". Bà Cẩm tái mặt, ngồi im không biết nói sao. Cô Lan cúi
đầu, mặt đỏ như gấc, tay mân mê tà áo may bằng thứ vải lụa
Bom-bay, cổ khoét rộng, lộ một chuỗi dây chuyền bằng vàng. Bà
Cẩm hỏi: "Thế cậu mợ tính sao?". Phong bảo: "Cô Lan ở nhà. Em
ra Hà Nội hùn vốn làm báo". Bà Cẩm bảo: "Cậu ơi, nhà ta xưa nay
làm ruộng, mổ thịt lợn. Tôi nghiệm những người bỏ quê ra ngoài
múa may đều không ra gì. Cái chí của cậu, tôi là đàn bà không
biết nói sao, chỉ khuyên cậu nên chừng mực thôi". Phong thọc hai
tay vào túi áo vét, mỉm cười: "Merci". Bà Cẩm ngơ ra không hiểu
em trai nói gì. Đến bữa, cô Lan xơi có nửa bát cơm, ngồi gẩy gẩy
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 30
http://ebooks.vdcmedia.com
từng hạt một. Có món canh khế nấu thịt nạc rất ngon, bà Cẩm
chan vào bát ép ăn. Phong giãy nảy: "Chết, nhà em kiêng ăn
hành". Bà Cẩm đỏ bừng mặt. Cơm xong, Phong phải ra chợ Kẻ Noi
mua hai chiếc bánh dày cặp chả cho vợ ăn.
Cô Lan ở nhà một tuần đầu không ra khỏi buồng, chỉ toàn
nằm đọc sách. Bà Cẩm sợ Phong, cứ nín nhịn không nói năng gì.
Một hôm cô Lan hỏi bà Cẩm: "Nhà ta có bao nhiêu ruộng?". Bà
Cẩm bảo: "Hơn chục mẫu. Cậu Phong bán đi tám mẫu mang tiền
ra Hà Nội làm ăn. Nhà bây giờ còn ba mẫu. Lại còn một phản thịt
lợn ở chợ Kẻ Noi". Cô Lan hỏi: "Phản thịt ai trông?". Bà Cẩm bảo:
"Tôi thuê ông Bỉnh là người trong họ. Vốn mình bỏ ra, còn lãi chia
đôi". Cô Lan bảo: "Từ mai tôi trông coi phản thịt". Hôm sau ra chợ
xem xét, bụng mang dạ chửa nhưng cắt đắt việc đâu vào đấy, tiền
nong rạch ròi, bà Cẩm với ông Bỉnh hãi lắm. Ông Bỉnh không dám
ăn bớt một xu.
Bà Diêu ngày càng yếu, lẫn lộn, cứ quanh quẩn trong buồng,
ỉa đái ngay chỗ nằm. Phong bảo: "Sao con mẹ này sống dai thế?".
Cô Lan bảo: "Cho liều thuốc chuột là yên". Phong bảo: "Không cần,
cứ để đói vài ngày". Nói xong quay ra bảo bà Cẩm: "Từ hôm nay
đừng cho mẹ Cả ăn nữa, tám mươi hai tuổi rồi, sống làm quái gì?".
Bà Cẩm sợ hãi: "Cậu ơi, cậu nghĩ lại đi, phải để phúc đức cho con
cháu chứ?". Phong trừng mắt, bảo: "Con ác tặc này nó giết mẹ tôi
chị có biết không?". Bà Cẩm cứ kêu khổ. Phong khóa cửa lại rồi cất
chìa khóa vào túi áo vét.
Bà Diêu bị nhốt trong buồng, đói khát lắm, bốc cả phân ăn.
Mỗi ngày một lần, Phong mở cửa khóa xem đã chết chưa. Đến hơn
nửa tháng, bà Diêu vẫn sống nhăn răng. Phong phát hoảng, bảo
vợ: "Con mẹ này là phù thủy chắc? Hay nó luyện được thuốc
trường sinh?". Cô Lan đến xem, thấy có một hạt cơm rơi ở dưới
chân giường, cười nhạt bảo rằng: "Mẹ Cả anh còn sống lâu lắm.
Khéo nó còn sống để chôn anh với tôi cơ đấy". Lại hỏi Phong: "Chìa
khóa để đâu?". Phong chỉ vào áo vét treo ở tường. Cô Lan bảo:
"Thảo nào. Anh đưa đây để tôi phá phép của con phù thủy này
cho". Nói rồi cầm chìa khóa cho vào cái ví xách tay.
Khoảng nửa đêm, cô Lan bấu Phong dậy. Cái áo vét Phong
treo ở sập gụ gian ngoài. Dưới bóng trăng mờ mờ, thấy một bóng
đen đang lần sờ túi áo. Cô Lan cầm tay thước gỗ lim quật thẳng
vào đầu bóng đen, chỉ nghe "ối" một tiếng rồi ngã vật xuống.
Phong thắp đèn lên thấy bà Cẩm máu me đầm đìa trên trán. Cô
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 31
http://ebooks.vdcmedia.com
Lan bảo: "Khổ quá, tôi cứ tưởng trộm". Phong gắt bà Cẩm: "Chị
lần ra đây làm gì?". Bà Cẩm rên hừ hừ, mặt úp vào bát cơm nguội
đầy máu trên sập gụ.
Ba ngày sau, bà Diêu mất. Phong làm ma tử tế, đặt tên hiệu
là Đoan Thuận. Còn bà Cẩm, vai trò quản lý lu mờ đi. Cô Lan
đứng ra điều hành toàn bộ công việc. Đứa con gái cô Lan đẻ đặt
tên là Huệ. Cô Lan thuê một người vú để trông nom nó. Con bé lớn
lên, kháu khỉnh, nhưng mẹ nó không thích nó. Việc nuôi dạy nó
được giao hoàn toàn cho người vú và bà Cẩm.
7.
Ông Tân Dân tên thật là Nguyễn Anh Thường. Trong làng
báo, làng văn, ông khá nổi tiếng. Người ta cũng có trách ông là hay
la liếm, ăn tham như mõ, nhưng việc đó không can hệ gì. Ông Tân
Dân bảo Phong: "Văn chương phải bất chấp hết. Ngập trong bùn,
sục tung lên, thoát thành bướm và hoa, đấy là chí thánh". Phong
chỉ gật đầu. Ông Tân Dân và Phong hùn vốn làm ăn, nói là làm
báo, nhưng thực chỉ buôn giấy.
Một hôm, ông Tân Dân bảo Phong: "Tôi vừa xin được giấy
phép buôn muối. Chú ra tay đi. Chú xuống Phát Diệm, ở đấy có
cha Tất là người tôi quen. Việc lấy hàng cha Tất lo. Ta lên miền
núi bán. Tôi đi Sơn La, tìm lão tri châu Cầm Vĩnh An bàn bạc".
Phong gật đầu.
Phong đến Phát Diệm, tìm đến nhà thờ đá. Đấy là một khu
đất rộng đến vài ba mẫu gồm cả một hệ thống vừa công viên, vừa
lăng tẩm, vừa nhà thờ, vừa trường dòng, xây cất rất công phu.
Phía trước có một hồ bán nguyệt rộng, nước trong văn vắt, nhìn rõ
cả những con cá bơi lội tung tăng. Lại có cả những núi đá giả đặt
tượng Đức Mẹ và Chúa Giêsu trắng toát. Phong đứng nhìn, lòng
rất thán phục, bèn ngh• thầm: "Mẹ khỉ, cả nước mình có lẽ chỉ có
công trình này được gọi là công trình kiến trúc của muôn đời. Đạo
Thiên Chúa là thứ đạo gì ghê gớm vậy?"
Quanh quẩn một lúc, thấy có người bõ già đi ra dẫn Phong đi
vào. Cha Tất còn trẻ, trắng trẻo, trán cao, có đôi mắt rất hóm. Đọc
xong thư của ông Tân Dân, cha Tất mời Phong ngồi, đoạn vẫy tay
ra phía đằng sau. Có một thiếu niên mặc áo chùng đen bưng trà ra
mời. Lại thấy hai thiếu niên cũng mặc áo chùng đen đứng sau
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 32
http://ebooks.vdcmedia.com
lưng hầu quạt. Phong uống nước, thấy trà thơm lừng. Phong hỏi:
"Thưa cha, việc chúng con nhờ cậy liệu có thành không?" Cha Tất
nhỏ nhẹ: "Kinh Thánh nói: “Có ai trong anh em, khi con mình xin
bánh lại cho nó hòn đá không?'. Con cứ yên tâm, cứ ở đây nghỉ rồi
đâu vào đấy". Phong xin phép ra ngoài nhà trọ, Cha Tất bằng lòng.
Phong nằm trên gác nhà trọ, trời mưa tí tách. Kè kè một túi
tiền nên Phong không dám đi đâu. Chủ quán trọ suốt ngày cứ ngồi
ủ rũ trước hiên nhà trông ra ngoài đường. Phong buồn quá, hết
đứng lại ngồi, giở đi giở lại cuốn truyện Trê Cóc in trên giấy bản,
đọc đi đọc lại. Phong không biết nhà này có bao nhiêu người mà
chẳng có ai đi ra đi vào gì cả. Một hôm, Phong đánh liều hỏi chủ
quán: "Ở đây có con điếm nào xinh không?". Chủ quán gật đầu.
Phong bảo: "Gọi cho tôi một đứa". Chủ quán hỏi: "Ông thích loại
còn tân hay đã mất tân?". Phong vỗ đùi đánh đét: "Còn tân thì nói
gì nữa?". Chú quán đứng dậy, đi xuống nhà ngang, lát sau dẫn lên
đứa con gái trạc mười lăm tuổi. Chủ quán bảo: "Đây là con gái tôi".
Phong uống nước, suýt nữa thì nghẹn.
Đứa con gái mới lớn, chưa biết gì về chuyện hoa nguyệt,
Phong cũng thương thương nhưng rồi tặc lưỡi: "Băn khoăn làm gì,
tất cả rồi sẽ qua đi". Phong kéo nó lên gác, con bé vừa đi vừa làm
dấu, miệng kêu tên chúa.
Được vài ngày, ông bõ già đến gặp Phong bảo: "Chuyện của
cậu cha Tất lo xong rồi. Cậu về Hà Nội mà nhận hàng". Phong cầm
giấy tờ, giao tiền cho ông bõ già, cứ thầm phục tay cha cố trẻ măng
mà làm việc đâu vào đấy.
Phong về Hà Nội, tìm đến nhà ông Tân Dân. Đây là lần đầu
tiên Phong đến nhà riêng của lão. Phong bấm chuông gọi, một con
chó Tây lao ra. Một người bồi đi sau gọi: "lu lu". Con chó cụp đuôi
đi vào. Người bồi hỏi: "Ông cần gì?". Phong bảo: "Tôi là Phong".
Nói rồi đưa danh thiếp ra. Người bồi bảo: "Ông Tân Dân đi Sơn La
chưa về, nhưng có thư gửi ông để ở trong nhà. Mời ông vào gặp bà
chủ". Phong đi theo người bồi vào nhà, thấy nhà cửa, đồ đặc sang
trọng, bài trí rất có gu. Phong nghĩ thầm: "Lão này đểu. Thế mà cứ
giả nghèo giả khổ. Lúc nào cũng vay tiền mình". Ngồi một lát,
thấy có tiếng dép loẹt quẹt rồi một thiếu phụ trạc ba mươi tuổi đi
ra. Phong đứng dậy chào, thấy thiếu phụ đẹp rất đài các. Thiếu
phụ bảo: "Chào ông Phong. Tôi là Thiều Hoa. Ông nhà tôi có thư
gửi ông". Hai người cùng ngồi, nói dăm câu chuyện bâng quơ, đại
để như chuyện thời tiết, giá cả. Phong thấy Thiều Hoa lịch lãm,
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 33
http://ebooks.vdcmedia.com
trong lòng thích lắm. Thiều Hoa khép vạt áo bảo: "Ông đọc thư đi".
Nói xong mỉm cười. Phong cầm thư bảo: "Xin lỗi bà". Thư viết:
"Kính gửi ông Phong, bạn armour của tôi. Tôi đi Sơn La từ
hôm 16 tháng Junons. Việc bán hàng cho Cầm Vĩnh An đã đâu
vào đấy, chỉ chờ hàng lên là lấy tiền. Phiền ông lo giúp việc đưa
hàng lên sớm ngày nào hay ngày ấy. Nếu cần thì ông lấy mấy tên
người nhà cu/a tôi đi theo. Với trí mẫn tiệp và sự tháo vát của ông,
tôi tin vạn sự như ý. Bệnh thấp khớp khiến tôi không về lo việc
cùng ông được. Mong gặp ông ở Sơn La. Chúc ông với gia quyến
bình an. Rất kính trọng ông. Ký tên: Tân Dân".
Phong đọc thư xong, cười nhạt. Thiều Hoa hỏi: "Thưa ông
Phong, ông thấy công việc ra sao?". Phong bảo: "Thưa bà, xin bà
đừng bận tâm, chồng bà là một thiên tài". Thiều Hoa đỏ mặt: "Ông
quá khen, nhiều khi tôi thấy nhà tôi ích kỷ ghê gớm". Phong cười:
"Đấy cũng là một tính cách thiên tài". Thiều Hoa bảo: "Nhà tôi rất
khen ông". Phong hỏi: "Thưa bà, về mặt nào?". Thiều Hoa bảo:
"Nhà tôi bảo ông là một gentleman". Phong bảo: "Thưa bà, tôi
muốn mời bà một bữa cơm nhạt ở phố Hàng Buồm. Nếu bà từ chối
thì tôi không xứng với lời khen ấy". Thiều Hoa lưỡng lự rồi gật
đầu.
Phong về nhà ( Phong có một nhà riêng ngoài phố) nghĩ ngợi:
"Lão Tân Dân đểu thật, vốn mình bỏ ra, bao nhiêu công việc vất vả
cũng mình, lão ấy chỉ ngồi hưởng. Được, xem lão ấy hưởng những
gì". Bèn đứng dậy, gọi xe tay bảo đưa đến Hàng Buồm đặt tiệc.
Đến hiệu cao lâu, Phong gọi lão hoa kiều Vương Bình đến bảo:
"Ngộ làm cho tôi một bữa ăn đặc biệt hai người. Cho nhiều thuốc
kích dục vào". Vương Bình gật đầu.
Buổi chiều, Phong đến đón Thiều Hoa. Hai người ăn uống
vui vẻ, đầu tiên giữ ý, về sau thuốc ngấm, cứ kề vai nhau lơi lả.
Phong dìu Thiều Hoa vào buồng. Lão Vương Bình đóng cửa ngồi
canh. Sau lần ấy, họ còn đi lại với nhau vài lần nữa. Thiều Hoa
gặp Phong trẻ trung, thật như đại hạn gặp mưa rào. Hai người thề
thốt sẽ sống với nhau.
Đến ngày hẹn, Phong ra bến sông Cái nhận hàng rồi đi Sơn
La.
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 34
http://ebooks.vdcmedia.com
8.
Đoàn xe ngựa thồ muối đi hơn nữa tháng mới đến Sơn La.
Nhà Cầm Vĩnh An ở dốc Bản Mạt, nhà quan mà cũng chẳng khác
gì nhà những người Thái khác, được cái to hơn, gỗ tốt hơn. Ông
Tân Dân giới thiệu Cầm Vĩnh An với Phong, An chẳng tỏ vẻ gì ra
mặt. Phong liếc nhìn, thấy An tướng ngũ đoản, da dẻ hồng hào, mi
mắt sùm sụp, điệu bộ chậm chạp, có vẻ như người suy nghĩ chậm.
Phong gầy rộc đi sau chuyến đi vất vả. Thấy ông Tân Dân ngày
nào cũng ba bữa rượu rồi vác súng đi săn, ngồi tán nhảm, thì bực
lắm. Ông Tân Dân bảo: "Tôi biết chú vất vả, chuyến này thì chú
công đầu". Phong chẳng nói năng gì, lát sau hỏi xin Cầm Vĩnh An
ít rượu mật gấu để bóp chân tay.
An hỏi: "Có bao nhiêu muối?". Phong bảo: "Tám tấn". Ông
Tân Dân giãy nãy: "Chết, ta thỏa thuận với nhau những hai mươi
tấn cơ mà". An bảo: "Người Kinh các ông nói một đằng làm một
nẻo?". Phong bảo: "Tôi giao đợt đầu tám tấn, giao đến đâu lấy tiền
đến đấy, sao bảo nói một đằng làm một nẻo?". An bảo: "Ông Tân
Dân đã lấy tiền cả hai mươi tấn". Ông Tân Dân bảo: "Tôi lấy tiền
trước, trích phần lãi để mua thuốc phiện mang về Hà Nội". Phong
bảo: "Tôi chẳng chơi. Nhà nước cấm buôn thuốc phiện, khéo mà tù.
Ông chỉ nên lấy số lãi của ông mà mua thôi". Ông Tân Dân bảo:
"Gay thật, tôi trót mua rồi thì sao?". Phong bảo: "Không sao cả,
ông ghi cho tôi cái văn tự nợ, có quan tri châu ở đây đứng làm
chứng". An bảo: "Phải". Ông Tân Dân tái mặt.
Buổi chiều hôm ấy oi bức. Ông Tân Dân phải hoàn lại số tiền
mười hai tấn muối chưa lấy cho Cầm Vĩnh An rồi ghi văn tự nợ với
Phong. Phong bắt ghi rõ thời hạn trả tiền là một tháng, nếu không
thì gán nhà riêng. Thuốc phiện trót mua rồi, ông Tân Dân cực
chẳng đã phải chịu.
Sáng hôm sau, ông Tân Dân vội vã thu xếp về xuôi, bảo
Phong cùng đi với mình. Phong bảo: "Ông đi trước đi. Tôi phải ở lại
ít ngày mới hoàn sức được". Cầm Vĩnh An bày tiệc tiễn đưa. Phong
kêu mệt nằm trong buồn ngủ.
Ông Tân Dân đi rồi, Phong nhỏm dậy, lấy ra hai chục vuông
vải đen, ba chục vuông vải đỏ nói với Cầm Vĩnh An: "Tôi được hân
hạnh biết quan tri châu. Hôm qua còn mệt dâng quà biếu bất tiện,
hôm nay mới có cơ hội". An gật đầu. Phong lại nói: "Số muối ước
định với quan tri châu là hai mươi tấn, việc này không làm đơm
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 35
http://ebooks.vdcmedia.com
sai, ba ngày nữa số muốn còn lại sẽ lên đến nơi". An cũng gật đầu.
Phong lại nói: "Khi muối đến nơi, chỉ lấy tiền mười tấn, còn hai
tấn xin biếu để nhà ăn dần". An cũng gật đầu. Phong lại nói: "Tôi
làm ăn với ông Tân Dân nhưng coi như kẻ thù. Ông Tân Dân
mang thuốc phiện là việc không hay, xin quan tri châu nên báo với
nhà chức trách". An cũng gật đầu.
Hôm sau, Cầm Vĩnh An cưỡi ngựa đi sớm. Buổi chiều An về
bảo Phong: "Ông Tân Dân đi đến Yên Châu thì bị tóm rồi". Hai
người cùng cười. An lấy ra một túi bạc trắng bảo Phong: "Đây là
tiền thưởng". Phong bảo: "Quan tri châu chia làm ba phần. Một
phần để phụ nữ trong nhà sắm quần áo mới". An bảo: "Nhà tôi
nhiều đàn bà lắm". Phong bảo: "Thế thì chia bốn".
Ngày hôm sau, đoàn ngựa thồ chở số muối còn lại đến nơi,
Phong ra xem xét, thấy không thất thoát gì, mừng lắm, thưởng
hậu hĩnh cho bọn phu áp tải. Cầm Vĩnh An hài lòng, tiễn Phong ra
về bằng một bữa tiệc rất to, thịt một con trâu. Trong bữa tiệc, An
nèo Phong ăn món nậm pịa ( giống như phèo trâu ). Phong ăn
nhưng ngậm trong mồm rồi ra đầu quản nhổ toẹt xuống sàn.
9.
Về Hà Nội, Phong báo cho Thiều Hoa biết việc ông Tân Dân
bị bắt. Thiều Hoa hỏi: "Liệu tù bao nhiêu năm?". Phong bảo: "Cầm
Vĩnh An hứa không dưới mười năm". Thiều Hoa bảo: "Ra tù chết
là vừa".
Phong về Kẻ Noi bàn với cô Lan việc cưới Thiều Hoa. Cô Lan
tức lắm, nhưng biết Phong nhẫn tâm, lắm thủ đoạn, nếu có gây sự
thì chỉ thiệt mình, vì vậy đành nín nhịn. Đám cưới Phong với
Thiều Hoa rất long trọng. Phong bán cơ ngơi của ông Tân Dân,
sau khi ông Tân Dân bị tuyên án vỡ nợ và bị xử mười năm tù.
Thiều Hoa có một đứa con với ông Tân Dân, thằng bé tên là Hạnh,
đầu to tướng, có tật ở chân, đi đứng cứ nhảy như con cào cào.
Bấy giờ cô Lan đẻ thêm một đứa con gái nữa, đặt tên là Cúc.
Còn Huệ, Phong đưa ra Hà Nội ở, sau này lấy chồng tên là Điềm.
Điềm là họa sĩ chuyên vẽ minh họa cho tờ báo mà Phong hùn vốn.
Cha mẹ Điềm làm nghề bán tạp hóa.
Rằm tháng bảy, Phong đưa Thiều Hoa về Kẻ Noi làm sinh
nhật năm mươi tuổi. Phong bàn với cô Lan và Thiều Hoa làm cỗ to
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 36
http://ebooks.vdcmedia.com
mời khách. Hôm ấy trăng sáng, Phong trải chiếu hoa ngồi bên hè
nhẩn nha uống nước nụ vãi. Bà Cẩm nằm võng ru con bé Cúc, ru
rằng:
"Ông giăng kia ông ở trên trời
Hỏi ông có biết sự đời cho chăng?
Sự đời nhít nhít nhăng nhăng
Nghe ra chẳng biết mà răng nực cười. . ."
Dưới nhà ngang, cô Lan đứng chỉ bảo những người trong họ
đến làm giúp. Bà Cẩm lại ru, Ru rằng:
"Cái cò đi đón cơn mưa
Tối tăm mù mịt, ai đưa cò về?
Cò về thăm quán cùng quê
Thăm cha thăm mẹ, cô về thăm ai . . ."
Phong bảo: "Mười năm nữa, giời cho ta sống, làm ăn được, ta
lên thượng thọ sẽ khao cả làng". Thiều Hoa bảo: "Gớm! Cứ ăn chơi
lắm thì liệu có sống được năm năm không?".
Bà Cẩm lại ru. Ru rằng:
"Làm giai cho đáng nên giai
Phú Xuân cũng trải, Đồng Nai cũng từng".
Phong hỏi bà Cẩm: "Cái con bé đang vặt lông gà kia tên là gì,
con nhà ai?". Bà Cẩm bảo: "Đấy là cái Chiêm, con ông Mùa".
Phong hỏi: "Có phải ông Mùa hồi trước vẫn cõng tôi ra đê xem diều
không?" Bà Cẩm bảo: "Phải". Phong hỏi: "Ông Mùa dạo này thế
nào?". Bà Cẩm bảo: "Ông Mùa đông con, cơ cực lắm. Đậu, tháng
ba, ốm suýt chết". Phong nói với con rể: "Mày là họa sĩ, mày thấy
con bé Chiêm có đáng là hoa hậu của quê tao không?" Điềm bảo:
"Con thấy bình thường". Phong bảo: "Mày không biết nhìn. Mày
chỉ thấy quần áo. Đấy là vì mày kém từng trải". Điềm gật gù: "Con
chịu bố". Thiều Hoa bảo: "Hai bố con, chuyện ấy chẳng ai kém ai".
Ngày hôm sau, khách ở Hà Nội về hơn ba chục vị. Ô tô đậu
kín một đoạn đê. Có các quan chức, nhà văn, nhà báo, nhà buôn.
Một số bà vợ cũng đi theo chồng. Lễ vật bày kín trên tấm sập gụ
kê giữa nhà thờ. Phong ra tận cổng đóng khách. Thiều Hoa lộng
lẫy đứng bên. Cô Lan tất bật chỉ bảo công việc bếp núc.
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 37
http://ebooks.vdcmedia.com
Khoảng gần trưa, cánh hương lý trong làng đến chào. Cũng
tới hơn hai chục người. Phong mời cả vào trong nhà tiền tế, pháo
nổ ầm ĩ.
Ông Tô Phương, nhà buôn, đứng lên thay mặt quan khách
chúc mừng. Vỗ tay ran lên. Phong bắt tay ông Tô Phương, bảo:
"Cám ơn ông, cám ơn chư vị. Đứng ở nhà mình, xung quanh có vợ
con, hàng xóm, bạn bè, uống một cốc rượu cất bằng thứ gạo cấy
trên mảnh ruộng nhà mình, thế là sướng, dẫu rằng biết đời cũng
là phù du". Mọi người gật đầu. Ăn uống đến hơn ba tiếng mới
xong. Sau tiệc mặn là bánh ga-tô, trên đĩa bánh nào cũng có chữ
Phạm Ngọc Phong bằng bơ. Mấy ông ký lục trong làng dùng tay
nhón bánh bỏ vào mồm, dây bơ ra cả ngón tay, thấy bẩn lại bôi
xuống chiếu.
Sau tiệc, Phong cho Thiều Hoa ra Hà Nội trước, còn mình ở
lại Kẻ Noi nghỉ ba tháng. Thời gian này Phong đi thăm thú trong
làng, thấy có một số nhà giàu mới lên nhưng cũng có nhiều nhà
nghèo lắm. Nhìn chung, tất cả là sự lam lũ nhếch nhác bao trùm.
Có hôm Phong lên bờ đê hóng mát, nằm dài trên bãi cỏ xanh mà
nhìn trời cao, thấy những cánh cò thấp thoáng bay về phía xa.
Một hôm, Phong đang ngồi trên đê thì thấy một đám xúm
đông xúm đỏ. Đến gần, thấy ông lão xẩm kéo nhị và đứa bé con
đang hát. Phong lắng nghe, thấy lời lẽ mơ hồ nói về nhân, hiếu, lễ,
nghĩa. Bên cạnh, có một anh ngồi nặn những con giống tò he xanh
đỏ trên mẹt thúng với nắm bột nếp, nặn cả những anh hùng ngày
xưa, vị nào cũng quắc thước. Phong thấy cô Chiêm đứng xem,
gánh cỏ đằng sau, mắt long lanh sáng, đôi môi cắn chỉ nhay cọng
đòng đòng, những giọt mồ hôi đọng ở hai bên thái dương.
Đi về, Lan hỏi Phong: "Ông sao buồn thế? Hay là tương tư
con bé nào rồi?". Phong bảo: "Tôi thích con bé Chiêm quá". Cô Lan
bảo: "Để tôi hỏi làm vợ bé cho ông. Con bé chịu khó. Tôi cũng mến
nó". Phong bảo: "Tôi đội ơn bà". Cô Lan bảo: "Ơn huệ gì. Ông tuổi
Dần, ông đã để ý đến ai thì trước sau gì ông chẳng ăn thịt người
ta". Vài ngày sau cô Lan cho mối đến nhà ông Mùa đánh tiếng.
Ông Mùa sợ lắm. Cô Chiêm giãy nảy, dọa đi tự vẫn. Phong thấy
không ổn, mắng rằng: "Thân lừa ưa nặng, ông hỏi han tử tế không
xong thì cho cả họ nhà mày khốn nạn". Ông Mùa ra sức ép con, họ
hàng xúm vào dỗ dành. Cuối cùng cô Chiêm phải chịu. Đám cưới
tổ chức linh đình, cô Chiêm đi về nhà chồng như người mất hồn.
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 38
http://ebooks.vdcmedia.com
Vài năm sau cô Chiêm đẻ ra hai đứa con trai, đứa đầu đặt tên là
Phạm Ngọc Phúc, đứa sau đặt tên là Phạm Ngọc Tâm.
10.
Một thời gian dài, Phong ở Kẻ Noi, công việc ngoài phố giao
cho Thiều Hoa và Điềm quản lý. Một hôm Thiều Hoa bảo Phong:
"Có tay nhà thơ bán tập bản thảo hay hay, tôi định ghi tên của ông
rồi cho xuất bản". Phong trừng mắt bảo: "Nhảm nhí! Rõ chuyện
đàn bà. Danh hiệu nhà thơ là thứ danh hiệu nỡm người bạc phúc.
Thơ chỉ là thứ du dương bất lực. Khi nào nó vui hơn hớn thì chẳng
ra gì". Thiều Hoa hỏi: "Thế tôi bảo nó chữa lại rồi ghi tên tôi được
không?". Phong bảo: "Đàn bà không có thơ đâu. Thơ là những tâm
sự lớn. Đàn bà thì tâm sự gì. Thơ phải cao cả. Mỗi tháng các bà
hành kinh một lần thì cao cả gì". Thiều Hoa đỏ mặt. Chuyện này
bỏ qua, không nói nữa.
Một hôm, trên tờ báo mà Phong hùn vốn có bức tranh vẽ một
ông bị vợ cắm cái sừng hươu lên đầu, khách đi vào treo mũ lên
đấy, khuôn mặt người này trông rất giống Phong. Phong xem báo,
dò hỏi xem ai vẽ tranh. Nhân viên trong báo chối quanh, nói là
không biết. Phong bực mình, dọa đuổi cổ viên tri sự. Người này
thú thật có kẻ đến đưa tranh cho in, hứa thưởng cho tiền. Phong
hỏi: "Chuyện tôi mọc sừng có à?". Người này bảo: "Nghe phong
phanh khi ông ở quê, cậu Điềm với bà Thiều Hoa thân mật lắm".
Phong cười nhạt bảo: "Cám ơn ông. Ông về làm việc đi. Lần sau
nhớ phải vì lợi ích của chủ. Không nhớ điều ấy thì đừng làm báo".
Người này băn khoăn: "Tôi tưởng báo chí chỉ phụng sự tự do, bình
đẳng, bác ái". Phong bảo: "Ông hay đùa nhỉ. Mời ông đi ra, tôi mà
cáu lên thì ông ăn cứt".
Phong về nhà, vô cớ đập tan cái gương treo tường. Thiều Hoa
hỏi: "Ông chán cái mặt ông à?". Phong không trả lời. Thiều Hoa
bảo: "Ông mệt rồi, nên nghỉ đi". Phong bảo: "Mai tôi về quê".
Hôm sau trời mưa to, bong bóng nước nổi lềnh bềnh trước
hiên nhà. Phong ngồi gập chiếc thuyền giấy thả theo dòng nước.
Bỗng đứng dậy, đòi đi về quê ngay giữa lúc mưa. Thiều Hoa và
Điềm ngăn lại không được.
Phong lấy ô che đầu đi bộ ra đường. Một lúc ô ướt, nước thấm
vào người. Phong tức mình vất cả ô đi. Càng ngày mưa càng to,
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 39
http://ebooks.vdcmedia.com
Phong cứ đầu trần đi giữa lòng đường. Một chiếc xích lô đi ngang
qua kêu "Úp, ếp!".
Phong quay lại, không gọi cổng mà lấy chìa khóa riêng mở
cửa vào nhà. Thiều Hoa và Điềm đang nằm hú hí với nhau, thấy
Phong về, mặt cắt không còn hạt máu.
Phong bắt Thiều Hoa ngồi rồi cũng ngồi vào ghế. Điềm run
như rẽ, đứng ở trước mặt. Phong hỏi: "Hai người ngủ với nhau
mấy lần rồi?:. Thiều Hoa bảo: "Thưa, sáu lần". Điềm bảo: "Một lần
ở vườn hoa Bôn-bo là bảy". Thiều Hoa bảo: "Lần ấy vội vàng thì
tính làm gì". Phong bảo: "Bảy lần hay bảy bảy lần? Thằng Điềm,
tao nuôi dạy mày mà mày trả hiếu thế à? Mày quỳ xuống, liếm
chân vợ tao với tao không thì mày chết".
Điềm quỳ xuống đất, Thiều Hoa rụt chân vào, liếc mắt thấy
Phong trừng mắt lại đưa chân ra. Điềm đưa tay đỡ chân Thiều
Hoa đưa lên ngang miệng rồi bò sang phía chân Phong. Phong đạp
chiếc giầy bết bùn vào giữa mặt Điềm rồi bảo: "Cút đi".
Phong bảo Thiều Hoa: "Thằng hèn như thế mà đi hiến thân
cho nó". Nói xong lên gác, nằm lăn ra, úp mặt vào gối mà khóc.
Chiều hôm ấy sốt li bì. Thiều Hoa một lòng săn sóc Phong, ngày
đêm tận tụy bên cạnh không lúc nào rời. Được nửa tháng thì
Phong khỏe lại, trở nên ít nói, tính tình thay đổi, cư xử với mọi
người hết sức lạnh lùng.
11.
Sau đợt ốm, Phong thường ngồi nhà tư lự. Một hôm bà Vân
bán hàng khô ở chợ Đồng Xuân đến thăm, biếu Phong hai cân mứt
sen với mấy lạng chè. Phong hỏi: "Chợ búa dạo này thế nào?". Bà
Vân bảo: "Thời khó khăn, chúng em làm ăn cơ cực lắm". Phong
bảo: "Tiền bạc không biết thương người có tâm". Bà Vân bảo: "Em
muốn giật nóng ông bà món tiền, định liều buôn chuyến cành kiến,
có người đặt hàng, nhưng em không có đủ tiền". Phong hỏi: "Bà
vay bao nhiêu? Bao giờ trả?". Bà Vân bảo: "Vay một tháng, lãi
mười phân". Phong bảo: "Dạo này tôi cũng cạn tiền. Thôi được".
Rồi thở dài: "Tôi không thích phụ nữ lăn lộn kiếm sống. Phụ nữ
phải lành lặn, sạch sẽ". Bà Vân bảo: "Ôi giời, em cũng biết thế,
nhưng không lăn lộn thì lấy gì mà ăn. Ông mà cầm quyền thì bọn
chúng em được nhờ". Phong bảo: "Chính trị rặt trò mờ ám, bỉ ổi".
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 40
http://ebooks.vdcmedia.com
Bà Vân bảo: "Có bà Tôn Nữ Phương ở Huế ra chơi đang ở nhà em,
bà Phương giỏi tướng số, bói toán, để em đưa đến xem hầu ông
bà".
Hôm sau bà Vân đưa đến một bà già mặc áo dài màu mỡ gà,
trên ngực áo có thêu hoa. Bà Vân bảo: "Đây là bà Phương, người
trong hoàng tộc". Phong gọi Thiều Hoa ra tiếp. Bà Phương bảo:
"Xem cho ai trước?". Phong bảo: "Xem nhà tôi trước". Bà Phương
ngắm nghía Thiều Hoa, bảo: "Bà vén tóc mai lên xem". Lại bảo:
"Bà cho tôi xem tai phải". Lại bảo: "Bà đứng lên đi đi lại lại". Nhìn
ngắm một lúc rồi nói: "Thưa bà, bà cốt cách sang quý, mông to,
đầu nhỏ, đây là tướng bậc mệnh phụ phu nhân, từ bé đến lớn
không vất vả gì, đi đâu cũng được mọi người yêu kính. Bà hai đời
chồng. Miệng cười tươi thắm là chuyện thị phi có nhiều. Nhưng dù
có tội vẫn được chồng tha. Trên trán có vệt u tối, nhân trung méo
xệch, tháng này đại hạn, sợ rằng khó toàn tính mạng". Thiều Hoa
giật mình, mặt tái đi, vội hỏi: "Liệu có cách nào giải hạn được
không?". Bà Phương bảo: "Thiên cơ bí mật. Biết nói ra sao. Số đã
thế nào. Phải ai nấy chịu".
Bà Phương bảo Phong: "Ông cho tôi xem tay trái". Lại bảo:
"Ông đứng lên đi đi lại lại". Rồi bảo: "Ông là người cơ mưu, gian
hùng, nhưng lòng rộng, trọng nghĩa khinh tài, cả đời không chịu
thiếu thốn tiền nong, vinh hoa phú quý đủ cả. Cái gì ông cũng tinh
tế. Ông là hổ vàng, người đời theo ông còn mệt. Tháng này ông
cũng có hạn, xin ông giữ mình".
Phong gật đầu, cũng không hỏi thêm. Sau đó pha trà, chuyển
sang nói về Kinh Dịch. Phong hỏi: "Dịch chủ bốc phệ. Điều ấy thế
nào?" Bà Phương bảo: "Đúng đấy. Nhưng xem Kinh Dịch thoát
được thì hóa thành thần, không thoát thì hóa ma quỉ. Trong vạn
người, có khi cũng không có thần, chỉ có ma quỉ". Phong thấy bà
Phương nói năng lưu loát mới hỏi: "Hồi trước bà có học hành gì
không?". Bà Phương bảo: "Cũng có học hành đôi chút. Sống ở kinh
đô, người tài có nhiều, cũng có cái may, nhưng mà họa nhiều hơn".
Phong gật đầu, giữ bà Phương lại ăn cơm, sau đó biếu một số tiền
đi đường.
Thiều Hoa từ hôm ấy lo lắng, đứng ngồi không yên. Phong
bảo: "Bói toán là trò nhảm nhí. Nghĩ ngợi làm gì". Thiều Hoa bảo:
"Tôi sợ lắm. Tôi nghe tin lão Tân Dân mới ra tù. Lão ấy nham
hiểm, xin ông cẩn thận". Phong hỏi: "Ai bảo Tân Dân ra tù?".
Thiều Hoa bảo: "Đêm qua tôi nằm mơ thấy lão Tân Dân về gọi
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 41
http://ebooks.vdcmedia.com
thằng Hạnh. Lúc ấy nửa đêm, thấy lão Tân Dân đưa cho thằng
Hạnh một thùng sắt tây qua phía hàng rào". Phong bảo: "Mộng mị
vớ vẩn". Nói thế nhưng Phong cũng đi xuống nhà ngang, thấy
thằng Hạnh đang ngồi trên ghế ngủ gật hệt như mọi ngày, cái đầu
to tướng gục ở trước ngực, cái chân què vắt đằng sau, Phong yên
tâm đi lên nhà.
Đêm ấy, Phong đang ngủ say bỗng nghe tiếng kêu. Mở mắt
thấy lửa lem lém. Phong đạp cửa, thấy cửa khóa chặt. Sợ quá,
Phong phá cửa sổ lao ra, bỗng thấy có một bóng đen nhảy múa
như con cào cào, tay cầm can xăng tưới khắp nơi. Nhận ra thằng
Hạnh, Phong nhảy bổ đến đè ra bóp cổ. Lửa cháy dữ dội, rát bỏng
cả người. Phong bóp chặt cổ thằng bé đến lúc thấy hai mắt nó lồi
ra rồi mới buông tay. Phong đứng lên, trông thấy cả căn nhà hai
tầng đang cháy bùng bùng. Phong ném xác thằng Hạnh vào lửa
rồi chạy ra ngoài thì bị một vật nặng giáng vào đầu, ngã lăn ra,
mê man không biết tí gì.
12.
Chuyện lão Tân Dân ra tù, đốt nhà Phong để trả thù ầm ĩ cả
lên. Nghe nói lão Tân Dân sau đó trốn sang Cao Miên. Thiều Hoa
ở trên gác hai, không xuống được, bị chết thiêu. Phong bị bỏng sau
lưng, phải nằm chữa bệnh, rất khổ sở.
Bấy giờ ở Kẻ Noi bà Cẩm đã chết. Cô Lan thấy Phong ít về
quê nên thậm thụt đi lại với lão Trương cũng làm nghề bán thịt.
Thấy Phong bị nạn, cô Lan cũng chẳng ra thăm, chỉ cho người
mang tiền và quà ra. Về sau, nghe tin bệnh Phong nặng lắm, lão
Trương ngang nhiên đi lại với cô Lan giữa ban ngày ban mặt. Ba
mẹ con cô Chiêm sống dưới nhà ngang, không dám hé răng nói gì.
Một hôm có người bà con cũng họ Phạm ở Kẻ Noi đến thăm
Phong. Người này bảo: "Họ Phạm thất lộc rồi. Bà Lan với lão
Trương chiếm nhà, lão Trương đã cho dọn đồ đạc sang kê giữa
gian tiền tế". Phong vùng dậy, khạc ra một bãi máu, bảo: "Tôi
chưa chết đâu. Họ Phạm mất nhà thế nào được. Tôi còn thằng
Tâm, thằng Phúc cơ mà".
Vài hôm sau, Phong gượng dậy bảo người dìu đến nhà một
viên luật sư quen biết. Ông này du học về, rất thạo pháp luật.
Phong vào thấy ông luật sư đang ngồi tiếp một bà trạc bốn mươi
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 42
http://ebooks.vdcmedia.com
tuổi. Ông luật sư bảo: "Chào ông Phong. Ông ngồi xơi nước, chờ tôi
một lát". Phong gật đầu, ngồi nghe chuyện của ông luật sư với
người đàn bà. Đại để hai vợ chồng có đứa con trai mười hai tuổi,
thằng bé rất hỗn, người vợ đánh con vô ý quật phải hòn dái thằng
bé, thằng bé chết, người chồng vốn có tư tình với một bà khác,
nhân thế kiện vợ giết con. Người vợ phân bua vô ý đả thương nên
con chết, người chồng bác lại, muốn ghép vợ phải đi tù để ly dị,
chia của cải. Người vợ bây giờ tìm đến luật sư giúp đỡ.
Phong nghe chuyện, thấy ông luật sư trích dẫn sách vở, đại
để như điều 216, 217 thì ngán ngẩm, đứng dậy về. Ông luật sư hỏi:
"Sao ông lại về!". Phong bảo: "Tôi có cái nhà ở quê, mấy đứa khốn
nạn định chiếm, muốn nhờ ông can thiệp". Ông luật sư bảo: "Được
thôi, theo điều 318...". Phong bảo: "Cám ơn ông. Chuyện này
không có điều luật nào đâu. Tôi xử lấy thôi".
Chiều hôm ấy, Phong cho gọi một tên anh chị khét tiếng tên
là Tước sẹo đến bảo: "Việc thế này... thế này... Bao nhiêu tiền?".
Tước sẹo bảo: "Chúng tôi làm việc nghĩa, không mặc cả như bọn
tầm thường". Phong bảo: "Tôi hiểu rồi. Ông cứ cầm tạm ít tiền cho
tôi yên lòng. Không sao đâu. Tiền bạc là một việc, nghĩa cử là một
việc, tôi nhầm lẫn thế nào được". Tước sẹo hài lòng ra về.
Ít bữa sau, lão Trương và cô Lan đang chuẩn bị dọn hàng ở
chợ thì có một bọn người không biết ở đâu kéo đến gây sự. Lúc ấy
đã chạng vạng tối. Bọn người kia xông vào đánh hai người, cô Lan
chết ngay, còn lão Trương đưa về nhà ba hôm sau cũng chết. Khi
nhà chức trách đến xem thì bọn người kia đã biến mất tăm.
Cuối năm ấy, Phong sức yếu nhiều, bèn lần lượt rút vốn
buôn bán ở các nơi về.
13.
Hai đứa con trai cô Chiêm cách nhau tám tuổi. Thằng Phúc
lên mười, thằng Tâm lên hai. Phong có ý định cho Phúc đi học, bèn
về nhà bàn với cô Chiêm.
Dịp ấy đầu hè, trời nóng như rang đến hơn chục ngày, bỗng
mây vần vũ kéo đến, sấm chớp nhằng nhằng. Thằng Phúc lần đầu
được đi xa nhà thích lắm, cứ sốt ruột hỏi: "Đợi đến hết mưa thì đến
bao giờ?". Cô Chiêm không muốn cho con đi học, nhưng sợ Phong,
không dám nói. Thằng Phúc hỏi: "Thế tôi đi học ở luôn ngoài Hà
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 43
http://ebooks.vdcmedia.com
Nội à?". Phong bảo: "Tao gửi mày cho ông bạn tao là giáo sư văn
chương nuôi dạy". Thằng Phúc đứng lên, đi khắp các phòng một
lượt, lên cả nhà thờ, xuống bếp như muốn ghi nhớ tất cả những gì
dính líu đến kỷ niệm ấu thơ của nó. Sau đó, nó ngồi ở cửa, mắt
nhìn lên trời, ngóng mưa.
Từ phía đằng đông, mây đen kéo đến ùn ùn. Không có tí ti
gió nào. Một vài hạt mưa rất to lộp độp rơi xuống mái ngói. Cô
Chiêm đang xếp quần áo cho Phúc vào cái hòm gỗ trong nhà.
Phong ngồi ở trên sập gụ quạt cho thằng Tâm ngủ. Thằng Phúc
reo lên "Mưa đá". Reo xong nó chạy ra ngoài sân. Bỗng lòe một cái,
rồi một tiếng sét long trời lở đất vang lên. Khói ở ngoài sân bốc lên
một đụn đen ngòm khét lẹt. Cô Chiêm và Phong ngã lăn ra, mái
ngói xô ầm ầm.
Lát sau, Phong tỉnh lại, tê dại cả người, thấy cô Chiêm đang
gào khóc bên xác thằng Phúc giữa sân. Mưa như trút, nhưng mùi
khét lẹt vẫn nồng nặc. Thằng Phúc nằm cong queo, người như bị
rút hết nước, đầu nó trọc lốc, khô xém. Một mảng sân gạch Bát
Tràng nát vụn.
Phong ốm liệt giường sau khi thằng Phúc bị sét đánh chết.
Phong không ăn uống, người sốt rất cao. Đang nằm, Phong mơ
thấy mình lạc vào địa ngục. Một cái vạc to lửa cháy bùng bùng,
những con quỷ dạ xoa mặt đen tóc dài đang chụm củi đun. Trong
vạc, những người bị xích xiền rên la thảm thiết. Phong thấy một
người bảo: "Ta là Phạm Ngọc Liên đây". Lại thấy một người bảo:
"Ta là Phạm Ngọc Gia đây". Lại thấy một người bảo: "Ta là Phạm
Ngọc Chiểu đây". Lại thấy mấy người đàn bà bảo: "Ta là Diêu đây,
là Lan đây, là Thiều Hoa đây". Phong giật mình dậy, thấy những
người trong giấc mơ rất giống những người mình vẫn thường gặp,
tựa như ông Liên thì giống ông chủ sự dây thép, ông Gia giống ông
luật sư, ông Chiểu giống ông bán báo, cô Lan giống cô bán gạo,
Thiều Hoa giống cô bán đường.
Cô Chiêm bế thằng tâm ngồi cạnh giường Phong. Phong bảo:
"Mình ơi, thằng Tâm là giọt máu cuối cùng của họ Phạm đấy. Chỉ
mong giọt máu này đỏ chứ không đen như ông cha nó ". Nói xong
thì nấc mấy cái rồi đi. Bấy giờ là giờ Dậu, ngày 13 tháng Ba năm
Canh Thìn (1940).
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 44
http://ebooks.vdcmedia.com
14 .
Bấy giờ ai đến Kẻ Noi, huyện Từ Liêm vẫn thấy ngôi từ
đường của dòng họ Phạm. Nó cứ trơ trơ trước mọi biến động cuộc
đời, thời gian có làm cho nó cũ kỹ, mục nát, hư hỏng đi vài bộ phận
nhưng về cơ bản không thay đổi. Nghe nói về sau cô Chiêm ở vậy
nuôi Tâm, hai mẹ con chỉ trồng rau, nuôi lợn, làm đậu phụ bán.
Tâm lớn lên, tự học, đọc nhiều sách vở, nhưng không thi cử hoặc đi
làm gì.
Bà Chiêm mất năm ngoái, tức là năm Bính Dần (1986), thọ
chín mươi tuổi. Mộ bà Chiêm để ở cánh đồng Cổ Cò, mộ hướng về
phía sông Hồng, nơi có một cây gạo cổ thụ đơn độc. Dưới gốc cây,
có ba đống mối đứng chụm vào nhau hơi giống ba ông đầu rau. Ở
đấy, vào mùa nước, người ta đồn Hà Bá với các quân tướng ba ba
thuồng luồng vẫn lên tụ họp đánh chén, đom đóm thắp đèn sáng
rực thâu đêm, ếch kêu ồm ộp lẫn trong tiếng nhạc nghe như tiếng
người nức nở.
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 45
http://ebooks.vdcmedia.com
HẠC VỪA BAY VỪA KÊU THẢNG THỐT
Không hề ai biết hắn là một thi sĩ.
Hắn đến bến đò lúc 3 giờ chiều, giữa lúc nắng gay gắt. Hắn ở
trên chiếc ô tô chạy than bước xuống, chiếc ô tô chở khách từ thị xã
về bến đò rồi lại từ bến đò ngược về thị xã, mười ngày một bận.
Chiếc ô tô sơn đen cà khổ, lèn chặt được mời sáu người cùng với đồ
đạc. ống khói xả than gò bằng tôn ở dưới đuôi xe dựng đứng lên
trời.
Không hề ai biết hắn là một thi sĩ
Hắn đội chiếc mũ cát trắng rộng vành, chiếc mũ đã cũ ngả
màu cháo lòng. Hắn không có đồ đạc gì cả ngoài một chiếc hộp sắt
tây đựng bánh bích quy đã cũ, sơn đỏ trên có vẽ hình một cô gái
mặc váy đang múa balê. Hắn cắp chiếc hộp ở nách như ông thầy
bói vẫn cắp tráp sơn.
Không hề ai biết hắn là một thi sĩ.
Hắn đứng tần ngần một lát ở giữa ngã ba như để nhận
đường rồi đi la cà dọc dãy phố chợ. Hắn hỏi một ông đứng trước
cửa tiệm thuốc bắc.
Thưa ông, đây có phải là bến đò Vân không?
Ông này trả lời
- Vâng bến đò Vân.
Hắn cám ơn ông ta rồi quay đi. Chừng như không yên tâm,
hắn lại hỏi bà bán trầu cau ngồi cách đấy một đoạn:
Thưa bà, đây có phải bến đò Vân không?
Bà này trả lời:
Vâng, bến đò Vân.
Hắn cám ơn rồi quay đi, hắn gật gật đầu, cời tủm tỉm. Hắn
rẽ vào một quán ăn ven đường. Giờ này quán ăn vắng khách,
chẳng có ma nào. Bà chủ quán đang ngồi ngủ gà ngủ gật ở trên
một chiếc ghế gỗ đặt nơi góc nhà.
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 46
http://ebooks.vdcmedia.com
Hắn đằng hắng. Bà chủ quán giật mình tỉnh dậy, tươi cười
chạy ra đón khách.
Hắn hỏi lại câu hỏi cũ:
- Thưa bà, đây có phải bến đò Vân không?
- Vâng bến đò Vân.
- Bà cho tôi mượn một cút rượu, lạc rang, thuốc lào, một tờ
giấy trắng, một chiếc bút chì.
Hắn ngồi ở chiếc bàn cạnh cửa sổ. Hắn để chiếc hộp sắt tây
đựng bánh bích quy trước mặt.
- Thưa ông, rượu của ông đây! Lạc rang, thuốc lào... giấy với
bút chì thì cháu không có...
Bà chủ quán rụt rè mang các thứ bày lên mặt bàn.
- Thế nhà ta không có ai đi học cả à?
- Thưa ông, chẳng cứ nhà cháu... ở đây toàn người thất học.
Người ta chỉ có biết mỗi tiền thôi!
Hắn cười như mếu. Ở đây đều thất học. Người ta chỉ biết mỗi
có tiền thôi.
Không hề ai biết hắn là một thi sĩ.
Hắn nói:
- Bảy năm trước, tôi đã đến bến đò này. Hồi ấy quang cảnh
vùng này còn thưa thớt lắm. Tôi nhớ chỗ này ngày xưa là một
vườn cải.
- Vâng vườn cải nhà Tư Sửu. Nhà Tư Sửu bán đất cho nhà
cháu, nhà cháu mở quán bán hàng đuợc ba năm nay.
Bà chủ quán đi. Hắn thở dài. Hắn đã nếm trải bao nhiêu
thay đổi trên đời.
Hắn rót rượu. Hắn lấy ngón tay chấm vào ly rượu rồi hắn
viết lên mặt bàn mấy chữ nắn nót. Ngón tay hắn run run.
Hắn viết:
"Chén ứa men lành, lạnh ngón tay"(1)
Không hề ai biết hắn là một thi sĩ.
Vừa lúc ấy có mấy chiếc xe tay dừng trước cửa quán. Trên xe
bước xuống là ba mẹ con nhà kia. Bà mẹ trạc 50 tuổi, rõ ràng là
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 47
http://ebooks.vdcmedia.com
bậc mệnh phụ phu nhân. Hai đứa con đi theo mẹ là cô con gái 18
tuổi mặc áo dài trắng và cậu con trai 14 tuổi mặc quần soóc, áo cộc
tay. Người lão bộc lặc lè xách vào hai chiếc va-ly.
Phu nhân nói:
- Qua đò là về đến nhà. Mấy mẹ con ta vào đây nghỉ đã.
Họ vào quán. Phu nhân có vẻ thông thạo phong thổ vùng này
vì đây là quê hương bà.
Bà chủ quán chạy ra vồn vã:
- Con lạy chào bà tham... con chào cô, con chào cậu...
Phu nhân tươi cời:
- Chúng tôi chào thím... cho chúng tôi ngồi chờ một lát, đợi
lát nữa có người ra đón... thế vợ chồng thím dạo này có khoẻ hay
không? Làm ăn thế nào?
- Thưa bà... vợ chồng con vẫn khoẻ, còn làm ăn thì kém lắm!
Bà với hai cô cậu có dùng gì không để chúng con hầu?
- Không... không dùng gì... thím mang cho lão bộc đây một
cốc chè xanh là được rồi.
Ba mẹ con ngồi trên chiếc ghế dài kê ở sát tường. Người lão
bộc ngồi ở bậc cửa. Họ ríu rít nói truyện đi đường, chuyện về
những chiếc xe tay và người kéo xe.
Cậu con trai nói một câu tiếng pháp:
Que diable est-ce que tout cela?(1)
Đấy là cậu muốn ám chỉ chiếc hộp bánh bích quy của người
khách lạ ngồi bên cửa sổ.
Không hề ai biết hắn là một thi sĩ.
Hắn mở chiếc hộp bánh bích quy và lấy trong đó ra những
cánh bướm đã ép khô lần lợt xếp lên bàn thành chữ "L".
- Ai đấy?
Phu nhân khẽ hỏi bà chủ quán.
- Dạ con không biết.
Cậu con trai không cưỡng nổi tò mò, thốt lên:
- Bướm đẹp quá... Thưa ông, ông là người sưu tập phải
không?
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 48
http://ebooks.vdcmedia.com
- Không, tôi làm thơ!
Hắn trả lời. Hắn ngẩng mặt lên. Phu nhân sợ sệt vì hắn
chẳng nhìn ai cả, chẳng có ai đáng nhìn, hắn chỉ nhìn chằm chằm
có mỗi cô con gái bà.
Cô gái tán thưởng:
- Làm thơ?
Phu nhân lo ngại, đưa tay kéo hai đứa con sát lại gần mình.
- Thưa ông, nghề nghiệp của ông thật nguy hiểm - người lão
bộc rụt rè nói.
Hắn mỉm cười. Hắn cười vì nhận ra ở mép cô gái có một nốt
ruồi chứ không phải vì câu nói của người lão bộc.
- Sao lại nói thế? - phu nhân nhẹ nhàng quở trách.
- Thưa bà, con nghe quan chánh cẩm nói với ông nhà là hễ
mà loạn là bắt ngay những người làm thơ trước đã.
Phu nhân lặng im. Cảm thấy không ổn, bà hỏi dè dặt:
- Thưa ông, nghề nghiệp của ông có dễ dàng không?
Hắn không trả lời. Hắn lại huyển những cánh bớm từ chữ
"L" sang chữ "N".
Phu nhân hỏi tiếp:
- Thưa ông, tôi muốn hỏi ông kiếm sống có dễ dãi không?
Hắn nói:
- Không, tôi làm thơ!
Cậu con trai cảm thấy thú vị về người khách lạ. Cậu hỏi:
- Thưa ông, làm thơ có khó hay không?
- Khó với người không có tài!- hắn nói mà không ngẩng đầu
lên. Hắn lại chuyển những cánh bớm từ chữ "N" sang hình trái
tim.
Cô gái đáo để:
- Thưa ông, người ta nói "chữ tâm kia mới bằng ba chữ tài" là
thế nào ạ?
Hắn nhìn cô gái và cô đỏ bừng mặt vì xấu hổ. Cô chợt nhận
ra câu hỏi của cô thật sự quá thể vô nghĩa. Nó là thói quen a dua
với thói đời chứ đâu phải câu hỏi mà cô muốn nói, không phải câu
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 49
http://ebooks.vdcmedia.com
hỏi từ đáy lòng cô. Cô xúc động vì nỗi u hoài tê tái trong đáy mắt
hắn. Ánh mắt của hắn như muốn nói rằng:
- Này cô gái, cô trẻ trung trong trắng thế kia mà sao cô lại đi
hỏi một câu rắc rối, rỗng tuếch của người lớn như thế làm gì? Đấy
là câu hỏi của một cành cây khô héo chứ đâu phải của một bông
hoa?
- Xin lỗi ông - cô gái bối rối nói - tôi không muốn hỏi thế! Tôi
muốn xin ông một câu thơ được không?
Hắn bảo:
- Được!
Hắn nhỏm người lên. Phong độ cử chỉ của hắn bỗng nhiên
hào phóng như một ông hoàng cho tiền bố thí. Tuy vậy, hắn không
có giấy bút nên hắn lúng túng.
Cậu con trai tinh ý vội mang lại mấy tờ giấy và chiếc bút
máy.
Hắn gật đầu, hắn nói:
- Để tặng tiểu th... tiểu thư tên là Nhi phải không?
Cô gái giật mình:
- Chết! sao ông lại biết tên tôi...?
Hắn không trả lời, hắn cời tủm tỉm. Hắn viết:
"Những một mình em uống rượu hồng..."
Cậu con trai tán thưởng:
- Tuyệt vời! thơ hay quá! tôi cũng muốn xin ông một câu thơ
được không?
Hắn mỉm cời vui vẻ. Hắn viết lên một tờ giấy khác:
"Sòng đời thua nhẵn cả thơ ngây"
Cậu con trai sung sướng cầm cả hai tờ giấy giơ lên như giơ
hai bông hoa, như hai báu vật. Vẻ hân hoan của cậu làm bà mẹ
vốn bản tính dè dặt cũng phải mỉm cười
Cô gái trở nên bạo dạn:
- Thưa ông, sao ông lại nói "những một mình em"? còn " rượu
hồng" có nghĩa là cuộc đời có phải không?
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 50
http://ebooks.vdcmedia.com
Hắn cắn môi lại. Người con gái này chưa biết thế nào là nỗi
cô đơn. Năm nay nàng 18 tuổi. Phải 18 năm nữa nàng mới biết
"những một mình em" là thế nào.
Cậu con trai thốt ra một câu tiếng pháp:
I Inest de bonheur que dans les voies communes(1).
Thưa ông, có phải câu thơ của ông nhắc tôi như thế phải
không?
Hắn không nói năng gì.
- Thưa ông - bà mẹ hỏi - tôi hỏi khí không phải, ông chắc
không phải là người ở đây... Thế ông ở nơi xa xôi đến nơi này làm
gì?
Hắn nói:
- Tôi đi đưa dâu.
- Thưa ông, vậy ông có ngời quen ở vùng này à?
- Không.
- Thưa ông, vậy ông đi đưa dâu ai?
- Một người con gái. Tôi đã hẹn với cô ta từ bảy năm trước...
ngày này, giờ này... lát nữa đám cưới cô ta sẽ đi qua đây...
Cậu con trai ngạc nhiên kêu lên:
- ồ...ồ thật lạ lùng!
Cô con gái thì thào vào tai cậu con trai:
entre nous... (2) lãng mạn quá chừng...
Bấy giờ có mấy người lái đò từ dưới bến sông đi lên có vẻ như
muốn tìm ai. Một người đứng ở cửa quán nói vọng vào:
- Thưa các bác, thưa các già... ở đây có vị nào tên là Hồ Điệp,
hay Trang Sinh, hay Điệp Lang không?
Hắn nói:
- Có đấy!
Bác lái đò mừng rỡ:
- Thưa ông, có phải ông nhắn người thuê chín chiếc đò ngang
để chở đám cưới hay không?
Hắn bảo
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 51
http://ebooks.vdcmedia.com
- Phải.
Bác lái đò nói:
- Thưa ông, chúng tôi đã tề tựu cả dưới bến rồi.
Hắn bảo:
- Được, cứ chờ!
Mấy người lái đò kéo nhau xuống bến. Phu nhân và hai
người con sửng sốt. Vẻ phấn khích làm cho má cô gái và cậu con
trai đỏ ửng như có than hồng. Phu nhân hỏi:
- Thưa ông, tôi lại hỏi khí không phải nữa, thế cái người con
gái mà ông hẹn bảy năm trước hình dạng thế nào. Chẳng là tôi
người ở vùng này, nói đến ai là tôi biết liền...
Hắn đăm chiêu cau có:
- Trắng trẻo, môi đỏ, khô chân gân mặt, trông dáng vẻ như
người đĩ thõa. Có cái nốt ruồi ở chỗ này, chỗ này...
Hắn chỉ đâu đó lên người cô con gái làm cô đỏ bừng cả mặt.
Phu nhân băn khoăn.
- Hay nhà Dung? hay nhà Oanh?
Bà chủ quán nói:
- Thôi chết... đúng cô Oanh rồi... Thưa ông, có phải ngày xưa
cô ấy chít khăn mỏ quạ, mặc quần nái đen phải không?
Hắn bảo:
- Phải.
- Có phải ông bảo người ta chân quê hay không?
Hắn bảo:
- Phải.
Bà chủ quán khóc oà lên:
- Ông ơi, nó chết ba, bốn năm rồi, còn đâu mà đón đưa dâu...
hồi ở tỉnh về là nó chết liền... Nó tự vẫn... Nó đắm đò... Câu thơ
ông viết cho nó, nó xé ở vạt áo ra để lại đây này...
Bà chủ quán lôi trên bàn thờ xuống chiếc ống quản, chiếc ống
sơn đã cũ vẫn dùng để cất gia phả hay văn tự mua bán. bà ta lôi ra
một miếng vải lụa nhỏ bằng bàn tay.
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 52
http://ebooks.vdcmedia.com
- Thưa ông, có phải là chữ của ông đây không?
Cô gái và cậu con trai xúm lại.
Hắn thở dài nói:
- Đúng!
Cậu con trai đọc:
"Tuổi son má đỏ môi hồng
Bước chân về đến nhà chồng là thôi".
Tất cả mọi người lặng đi. Tiếng kể của bà chủ quán xen lẫn
với tiếng nức nở:
- Năm nó chết, nó 25 tuổi... nó tuổi quý sửu... tuổi con trâu...
ba ngày sau người ta mới mò được xác của nó ở dưới chợ xuôi...
Hắn bước ra ngoài. Mọi người tránh đường cho hắn đi ra.
Bóng chiều xuống dần. Sẽ không có đám cưới nào qua bến đò Vân
hôm ấy.
Mấy người lái đò khi nãy trở lại quán ăn:
- Cái vị tên là Hồ Điệp, hay Trang Sinh hay Điệp Lang còn ở
đây không? Sao có đám cưới mà chờ đến tối cũng không có nhỉ?
Vậy ai trả tiền đò cho chúng tôi đây?
- Tôi xin trả!- phu nhân nói.
Bà quay ra bảo người lão bộc lấy thuyền rồi mang valy xuống
bến. Cô gái và cậu con trai chạy ra ngoài đê. Họ thoáng thấy có
người vừa phất tay áo chấm một nét lẻ loi nghiêng lệch góc trời.
Vừa chớp mắt lại đã chẳng thấy bóng người ấy ở đâu nữa. Vừa
chớp mắt đã lại thấy chỗ ấy có một cánh hạc vừa bay lên trời. Hạc
vừa bay vừa kêu thảng thốt.
Về sau này, cậu con trai khi ấy đã thành một giáo sư văn học
đã viết như sau trong một ghi chép của mình:
"Với một quãng thời gian không dài lắm ở ta trong thế kỷ XX
phiền muộn và tàn nhẫn này may có dăm ba thi sĩ tài năng gắng
gỏi xây nên một lâu đài văn học nhì nhằng bằng những câu thơ
tuyệt vời in dấu sâu đậm trong tâm hồn người Việt vốn chẳng lấy
gì làm đặc sắc, nhiều phần ngơ ngẩn hẹp hòi. Thi sĩ là người thế
nào? Tiếc thay, một số ít lại là những vị thánh bị bôi bẩn trong
đám đông phàm phu tục tử mạnh mẽ lịch sự, nhiều tri thức và đầy
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 53
http://ebooks.vdcmedia.com
kiêu hãnh. Chúng ta phải bán tín bán nghi về những cuộc đời bê
bối, vớ vẩn và thê thảm của đôi người nhưng những cái gì thiếu
mập mờ và khẳng định được đâu có phải thơ?
Je ne peux plus vous faire d autres cadeaux que ceux de
cette lumiere sombre...1"
Hà Nội tháng 4 năm 1998
1 Ghi chú: Tất cả những câu thơ trong truyện này đều là mượn của Nguyễn Bính. Cái
gì kỳ cục thế này? Chỉ trên những con đường tầm thường mới tìm được hạnh phúc. Nói nhỏ
với nhau... Tôi chẳng thể hiến tặng gì ngoài ánh hào quang tăm tối ấy...(Louis aragon).
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 54
http://ebooks.vdcmedia.com
KHÔNG CÓ VUA
I.
Cô Sinh về làm dâu nhà lão Kiền đã mấy năm nay.
Khi về, cô Sinh mang theo bốn bộ quần áo mỏng, một áo dạ
mặc rét, hai áo len, một vỏ chăn hoa, bốn cái xoong nhôm một cái
xoong bột, một cái phích hai lít rưỡi, một cái chậu tắm, một tá
khăn bông, tóm lại là một đống tiền, nói như bà mẹ cô Sinh làm
nghề buôn gạo ở chợ Xanh.
Cậu Cấn chồng cô Sinh là thương binh. Họ quen biết nhau
trong dịp tình cờ. Hai người cùng trú dưới hiên nhà trong một trận
mưa. Chuyện này đã có người viết (thế mới biết nhà văn ở ta xông
xáo!) Theo đồn đại, đại để đấy là một “xen” (scène) về tình yêu
giản dị, trong sáng, không vụ lợi cuộc sống là duy vật biện chứng,
hài hòa, đẹp, đáng yêu, v.v....
Cấn là con trưởng. Dưới Cấn có bốn em trai, chênh nhau
một, hai tuổi. Đoài là công chức ngành giáo dục, Khiêm là nhân
viên lò mổ thuộc Công ty thực phẩm, Khảm là sinh viên đại học,
Tốn, con út bị bệnh thần kinh, người teo tóp, dị dạng.
Nhà lão Kiền sáu người. Toàn đàn ông. Bà Nhớn, vợ lão
Kiền, mất đã mười một năm, lúc đó lão Kiền năm mươi ba tuổi, cái
tuổi oái ăm, lấy vợ nữa cùng dở, không lấy vợ nừa cũng dở. Lão
Kiền chọn cái dở ít hơn, ở vậy... Nhà lão Kiền trông ra mặt đường.
Lão làm nghề chữa xe đạp. Cấn làm nghề cắt tóc (khi mới quen
Sinh, anh nói làm nghề dịch vụ). Được tiếp thu một nền giáo dục
gia đình bình dân (cha dạy học, mẹ buôn gạo), Sinh không phải là
người có nhiều định kiến hẹp hòi. Hơn nữa, trong tính cách, thậm
chí ở cô có phần phóng túng. Trình độ văn hóa hạn chế (Sinh tốt
nghiệp phổ thông cơ sở) nhưng điều đó không can hệ gì. Với phụ
nữ, học vấn giữ vai trò thứ yếu tạo nên sức mạnh thần thánh ở họ,
điều này không phải chứng minh. Về làm dâu, lúc đầu Sinh khá
ngỡ ngàng với không khí tự do trong nhà. ăn cơm chẳng ai mời ai,
sáu người đàn ông, ai cũng cởi trần, mặc quần đùi cười nói thản
nhiên, chan chan húp húp như rồng cuốn. Sinh phục vụ cơm nước
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 55
http://ebooks.vdcmedia.com
ba lần một ngày. Dược cái việc nặng Sinh không phải làm, có Tốn
giúp đỡ. Tốn suốt ngày lau nhà, giặt giũ. Nó không có khả năng
làm việc gì khác. Cứ cái xô nhựa với tấm giẻ lau, khoảng vài tiếng
nó lại ìau nhà một lần. Nó không chịu được bẩn. Quần áo ai thay
ra, nó cũng giặt mà giặt rất sạch, phơi phóng cẩn thận. Tốn ít nói,
nếu ai hỏi gì, chỉ cười bẽn lẽn, trả lời nhát gừng. Vừa làm, nó vừa
ti tỉ hát, không hiểu học được khi nào bài hát của bọn bợm rượu:
A ha... Không có vua
Sớm đến chiều say sưa
Tháng với ngày thoi đưa
Tớ với mình dây dưu,
Tình với tính hay chưa
Tốn hay giúp đỡ Sinh, nó cư xử với Sinh bằng lòng tốt vô bờ
bến. Những ý thích nhỏ nhặt của cô, nó thực hiện với lòng tận tụy
cầm thú. Nửa đêm, nếu Sinh buột miệng "có ô mai thì thích" là sẽ
có ngay ô mai. Không biết Tốn lấy tiền ở đâu, đi mua lúc nào,
chuyện này chịu.
Ở trong nhà Sinh hãi nhất lão Kiền, sau đến Khiêm. Lão
Kiền suốt ngày cau có. Mọi người không ai thích lão. Lão kiếm ra
tiền, lão cãi nhau với mọi người như cơm bữa, lời lẽ độc địa. Như
với Đoài, lão bảo: "Mày ấy à? Công chức gì mặt mày? Lười như hủi,
chữ tác chữ tộ không biết, chỉ giỏi đục khoét!" Hay với Khảm, cậu
sinh viên năm thứ hai: "Đồ ruồi nhặng! Học với chả hành! Người
ta dạy dỗ mày cũng phí cơm toi”. Với Cấn, lão có đỡ hơn, thỉnh
thoảng cũng khen, nhưng lời khen lại quá lời chửi: "Hay thật, cái
nghề cạo râu ngoáy tai của mày, nhục thì nhục nhưng hái ra
tiền!!l Riêng với Khiêm, lão ít gây sự.
Khiêm to lớn, lừng lững, tính nóng nẩy. Hàng ngày đi làm vể
(Khiêm hay làm ca đêm), Khiêm đều mang về khi cân thịt, khi bộ
lòng. ít hôm Khiêm về không. Đoài hay nói (cũng là nói sau lưng
Khiêm): "Trước sau cũng vào tù thôi. Cái thằng ấy tôi đã thấy
trước tương lai của nó. ít cũng sáu năm tù. Kể cũng lạ. Một năm
nó ăn cắp đến nửa tấn thịt mà người ta để yên cho nó! "
Khiêm có vẻ khinh hai ông anh. Với Cấn, nếu Khiêm cắt tóc
bao giờ Khiêm cũng trả tiền. Khiêm bảo: "Anh đừng làm bộ với tôi.
Tôi bắt anh phục vụ tôi có quyền trả tiền”. Cấn nhăn nhó: "Chú
làm anh như người ngoài ấy". Khiêm bảo: "Không phải người
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 56
http://ebooks.vdcmedia.com
ngoài, anh không nhận thì thôi, tôi đi hàng khác, tôi bắt thằng
khác ngoáy tai cho tôi... Kìa, cẩn thận con dao. Đừng cạo của tôi bộ
ria mép dấy". Cấn chẳng biết trả lời ra sao, phải nhận tiền. Sinh
bảo chồng: "Anh nhận tiền chú ấy khinh cho". Cấn bảo: 'Tôi là anh
cả, nó khinh tôi thế nào dược".
Với Đoài, Khiêm coi như kẻ thù. Nhưng Đoài khôn, Khiêm
không nói gì được. Khi đi làm, Đoài bao giờ cũng lấy cơm vào cặp
lồng, cho vào mấy miếng thịt, mấy miếng lòng. Đoài bảo: "Có chút
đạm này là đủ hai nghìn calo để làm việc cả ngày đây Cũng là nhờ
chú Khiêm nhà mình vừa khéo vừa nhanh". Khiêm hỏi: “Khéo với
nhanh cái gì?" Đoài bảo: "ấy là tôi nói chú khéo xử sự với người,
mà nhanh xử sự với lợn”. Khiêm tức nghẹn họng, sùi bọt mép.
Sinh lọt vào gia đình nhà này tựa như cơn mưa rơi xuống đất
nẻ. Không khí dịu lại. Vài tháng đầu, lão Kiền không gây sự gì với
con cái. Cấn là người hạnh phúc nhất. Anh cầm kéo cắt tanh tách,
đối xử với khách hết sức nhã nhặn. Cấn quyết định nâng giá cắt
tóc từ ba chục lên năm chục, ngoáy tai từ một chục lên hai chục,
gội đầu từ hai chục lên ba chục, cạo râu từ một chục lên hai chục.
Doanh thu tăng vọt. Mức chi tiêu gia đình chủ yếu do Cấn cầm cân
nảy mực có phần rộng rãi. Đoài thấy mức chi tiêu tăng lên, ban
đầu hoảng sợ nhưng không thấy ai hỏi han gì về khoản đóng góp
thường lệ của mình nên bình tâm hơn. Còn Khiêm, vẫn y như
tháng trước, tháng trước nữa, không chi ra một hào nhưng đều
đặn góp vào mỗi hôm một cỗ lòng hoặc một hai cân thịt. ăn lòng
lợn hơn chục hóm liền, Sinh phát sợ, bảo chồng: "Mai chú Khiêm
có mang lòng về thì tôi đưa ra chợ để đổi thứ khác đấy". Cấn cười,
mắt ve vuốt thân hình mềm mại của vợ, bảo rằng: "Tùy ái khanh".
II. BUỔI SÁNG
Thường thường, ở nhà thì Khiêm là người hay dậy sớm nhất.
Khiêm để đồng hồ báo thức một giờ sáng. Khi chuông reo, Khiêm
dậy ngay, dánh răng súc miệng rồi dắt xe đi. Tốn ra khóa cửa.
Đoài bị mất ngủ, càu nhàu: "Thật là giờ làm việc của quân đạo
tặc". Ba giờ sáng, lão Kiền dậy, cắm bếp điện đun nước pha chè.
Cái ổ cắm bếp điện bị hở, chữa nhiều lần nhưng cứ ít hôm lại có
người bị điện giật đến thót, lão Kiền bị điện giật, bèn chửi: "Cha
chúng mày, chúng mày ám hại ông. Chúng mày mong ông chết,
nhưng trời có mắt, ông còn sống lâu". Đoài nằm trong giường nói
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 57
http://ebooks.vdcmedia.com
vọng ra: "Ở đâu không biết, chứ ở nhà này thì lá vàng còn ở trên
cây, lá xanh rụng xuống là chuyện thường tình". Lão Kiền chửi:
"Mẹ cha mày, mày ăn nói với bố thế à? Tao không hiểu thế nào
người ta lại cho mày làm việc ở Bộ giáo dục! " Đoài cười: "Họ xét lý
lịch, họ thấy nhà mình truyền thống, ba đời trong sạch như
gương". Lão Kiền lẩm bẩm: “Chứ không à? Chúng mày thì tao
không biết, nhưng từ tao ngược lên, nhà này chưa có ai làm gì thất
đức". Đoài bảo: "Phải rồi. Một miếng vá xăm đáng một chục nhưng
tương lên ba chục thì có đức đấy". Lão Kiền bao: "Mẹ cha mày, thế
mày nâng bát cơm lên miệng hàng ngày mày có nghĩ không?"
Khảm rên rỉ: "Thôi thôi, anh Đoài ơi anh thương em với, hôm nay
em phải thi vấn đáp môn triết học đây". Đoài bảo: "Triết học là thứ
xa xỉ của bọn mọt sách. Chú có thấy cái chuỗi hạt nhựa đeo cổ của
chị Sinh không. Nó là triết học đấy" Khảm không trả lời. Căn nhà
lặng im được độ một tiếng đồng hồ thì lại nhộn nhịp. Đấy là bốn
rưỡi sáng, Sinh dậy nấu cơm.
Sinh dậy nấu cơm, lấy sáu bò rưỡi gạo. Cấn lúi húi nhặt rau.
Khảm bảo: "Đẹp đôi thật. Có việc gì để em làm giúp". Sinh bảo:
"Chỗ mỡ lòng hôm qua đầy kiến, chú làm sao chắt được hết kiến
thì làm". Khảm bảo: "Ở nước mình, mật độ lòng lợn trên đầu người
thì nhà mình là nhất. Em đã thử thống kê, một năm anh Khiêm
mang về hai trăm sáu mươi bộ lòng". Đoài bảo: "Em giai ơi, thằng
ấy là phúc thiện tinh của nhà mình đấy. Nói không phải, cái nghề
đồ tể của nó giá trị gấp mười lần cái bằng đại học của tao với mày”.
Lão Kiền mở cửa hàng. Một bà cắp thúng xôi đi qua ngó vào:
"Mời bác xơi quà sáng”. Lão Kiền xua tay quầy quậy: "Giời ơi, nhà
làm ăn, mới sáng ra đàn bà con gái đã ám thế này thì làm ăn gì”.
Bà bán xôi bảo: "Chẳng bao giờ tôi bán được một hào xôi cho lão
già này". Cấn cầm dao mài soàn soạt vào miếng da bò, lẩm bẩm:
“Hôm nay cắt được chục cái đầu thì hay".
Cơm dọn ra, Sinh với Khảm ngồi hai đầu nồi. Khảm xới cơm,
Sinh bảo: "Cơm nóng, chú lèn thế thì ai ăn được?” Khảm bảo: "Chị
đừng lo. Họ Sĩ nhà này toàn miệng gang miệng thép". Sinh bảo:
"Mời bố ăn cơm, mời anh Cấn và các chú ăn cơm". Đoài bảo: "Nhập
gia tùy tục, ở nhà này không có lệ mời. Khảm xới tao một bát”.
Khảm bảo: "ăn nhanh thế, em mới được hai và". Đoài bảo: "Tao ăn
cơm tập thể từ mười bốn tuổi, ăn nhanh quen rồi. Hồi học đại học,
có thằng bạn ăn sáu bát cơm trong một phút rưỡi. Thế có kinh
không?" Lão Kiền bảo: "Quân trí thức bây giờ toàn phường phàm
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 58
http://ebooks.vdcmedia.com
phu tục tử" Khảm cười: "Các cụ ngày xưa chẳng dạy: "Có thực mới
vực được đạo" là gì?” Lão Kiền hỏi: "Bọn chúng mày bây giờ thì vực
đạo gì?" Đoài ăn xong đứng lên vươn vai: "Cái này phải tranh luận
đấy. Tôi đang ngờ cái ông ngày xưa nói ra câu ấy chẳng hiểu quái
gì về đạo. Đáng ra phải nói "Có thực mới vực được tình". Tức là
tình người đấy, đồng bào ạ". Cấn cười tủm tỉm: "Chú thì lắm tình
lắm". Đoài nhìn chăm chú vào khoảng lõm ở ngực chị dâu, nơi
chiếc khuy bấm vừa tuột ra, bâng quơ: "Tình ơi tình, mình ơi
mình, tình hở hang lắm cho mình ngẩn ngơ". Sinh đỏ mặt, một lát
sau lén cài khuy áo.
Sinh dọn mâm bát. Lão Kiền ngồi uống nước. Khảm mặc
quần áo, quần bò, áo phông, trên áo có ghi dòng chữ "Walt Disney
Productions”. Khảm bảo: "Anh Cấn ơi, anh cho em năm chục". Cấn
bảo: "Tiền đâu mà cho" Khảm bảo: "Bố cho con năm chục". Lão
Kiền bảo: "Mày ngồi vá cho tao cái xăm để góc kia kìa, rồi tao cho
tiền". Khảm nhăn nhó: "Thế thì muộn giờ học còn gì". Lão Kiền
không trả lời, mở tủ dồ nghề lúi húi làm việc. Khảm dắt xe ra cửa,
nghĩ thế nào lại dựng xe ôm cặp vào nhà. Khảm mở cửa buồng,
trông trước trông sau không thấy ai, mở thùng gạo xúc ra bò rưỡi
vào cặp rồi lẻn đi ra.
Sinh cất nồi dưới bếp. Đoài đi theo, lấy cơm vào cặp lồng.
Đoài đưa tay chạm vào lưng Sinh, Đoài bảo: "Người chị tôi cứ mềm
như bún". Sinh lùi lại, hốt hoảng: "Chết, chú Đoài, sao lại thế"
Đoài bảo: "Gớm, đùa một tý đã run bắn người". Nói xong đi lên
nhà.
Tốn xách xô nước, cặm cụi lau sàn, ti tỉ hát: "A ha... không có
vua... "
Có người đến cắt tóc, Cấn hỏi: "Bác cắt tóc kiểu gì?" Khách
bảo: "Chú cắt thấp cho tôi. Cẩn thận, tôi mọc cái đầu đanh gần chỗ
đỉnh đầu”.
Đoài mặc xong quần áo, dắt xe đi. Đoài đến cửa quay lại bảo
Cấn: "Ngày kia giỗ mẹ, anh Cấn bảo chú Khiêm mai kiếm cho
được cân thịt ngon ngon. Em đưa chị Sinh một trăm rồi đấy!!. Cấn
bảo: "Nhớ rồi".
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 59
http://ebooks.vdcmedia.com
III. NGÀY GIỖ
Giỗ bà Nhớn, lão Kiền làm năm mâm. Bên ngoại có ông Vỹ,
em ruột bà Nhớn ở Phúc Yên về dự. Ông Vỹ là công chức về hưu,
hưởng lương chuyên viên ba một trăm phần trăm. Ông Vỹ đông
con, nhà nghèo, về mang theo mỗi chục quả tai chua với chai rượu
trắng làm quà. Trên phố xuống có vợ chồng cô em gái lão Kiền, bà
này bán hàng khô, chồng tên là Hiển, làm thợ thiếc. Ông Hiển có
năm đứa con vừa trai vừa gái. Khách dự có anh Minh, trưởng
phòng, cùng cơ quan với Đoài. Khảm dẫn về ba bạn học cùng lớp,
một cô tên là My Lan, một cô tên là Mỹ Trinh. Cậu con trai tên là
Việt Hùng, đeo kính trắng, có đôi môi đỏ như môi con gái. Khoảng
mười giờ, khách đến đông dủ. Cấn bưng một mâm đặt trước bàn
thờ, thắp ba nén hương rồi quay ra bảo: "Bố vào cúng". Lão Kiền
mặc quần bảo hộ lao động, áo cộc tay trắng ba túi, đầu chải nước
lã rất mượt, ra trước bàn thờ chắp tay, lầm rầm khấn: "Cộng hòa
xã hội chủ nghĩa Việt Nam, năm thứ... Lạy Trời, lạy Phật, lạy tổ,
lạy tiên, lạy vợ tôi là Ngô Thị Nhớn. Mời tất cả chư vị về dự cơm
nhạt với tôi. Tôi, Nguyễn Sĩ Kiền, sáu mươi tư tuổi, ngụ ở 129
phố... Các con trai là Cấn, Đoài, Khiêm, Khảm, Tốn. Con dâu là
Sinh. Tất cả đều lòng thành, xin chư vị phù hộ độ trì, cho sức khỏe
dồi dào, làm ăn tấn tới”. Cúng xong, lão Kiền quay ra bảo ông Vỹ:
"Cậu vào lạy chị cậu một cái”. Ông Vỹ mặc áo đại cán kiểu Tôn
Trung Sơn, cài khuy đến cổ, trông rất trịnh trọng. Ông Vỹ bảo:
"Cán bộ chúng em vô thần. Bốn chục năm nay em theo cách mạng,
nhà không có bàn thờ, chẳng biết khấn vái thế nào". Lão Kiền im
lặng, mắt đỏ hoe. Ông Vỹ đến trước bàn thờ, đứng nghiêm, gục
đầu như mặc niệm. Lão Kiền lau mắt, bảo: "Bây giờ thứ tự, người
nào vào cúng thì cúng". Bà Hiển bày lên bàn thờ năm trăm vàng,
một xếp tiền âm phủ, một bộ quần áo giấy rồi quỳ thụp xuống,
chống tay, lạy ba lạy, đầu chạm sát đất. Ông Hiển đến trước bàn
thờ vái ba vái. Cấn cũng vái ba vái. Cấn bảo: " Chú Đoài vào lễ đi".
Đoài đang chặt thịt gà, tay đầy mỡ, cứ để thế không rửa tay, chạy
lại bàn thờ vái lia lịa. Đoài bảo: "Lạy mẹ, mẹ phù hộ cho con đi học
nước ngoài, kiếm cái xe Cub". Ông Vỹ cười: "Cháu đi nước nào?”
Đoài bảo: - Cái đấy còn phụ thuộc cái ông để ria mép mặc áo ca rô
kia kìa". Anh Minh nghe thấy bảo: “Đi hay không sao lại phụ
thuộc vào tôi?" Đoài bảo: "Gì thì gì, anh là sếp trực tiếp, anh quay
lưng lại thì em rồi đời". Anh Minh bảo: "Cậu cứ làm việc cho tốt.
Tớ ủng hộ". Đoài bảo: "Công việc nhà nước biết thế nào là tốt xấu?
Chỉ xin anh nhớ thằng Đoài lúc nào cũng tốt với anh".
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 60
http://ebooks.vdcmedia.com
Sinh lúi húi dưới bếp. Trong buồng Sinh, Khảm đang giới
thiệu với ba người bạn tập anbum có chụp những ảnh của Khảm,
có cả ảnh hồi bé tập lẫy. Cô My Lan bảo: "Anh Khảm hồi bé bụ
ghê". Khảm bảo: "Con anh sau này cũng bụ thế, nhưng xinh hơn,
có cái nốt ruồi ở cằm”. My Lan đỏ mặt, sờ vào cái nốt ruồi cằm
mình, đấm thùm thụp vào lưng Khảm. Việt Hùng hỏi: "Ảnh này
chụp hồi đi thực tập phải không?" Khảm bảo: "Ừ!”. Việt Hùng
khen: "Nét lắm". My Lan hỏi: "Có phải hồi ấy anh ăn trộm khoai,
bị dân quân bắt không"' Khảm đỏ mặt bảo: "Toàn nói lăng nhăng,
mắc tội nói xấu đồng đội. Thế nào tớ cũng bắt đền". My Lan hỏi:
“Bắt đền gì?" Khảm bảo: "Đợi tối thì biết". Mọi người cười.
Đoài ngó vào, vẫy tay gọi Khảm. Đoài bảo: "Dọn mâm".
Khảm hỏi: “Ăn rồi à?" Đoài không trả lời Khảm đi theo Đoài xuống
bếp. Đoài hỏi: "Cô có cái nốt ruồi là người yêu mày đấy à?" Khảm
bảo: "Vâng". Đoài hỏi: "Thế cái vị anh hùng thơm nức kia là thế
nào?" Khảm cười: "Đấy là Mỹ Trinh, bố cô ấy là ông ánh sáng ban
ngày, chủ hiệu điện". Đoài hỏi: "Thằng kia với nó thế nào?" Khảm
bảo: “Chưa có gì". Đoài bảo: "Tao chim nó đấy". Khảm bê mâm,
Sinh bảo: "Thiếu cái gì thì gọi". Đợi Khảm đi khuất, Đoài bảo:
"Thiếu một tý tình thôi, Sinh cho tôi xin một tý tình". Sinh bảo:
"Nỡm. Lên nhà trên mà bảo hai cô bạn của chú Khảm ấy" Đoài
bảo: “Hai con ôn vật ấy bằng thế nào được Sinh". Sinh bảo: "Đi ra
đi". Đoài bảo: “Cái lão Cấn của Sinh như con cua bấy mà lại hách
dịch". Sinh bảo: "Tôi mách anh Cấn đấy". Đoài bảo: "Đây chẳng
sợ". Nói rồi xán lại, hôn chút lên má Sinh. Sinh đẩy ra, Đoài hổn
hển: "Tôi nói trước, thế nào tôi cũng ngủ được với Sinh một lần".
Nói xong đi ra, Sinh bật khóc.
Cấn đi vào, thấy mắt vợ đỏ hoe, hỏi: “Sao thế?" Sinh bảo:
"Tại cái bếp nhà mình khốn nạn quá”. Cấn bảo: “Cô cho mấy ấm
nước lên đi, trên nhà hết cả nước sôi". Sinh bảo: “Tôi có ba đầu sáu
tay đâu?" Cấn trừng mắt: "Nói năng thế à? Nhà này không có lệ
thế! Mấy cái bát này sao chưa rửa?”. Nói rồi, xô chồng bát, đi ra.
Chồng bát vỡ. Sinh khóc òa lên. Ăn đợt đầu ba mâm. Ăn xong
khách ra về. Lại ăn đợt sau hai mâm. Lúc ấy cũng hơn hai giờ
chiều. Đang ăn, Khiêm đi làm về, lầm lầm lì lì chẳng chào hỏi ai.
Khảm bảo: "Anh Khiêm ngồi cùng mâm với chúng em cho vui".
Hai cô My Lan, Mỹ Trinh cũng ríu rít mời. Cả mâm chống đũa
chờ.
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 61
http://ebooks.vdcmedia.com
Lão Kiền say rượu, nằm ngủ lơ mơ trên giường, nước dãi
đọng trên chiếu. Đoài chào mọi người để đưa ông Vỹ ra bến ô tô
cho kịp chuyến xe Phúc Yên buổi chiều. Khiêm hỏi: "Thằng Tốn
đâu?" Khảm bảo: "Nó loanh quanh đâu đấy, anh ra ăn cơm, chúng
em chờ". Khiêm bảo: "Cứ ăn đi". Khảm bảo: "Ta ăn thôi. Ông ấy
khó tính bỏ mẹ". Cô Mỹ Trinh bảo: “Anh ấy trông như Tácdăng".
Khiêm xuống bếp hỏi Sinh: "Thằng Tốn đâu?" Sinh bảo: "Tôi
bận bịu từ tờ mờ sáng cũng quên khuấy. Không biết chú ấy đâu?"
Khiêm vứt vào chạn bát một bao tải nặng. Sinh hỏi: "Lại lòng à?"
Khiêm không trả lời, đi lên nhà, ngó vào buồng Sinh thấy Cấn
đang ngáy khò khò. Khiêm xô cửa bước vào hỏi Cấn: "Thằng Tốn
đâu?" Cấn ngồi dậy hỏí: "Mấy giờ rồi?"
Khiêm hỏi: "Thằng Tốn đâu? " Cấn bảo: “Nhà có việc, để nó
ra vào bất tiện. Tôi nhốt nó trong cái buồng ở cạnh nhà xí". Khiêm
cầm cái gạt tàn thuốc lá trên bàn ném vào mặt Cấn. Cấn kêu "ối"
một tiếng rồi ngã lăn ra. Khiêm xô vào đạp túi bụi. Khảm chạy vào
đẩy Khiêm ra. Sinh chạy lên hốt hoảng nói: " Sao lại thế" Khiêm
gạt Sinh ra..
Căn phòng cạnh nhà xí trước là chuồng lợn, nay để than củi.
Cánh cửa bằng gỗ thùng đóng ghép. Có ai mới làm thêm chiếc
khóa bên ngoài, hôm qua chưa có. Khiêm giật khóa, không được.
Khiêm cầm xà beng phá khóa. Cửa mở ra. Tốn chân tay mặt mũi
đen nhẻm đang nhe răng cười. Khiêm quát: "Đi ra". Tốn lết đôi
chân què đi lên nhà. Thấy nhà bẩn, nó xách ngay cái xô nước với
tấm giẻ lau.
Mấy người bạn của Khảm chào lí nhí rồi về, Khảm dắt xe ra
theo. Trước khi đi, Khảm rút vội mấy điếu thuốc lá trên bàn cho
vào túi áo. Lão Kiền tỉnh rượu, thấy nhà vắng tanh, hỏi: “Chúng
mày đâu cả?" Sinh lấy miến cho Tốn ăn. Tốn đói, ăn ba bốn bát
liền, sợi miến lòng thòng vương ra đất. Khiêm dắt xe ra cửa,
không ăn uống gì. Cấn ôm ngực ho sù sụ, nhổ ra một chiếc răng
gãy, máu dây bên khóe mép. Cấn giơ nắm đấm trước mặt bố, bảo
rằng: "Ông liệu tống thằng ấy ra khỏi nhà này, không tôi giết nó".
Lão Kiền bảo: "Chúng mày cứ giết nhau đi, tao càng mừng". Nói
rồi cầm chiếc khóa hỏng trên tay, lẩm bẩm: "Mất cả sáng lắp được
chiếc khóa. Thế là toi trăm bạc".
Sinh rửa mâm bát xong thì ba giờ chiều. Sinh lên buồng lấy
quần áo tắm. Bỗng Sinh hốt hoảng gọi Cấn.
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 62
http://ebooks.vdcmedia.com
Cấn hỏi: "Cái gì?” Sinh bảo: "Buổi sáng, tôi bỏ cái nhẫn vào
hộp kim chỉ, anh có cầm không?" Cấn bảo:”Không".
Sinh hỏi: "Có ai vào buồng này?" Cấn bảo: "Không". Đoài dắt
xe về nhà, thấy đồ đạc lung tung hỏi: "Chuyện gì thế?" Cấn cau có:
“Chú có vào trong buồng này không?" Đoài bảo: "Không". Cấn bảo:
"Chị Sinh mất cái nhẫn". Đoài bảo: "Hỏi bố xem". Lão Kiền chửi:
"Mẹ cha mày. Thế mày nghi tao lấy cắp chứ gì?" Đoài im, nghĩ một
lát rồi bảo: “Buổi sáng thằng Khảm với ba đứa bạn ngồi trong
phòng này. Tôi ngờ cái thằng đeo kính, môi đỏ như son. Mắt nó rất
gian".
Vừa may lúc Khảm về. Cấn bảo: "Thằng bạn mày lấy cắp
nhẫn của chị Sinh". Khảm tái mặt hỏi: "Ai bảo thế?" Cấn bảo:
"Mắt tao trông thấy". Khảm bảo: ' "Sao không bắt ngay? Vừa rồi đi
chơi nó cứ nằng nặc đòi về. Phải đến nhà nó mà đòi. Không trả thì
đánh bỏ mẹ nó đi". Cấn bảo: “Tao đi với mày". Hai người dắt xe đi.
Lão Kiền bảo: "Mang theo cái búa! Đừng đánh vào đầu. Nó chết
thì tù mọt gông". Đoài lên giường giở báo ra đọc. Sinh dọn dẹp một
lúc rồi xuống đi tắm. Sinh xách hai xô nước vào trong buồng tắm,
khép cửa lại.
Lão Kiền loay hoay dưới bếp, nghe tiếng dội nước ở trong
buồng tắm, thở dài, bỏ lên nhà. Đi vài bước, lão Kiền quay lại, vào
trong bếp, bắc chiếc ghế đẩu, trèo lên nín thở ngó sang buồng tắm.
Trong buồng tắm, Sinh đứng khỏa thân.
Đoài đang lim dim ngủ, thấy Tốn giật áo ngồi dậy hỏi: “Cái
gì?" Tốn xua tay, dắt Đoài xuống bếp, chỉ lão Kiền đang đứng
kiễng chân ở trên ghế đẩu. Đoài cau mặt tát Tốn rất đau. Tốn ngã
vập mặt xuống cái xô đựng nước, trên có tấm giẻ lau. Lão Kiền vội
tụt xuống ghế, nép ở cánh cửa, lát sau chạy ra hỏi: "Sao đánh nó?"
Đoài bảo: "Nó vô giáo dục thì dánh". Lão Kiền chửi: "Thế mày có
giáo dục à?" Đoài nghiến răng nói khẽ: "Tôi cũng vô giáo dục
nhưng không nhìn trộm phụ nữ cởi truồng". Lão Kiền im.
Đoài lên nhà, rót rượu uống. Lão Kiền đỡ Tốn dậy. Tốn xách
xô nước, ngồi thụp xuống lau nhà. Lão Kiền đi lên bảo Đoài: "Rót
tao một cốc”. Uống cạn cốc rượu lão Kiền bảo: "Mày có học mà tệ.
Bây giờ tao nói chuyện đàn ông với mày”. Đoài bảo: "Tôi không tha
thứ đâu". Lão Kiền bảo: “Tao chẳng cần. Đàn ông chẳng nên xấu
hổ vì có con b...” Đoài ngồi im, uống thêm một cốc rượu nữa, rồi
bỗng thở dài: "Kể cũng phải". Lão Kiền bảo: “Làm người nhục
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 63
http://ebooks.vdcmedia.com
lắm". Đoài hỏi: “Thế sao không lấy vợ lẽ?” Lão Kiền chửi: "Mẹ cha
mày, tao chỉ nghĩ thân tao, thì lũ chúng mày được thế này à?"
Đoài rót ra một cốc rượu nữa, tần ngần: "Bố uống rượu nữa
không?”. Lão Kiền quay mặt về phía bóng tối, lắc đầu. Đoài nói:
"Con xin lỗi bố". Lão Kiền bảo: “Bây giờ mày như đào kép diễn
trên tivi".
Tốn lau nhà, thấy cái nhẫn rơi dưới gầm tủ bèn đưa cho
Sinh. Sinh mừng quá. Đoài cầm chiếc nhẫn soi ra ánh đèn, bảo:
"Được độ nửa chỉ là cùng". Sinh bảo: "Đây là của hồi môn mẹ tôi
dành dụm vất vả cả đời người đấy". Lão Kiền bảo: “Chết thật, chỉ
sợ thằng Cấn gây sự với nhà người ta thì xấu cả mặt”. Chập tối,
Cấn với Khảm về. Cả hai trông như hai thằng móc dưới cống lên,
nhếch nhác bẩn thỉu. Đoài cười: "Chắc ăn đòn hả?" Cấn không trả
lời. Khảm bảo: "Nhà ấy nuôi hai con chó bécgiê không sao vào
được". Đoài bảo: "Cho chết, ai bắt chưa chi đã định giở thói côn
đồ”. Lão Kiền bảo: "Tìm thấy nhẫn rồi”. Cấn hỏi: "ở đâu?" Lão
Kiền bảo. "Vợ mày giấu trong cặp quần chứ đâu". Cấn bảo: “Đồ
khốn nạn". Nói rồi tát Sinh một cái nảy đom đóm mắt. Cấn định
đánh thêm, Đoài xô Cấn ra, đứng chắn ở trước mặt Sinh, tay cầm
con dao lăm lăm rít khẽ: "Cút đi! Anh mà đụng vào cô ấy là tôi
chém liền! " Sinh úp mặt vào thành giường, khóc nức nở: “Trời ơi...
Sao cái thân tôi nhục nhã thế này?"
Lão Kiền hỏi Khảm : "Có mang búa về không?" Khảm cáu :
"Tí nữa mất mạng với hai con chó bécgiê còn búa với lại kìm gì?"
Lão Kiền bảo : 'Thế lại toi trăm bạc".
V. NGÀY TẾT
Thấm thoắt đến Tết. Rằm tháng Chạp, lão Kiền đi ngân
hàng rút lãi tiết kiệm được tám nghìn đồng. Lão Kiền mua cho
Tốn cái áo sơ mi, mua cho Sinh đôi bít tất, còn lại tiền đưa cả cho
Cấn. Khảm bảo: “Bố chỉ quý con dâu, con út".
Khiêm phải theo xe đi các tỉnh mua lợn, vắng nhà mấy ngày
liền. Công việc chắc vất vả , hôm nào Khiêm cũng đi làm từ mười
một giờ đêm đến trưa hôm sau mới về, người toàn mùi phân lợn.
Về nhà vật ra ngủ liền, thế mà mắt cứ lõm sâu vào, vằn tia máu
đỏ.
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 64
http://ebooks.vdcmedia.com
Cấn cũng đông khách . Từ sáu giờ sáng đến mười giờ đêm lúc
nào cũng có người chờ cắt tóc. Buổi trưa Cấn ngủ, Khảm ra cắt tóc
thay anh. Hôm đầu chưa quen, Khảm cắt phải tai một ông khảch
làm chảy máu. Ông này tức, tiền cắt tóc hết bảy mươi đồng chỉ trả
có hai mươi đồng. Cấn lấy bút chì ghi tiền làm được hàng ngày vào
một cuốn sổ, một trăm đồng thì ghi dấu cộng, hai trăm đồng dấu
khuyên tròn, lại vẽ những hình tam giác trong chấm một cái
chẳng biết là ký hiệu gì. Đoài bảo: “Sổ sách kế toán của ông này
thật như gián điệp" . Ngày 23 tháng Chạp ăn Tết ông Táo lên trời.
Sinh nấu miến, mọi người ăn no căng bụng. Khảm hỏi : "Sao gọi là
ông Táo?" Đoài bảo : "Chuyện thế này. Ông Táo là ba ông đầu rau.
Ngày xưa có hai anh em cùng lấy một vợ. Người này một hôm ngủ
với anh , một hôm ngủ với em . Khi họ chết, Ngọc Hoàng cảm động
mối tình khăng khít của họ, biến mỗi người thành một ông đầu
rau để lúc nào cũng gần gặn. Ta gọi là thần Bếp, hay ông Táo”.
Sinh bưng mâm xuống bếp. Khảm bảo : "Ngày xưa được
phong thần dễ nhỉ?" Lão Kiền bảo : "Đừng nghe nó". Đoài bảo: "Lại
có chuyện thế này. Nhà kia có cô con dâu, bố chồng bóp vú cô ta .
Đứa con trai hỏi: " Sao ông bóp vú vợ tôi?" Ông bố bảo : "Để trừ nợ.
Thế hồi xưa sao mày bóp vú vợ tao?”. Nghe nói những người này
cũng được phong thần". Cấn bảo: “Chuyện của chú, tôi chẳng hiểu
gì" . Lão Kiền bảo : “Đừng nghe nó" .
Ngày 27, lão Kiền gói bánh chưng. Gói một yến rưỡi nếp,
được hăm tám chiếc bánh. Bánh có hai loại, loại nhân đỗ, loại
nhân đường, loại nhân đường đánh dấu bằng sợi lạt nhuộm phẩm
đỏ.
Sinh luộc bánh chưng. Đoài quanh quẩn ở bếp. Đoài hỏi :
"Sinh biết nhà này tương lai thuộc về ai không?" Sinh bảo:
"Không". Đoài cười : "Về tôi”. Sinh hỏi : “Sao thế?" Đoài bảo: "Bố
già bố chết. Thằng Khiêm trước sau cũng vào tù. Thằng Khảm ra
trường không đi Tây Bắc thì cũng Tây Nguyên. Thằng Tốn không
nói làm gì, vô tích sự". Sinh hỏi: "Thế còn anh Cấn?" Đoài bảo:
"Phụ thuộc vào Sinh. Nến Sinh yêu tôi, tôi sẽ gây sự tống cổ ra
đường". Sinh bảo: "Dễ thế?" Đoài bảo: "Sinh còn quyến luyến cái
gì? Lão Cấn vừa ngu vừa hèn, lại yếu, bác sĩ bảo bị lãnh tinh, lấy
Sinh hai năm mà có con cái gì đâu?" Sinh ngồi yên, nồi bánh
chưng sôi sùng sục.
Đoài bảo: "Tối nay tôi vào buồng Sinh nhé! "
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 65
http://ebooks.vdcmedia.com
Sinh vớ con dao, nói khẽ: "Cút đi. Anh đến gần đây là tôi giết
đấy! " Đoài cười nhạt, đi giật lùi, bỏ lên nhà, vừa đi vừa lẩm bẩm:
"Đàn bà là giống ác quỷ".
Hai chín Tết, lão Kiền đi chợ mua về một cành hoa đào. Đến
chiều ba mươi, Khiêm mang về một chậu quất to ba tầng quả với
bánh pháo cối dài sáu mét. Khảm bảo: "Chơi sang quá đấy”. Đoài
bảo: "Nó cậy lắm tiền". Khảm bảo: "Hai anh em mình mang tiếng
có học mà Tết nhất đến, một bộ quần áo hẳn hoi không có". Đoài
bảo: "Chỉ có con đường lấy vợ giàu thôi. Tối nay mày đưa tao đến
con ông ánh sáng ban ngày đấy nhé". Khảm bảo: "Được thôi. Nếu
anh tán được thưởng em cái gì?” Đoài bảo: "Thưởng cái đồng hồ".
Khảm bảo: "Được rồi. Anh ghi cho em mấy chữ làm bằng". Đoài
hỏi: "Không tin tao à?" Khảm bảo: "Không". Đoài ghi vào giấy:
“Ngủ được với Mỹ Trinh, thưởng một đồng hồ trị giá ba nghìn
dồng. Lấy Mỹ Trinh, thưởng 5% của hồi môn. Ngày... tháng...
năm... Nguyễn Sĩ Đoài". Khảm cười cất mảnh giấy vào túi rồi nói:
"Cám ơn".
Khảm bảo: “Hôm qua em nghe anh Khiêm kể chuyện, thế là
đến tối gặp phải giấc mơ kinh quá". Đoài hỏi: " Chuyện gì?" Khảm
bảo: "Anh Khiêm kể về công việc giết lợn. Hai tay cầm hai cực điện
dí vào thái dương từng con. "éc" phát là chết. Bị mất điện, anh
Khiêm phải dùng xà beng quật vào gáy lợn. Gặp con lợn khỏe,
quật chục cái không chết, gáy toét cả ra, buồn ngủ quá, anh Khiêm
quật cả vào chân. Một ca anh Khiêm giết được hơn nghìn con lợn,
được khen thưởng”. Đoài hỏi: "Thế giấc mơ gì?" Khảm bảo: "Em
mơ thấy đi giết lợn, giết mãi không chết, con lợn cứ nhe răng cười,
thế là bị đuổi đi dọn cả một bể cứt. Bể cứt xây xi măng, kích thước
10x 6 x l, 5 mét, dung tích 90 khối. Mưa bão đến, bể cứt trôi phăng
phăng, em ngập trong ấy, cứt vào cả mồm, cả lỗ tai". Đoài
bảo:”Giấc mơ tốt đấy còn công việc để ý làm gì. Mà y chơi xổ số đi,
thế nào cũng trúng. Các cụ bảo giẫm vào cứt là có lộc về. Mày chìm
cả người trong bể cứt, có khi mày trúng xổ số độc đắc cũng nên".
Khảm bảo: "ừ nhỉ. Anh không nói thì em không biết". Nói rồi hớn
hở chạy ra phố.
Lúc giao thừa, ở nhà khi ấy chỉ có Khiêm, Tốn với Sinh. Ông
bà Hiển cho con rể đi xe máy xuống mời lão Kiền với Cấn lên phố
chơi từ chập tối, chắc uống rượu say chưa về được. Đoài với Khảm
dẫn hai cô Mỹ Trinh và My Lan đi chùa Ngọc Sơn hái lộc.
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 66
http://ebooks.vdcmedia.com
Khiêm bày lên bàn thờ con gà mái tơ Sinh luộc từ chiều, mỏ
ngậm một bông hoa hồng. Lại mở hộp mứt, lấy rượu rót ra ba cốc,
pha một ấm chè, bày cả lên đấy. Khiêm bảo: " Chị Sinh ra lễ". Sinh
thoa tí son, mặc quần côn, áo len dài bên trong, bên ngoài khoác
áo len cộc đan kiểu gilê, không cài khuy, cổ choàng một chiếc voan
mỏng màu hoàng yến, trông khác hẳn ngày thường vẫn mặc bộ đồ
trong nhà. Sinh bảo: "Chú lễ đi. Tôi đàn bà con gái biết khấn thế
nào". Khiêm bảo: "Chị là bề trên, chị cứ vái ba vái trước còn đâu
tôi khấn". Sinh bảo: "Cũng được". Nói rồi ra trước bàn thờ vái ba
vái, đứng lẩm nhẩm một lúc, lại vái ba vái nữa, không phải là
người không biết nghi thức.
Khiêm bảo Tốn: "Tao treo bánh pháo ở cửa, lúc nào tao khấn
xong thì châm lửa đốt". Nói rồi châm điếu thuốc đầu lọc cắm vào
miệng Tốn. Khiêm bảo: " Cầm điếu thuốc dí thế này này". Tốn gật
đầu.
Khiêm vái ba vái, nói: "Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
Năm thứ..." Tốn đốt pháo. Cả ba nét mặt rạng rỡ. Trời đất giao
hòa, lòng người cảm động.
Khiêm bảo: "Năm mới, chúc chị Sinh sức khỏe, may mắn.
Mừng tuổi chị một nghìn, chị cầm lấy để cho có lộc". Sinh rớm
nước mắt: “Cho tôi nhiều thế” Tôi cũng chúc chú mạnh khỏe, bằng
năm bằng mười năm ngoái. Anh Cấn giữ hết cả tiền, tôi chẳng có
gì mừng tuổi cho chú. Chị mừng tuổi Tốn một trăm. Đây là lộc của
chú Khiêm". Tốn cầm tiền giơ lên ánh đèn, hỏi: "Tiền à?" Khiêm
bảo: "ừ" Tốn hỏi: "Tiền là gì?" Khiêm bảo: "Là vua".
Một giờ sáng lão Kiền với Cấn về. Một lúc sau, Đoài với
Khảm cũng về. Cả nhà ngồi ăn uống đến ba giờ, chợp mắt được
nửa tiếng, lại lục đục dậy làm cỗ, khấn vái qua loa, lại ăn uống.
Đến tám giờ, lão Kiền bảo: "Tao đi chúc Tết hàng xóm, vợ chồng
thằng Cấn đi theo tao. Khiêm ơi, mày cho bố ít tiền để đi mừng
tuổi".
Lão Kiền và vợ chồng Cấn đi chúc Tết. Lão Kiền mặc quần
bảo hộ lao động, áo dạ len, đội mũ len trùm đầu. Cấn mặc bộ quần
áo may kiểu quân phục cấp úy, bộ quần áo này mua trên chợ Giời,
có một vết thủng ở ống tay áo do tàn thuốc rơi vào. Sinh mặc quần
bò nhung, áo lông Đức. Khảm bảo: “Chị Sinh trông như Hoàng
hậu".
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 67
http://ebooks.vdcmedia.com
Nhà hàng xóm sang chúc Tết, Đoài ra tiếp. Chúc mừng xong
xuôi ngồi uống nước nói chuyện phiếm. Đoài bảo: "Xin lỗi bác,
cháu chẳng biết nhà bác có bao nhiêu người, tên là gì? " Ông hàng
xóm cười: "Thì tôi cũng thế". Đoài bảo: "Ngày xưa bọn ăn trộm có
luật chia ra bốn loại mà chúng không lấy: một là nhà hàng xóm,
hai là nhà bạn bè, ba là nhà đang có chuyện buồn, bốn là nhà đang
có chuyện vui. Cứ thế này, cháu đi ăn trộm, lơ mơ phạm luật". Ông
hàng xóm cười: "Thì các con tôi cũng thế". Uống nước xong, mọi
người ra về. Đứa con ông hàng xóm bảo: " Cái tay Đoài có học mà
ăn nói linh tinh". Ông hàng xóm bảo: "Loạn".
Ba ngày Tết trôi qua, lòng đường đầy xác pháo. Ai cũng có
cảm giác ngày Tết trôi nhanh! Ngày nào mà chẳng trôi nhanh, hở
giời?
VI. BUỔI TỐI
Cuối tháng ba, Sinh tắt kinh, thèm ăn của chua, thỉnh
thoảng lại nôn oẹ, người cứng đơ, triệu chứng có thai.
Tháng năm xảy ra việc lão Kiền ốm, đầu tiên tưởng nhẹ, ai
ngờ cứ nặng dần. Đầu tiên lão Kiền chỉ hoa mắt, nhìn một hóa hai,
cửa không đi cứ đâm sầm vào tường. Cả nhà lo sợ, đưa đi bệnh
viện Tây y. Bác sĩ chẩn đoán rối loạn chức năng thần kinh, cho
uống B6. Bác sĩ bảo: "Đây này, dây thần kinh thế này, hai dây
chập vào nhau, thế là trông một thành hai, trông gà hóa cuốc”.
Cấn hỏi: "Thưa bác sĩ, vậy làm thế nào?" Bác sĩ bảo: "Y học đang
nghiên cứu". Nằm một tuần, mắt lão Kiền mờ đi. Đoài bảo: "Tôi
ngờ đoán nhầm bệnh" Đoài sang nhờ người quen ở bệnh viện Đông
y. Người này bảo: "Tây y ra quái gì. Chú về đưa ông cụ đến đây”.
Đoài về, xin cho lão Kiền chuyển viện. Bác sĩ bảo: "Đi là không trở
lại đâu nhé”.
Lão Kiền điều trị Đông y, không khỏi, người rạc đi, đầu đau
nhức. Đến tháng mười phát hiện tháy có u não. Bác sĩ bảo: "Để thì
chết, mổ may ra cứu được". Cấn về họp gia đình, Cấn bảo: "Làm
thế nào? Từ khi bố ốm nhà mình tiêu nhiều tiền lắm”. Cấn giở
quyển sổ kế toán ra đọc: "Chú Khiêm đưa một lần một nghìn, một
lần tám nghìn, một lần năm nghìn. Chú Đoài đưa một lần một
trăm, một lần sáu chục, một lần một nghìn mốt. Chú Khảm đưa
một lần ba trăm nhưng hôm tôi đưa một nghìn đi lấy thuốc ông
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 68
http://ebooks.vdcmedia.com
lang Toại, chú Khảm mua hết có năm trăm, còn năm trăm vẫn
cầm. Tiền thức ăn thế này... thế này... Ai chi gì tôi ghi cả".
Đoài bảo: "Tôi nghĩ bố già rồi, mổ cũng thế, cứ để chết là
hơn". Tốn khóc hu hu. Cấn hỏi: "ý chú Khảm thế nào?" Khảm bảo:
"Các anh thế nào thì em thế". Cấn hỏi: "Chú Khiêm sao im thế?"
Khiêm hỏi: “Anh định thế nào?" Cấn bảo: "Tôi đang nghĩ”. Đoài
bảo: "Mất thì giờ bỏ mẹ. Ai đồng ý bố chết giơ tay, tôi biểu quyết
nhé".
Hôm lão Kiền mổ não, trừ Sinh với Tốn, mấy anh em đều kéo
nhau lên bệnh viện. Ca mổ kéo dàì bốn mươi hai phút. Ngồi ngoài
phòng chờ, Đoài bảo Khảm: "Ông cụ không viết di chúc mới gay,
sau này tài sản biết chia thế nào?" Khảm bảo: "Lão Cấn tham lắm,
anh em mình rồi ra đường thôi". Đoài bảo: "Sang năm tao cưới Mỹ
Trinh, ông ánh sáng ban ngày hứa cho một cây. Mày bảo một cây
mua nổi nhà không?” Khảm bảo: "Vào tay em, em nhân nó lên vài
cây ngay". Đoài bảo: "Có năng khiếu kinh doanh thích thật, còn
các năng khiếu như văn chương, nghệ thuật, v. v... đều vô dụng
cả”.
Cấn vào gặp bác sĩ. Một lúc sau đi ra lắc đầu: "Bác sĩ bảo
khoảng một tháng nữa thì đưa bố về". Hôm đưa lão Kiền về, lão
Kiền đầu quấn băng, hỏi gì cũng không nói, mắt lờ đờ. Vào trong
nhà, Sinh tháo gỡ băng ra. Đầu lão Kiền trọc lốc, nổi lên một khối
u to như quả trứng gà. Nửa tháng sau, khối u này to bằng nửa quả
bưởi, lấy ngón tay ấn vào thấy như có chứa bã dậu ở trong, ấn
mạnh thì lõm sâu, ấn nhẹ thì lõm ít. Sinh phục vụ, săn sóc, rất
khổ sở.
Khảm hỏi Đoài: "Bệnh này có lây không?" Đoài bảo:”Có kiêng
có lành. Tao khuyên mày cẩn thận. Vợ chồng lão Cấn còn có tiền.
Thằng Khiêm còn có tiền. Tao với mày lở bệnh, tiền đâu mà chữa?"
Ít lâu sau, lão Kiền mê sảng, cứ rên rỉ: “Cho tôi chết đi, đau đớn
lắm". Không khí trong nhà u ám, ai cũng buồn rầu. Đến ngay Tốn
cũng bỏ lau nhà, suốt ngày ngồi thu lu trong cái buồng vẫn để
than củi cạnh nhà xí.
Bà Hiển trên phố xuống, thấy anh mình vật vã đau đớn,
khóc: "Anh ơi, tiền oan nghiệp chướng gì mà anh chết khổ, chết sở
thế này”. Bà Hiển bảo: "Chúng mày xem thế nào chứ? Để thế này
à?” Cấn bảo: "Cô bảo làm thế nào nữa?" Bà Hiển bảo. "Cô có người
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 69
http://ebooks.vdcmedia.com
bạn, bà ấy có bài kinh Vô thường, bây giờ xin chép về đọc, may ra
ông ấy sẽ đi yên ổn". Đoài bảo: "Lại thế nữa".
Bà Hiển bắt Khiêm đèo lên phố, đến nhà bà bạn để chép
kinh Vô thường. Khiêm mang về bảo Đoài: "Anh giỏi chữ, anh đọc
đi". Đoài cầm tờ giấy, xoay ngang xoay dọc rồi lắc đầu: "Chữ nghĩa
chú viết thế này thì tôi xin chịu, thật quá sổ sách kế toán ông
Cấn".
Khiêm vào đọc kinh. Lúc ấy là chập tối. Bà Hiển thắp hương
ngồi cạnh. Lão Kiền lúc đầu vật vã, rồi nằm yên. Mười một giờ
đêm, mọi người đi ngủ. Khiêm vẫn ngồi đọc. Đọc đi rồi lại đọc lại.
Đại ý bài kinh xin đức Phật giải tội cho người sắp chết, để nghiệp
chướng cho người sống chịu, lời lẽ khó hiểu. Suốt đêm Khiêm ngồi
đọc, lạc cả giọng. Đến bốn giờ sáng hôm sau, lão Kiền tắt thở, trên
môi thấp thoáng nụ cười, trông rất hiền lành, trung hậu. Khiêm
vuốt mắt bố rồi vào gọi Cấn. Cả nhà dậy. Đoài bảo: "Ông cụ đi rồi.
Thật may quá. Bây giờ tôi đi mua quan tài".
VII. NGÀY THƯỜNG
Sau hôm giỗ lão Kiền một trăm ngày, Sinh đẻ con gái. Đón
Sinh về, mọi người làm tiệc mừng. Cấn với Khảm đi chợ. Khiêm
nấu nướng. Đoài với Tốn dọn nhà. Hai cô My Lan và Mỹ Trinh đến
dự, mua cả hoa.
Vào tiệc, mọi người để Sinh ngồi giữa, hai cô My Lan và Mỹ
Trinh ngồi hai bên. Sinh đẹp lộng lẫy. Đoài rót rượu ra cốc, đứng
lên nói: "Cốc rượu này tôi dâng cuộc sống. Rượu vừa ngọt vừa cay.
Ai chấp nhận cuộc sống thì cầm lên cho. Cuộc sống dù khỉ gió
nhưng đẹp tuyệt vời. Vì đứa trẻ mới sinh ra kia, vì tương lai của
nó". Mọi người nâng cốc, Đoài bảo: "Khoan đã. Nhưng nó tên gì
nhỉ?" Mọi người cười. Cùng uống rượu vui, Khiêm bảo: "Chị Sinh
ơi về làm dâu họ Sĩ nhà này chị có khổ không?" Khảm bảo: "Chị
phải nói thế nào cho hai cô My Lan, Mỹ Trinh khỏi sợ". Sinh cười:
"Cứ thế này thì không thấy khổ". Cấn hỏi: "Thế ngày thường thì
thấy khổ à?" Sinh bảo: "Khổ chứ. Nhục lắm. Vừa đau đớn, vừa
chua xót. Nhưng thương lắm”. Tốn mỉm cười ngô nghê nhắc lại:
"Thương lắm!"
Người đưa thư qua cửa ngó vào: "Nhà 129 phải không? Có
điện đấy". Cấn ra nhận điện, bảo: "Cậu Vỹ ở Phúc Yên mất lúc
tám giờ sáng hôm qua". Đoài bảo: "Cứ gác lại đã. Các bác già chết
đi có gì là lạ? Tiếp tục cuộc vui đi. Nào, xin mời chư tướng!"
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 70
http://ebooks.vdcmedia.com
KHÔNG KHÓC Ở CALIFORNIA
Anh cố hình dung ra cuộc sống của cô ở đấy. Thành phố.
Những dãy nhà. Đường phố xe đi như mắc cửi. Trời xanh. Một
cụm mây biếc mắc lại trên cây cối. Chiếc cầu treo nổi tiếng thế
giới.
“Tự tử trên cầu này - cô nói - vèo một cái, bảo đảm chết
100%”. Anh cười, lòng nhói lên cảm giác xót xa. Con người ở đâu
cũng phải giáp mặt với cái chết.
Em lúc nào cũng chờ đợi anh. Tình yêu là chờ đợi bứt rứt, hồi
hộp, say mê. Khi gặp anh... anh à, anh ơi... là em đã chờ đợi, trong
sự lười biếng, khoái trá và hạnh phúc. Anh không hiểu gì cả... anh
à, anh ơi...anh là thằng ngốc 100%.
Thôi được! Anh là thằng ngốc. Chắc chắn anh là thằng ngốc
100%. Anh không biết khi cô gặp anh là ở đằng sau cô đã có một
thời gian đằng đẵng, lẫn lộn ở đấy bao đau đớn vui buồn, bao
chuyện sinh tử. Ở đấy, người ta không nói thứ tiếng Việt Nam
man di, mọi rợ của cô. Cô nói tiếng Anh. Chỉ khi nào thất bại, chỉ
khi nào một mình, khi nào nhục nhã ê chề lắm cô mới bật ra tiếng
nói mẹ đẻ của cô. Ồ - dĩ nhiên, đấy là một tiếng chửi thề, một câu
tục tĩu. Anh không hiểu gì cả. Anh là thằng ngốc 100%. Anh đâu
biết cô đã từng bị sốt rất dữ, đã nôn mửa, run rẩy, thậm chí ngất
đi. Cô đã tái mặt vì sợ hãi... Day dứt, dĩ nhiên rồi. Cười như mọi
người. Khóc như mọi người. Đọc sách như họ. Lái xe như họ. ứng
xử với luật pháp. Với cảnh sát. Với đạo đức. Với khoai tây. Với cá
thu và cá hồi. Với đồ lót.
Niềm ham muốn lớn lao và đẹp đẽ... anh à, anh ơi... cả hy
vọng sâu xa muốn thấy anh. Giọt nước mắt tràn ngập bờ mi... Anh
không hiểu gì cả. Buổi chiều đó, em rón rén đi trong nỗi xúc động
khôn tả trong lòng để đến với anh, giống như người làm xiếc đi
trên dây thừng... anh à, anh ơi... một con chim nhỏ vụt qua, làm
cho nghẹn lời, thót tim lại, sởn da gà...
Anh là thằng ngốc. Đúng rồi. Anh là thằng ngốc 100%. Anh
khác chi một kẻ phàm phu tục tử. Anh nói vớ vẩn gì đó về thời
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 71
http://ebooks.vdcmedia.com
tiết, về cơm niêu, về bệnh đậu mùa, về chó dại, về sổ hóa đơn, về
quần đùi, về 48 thế võ “Su mô” của người Nhật Bản. Anh nghĩ gì?
Anh đến nhà cô đúng lúc cô cho con ăn. Ngượng nghịu, anh do dự
nhìn mũi giày dính bụi của mình trước lúc bấm chuông. Cô ra mở
cửa:
- Thưa ông, ông nhầm rồi. Tôi đã ở đây 24 năm... Tôi không
quen ai thế cả...
Chồng cô ngó đầu qua cửa sổ hầm hừ:
- Một tên trộm...
Không! Không phải thế. Cô ra mở cửa và nói:
- Vâng! Thưa ông, ông cần gì?
- Cần gì ư! Không cần gì cả! Nhưng mà em...
- Xin ông thứ lỗi, thưa ông, tôi còn bận việc.
- Vâng, vâng... Xin lỗi cô... Mà em... Tôi ở xa đến, một nơi rất
xa, cô không hiểu xa đến thế nào đâu... như từ ký ức... Tôi nhầm,
chắc chắn thế...
Anh cười, mặt nhăn lại. Thế giới có hàng tỷ người. Trong ký
ức nào của cô có anh?
Anh à, anh ơi... Sự mập mờ, quý giá biết bao, vì nó chẳng rõ
rệt gì, chẳng phải thề nguyền, đầy rẫy hy vọng... Anh không hiểu
gì về những hy vọng nơi người đàn bà, nơi tha hương... Anh à, anh
ơi... Khi chúng ta bị tách ra khỏi quên lãng, những ảo vọng tuyệt
đối cũng sẽ giá trị như tách cà phê này, như cây đèn này, như tấm
áo lót ngực thơm mùi da thịt...
Ồ, lại nói chuyện cà phê. Tất cả mọi thứ ở quê hương đều
đậm đặc. Những cây nhãn có màu xanh đậm đặc...ớt cay hơn...
Mùi mắm tôm trong hàng chả cá đậm đặc... Quai guốc gỗ bằng cao
su cắt ra từ lốp ôtô xiết chặt bàn chân... Những cái xiết tay tựa
như dính nhựa. Sự đậm đặc... Trực tiếp. Ráo riết. Những đòi hỏi
rút gọn... Cà phê đậm đặc... Cô không uống được và phải lựa chọn
trong các loại cà phê để xem thứ nào hợp vị với mình. Cà phê đen
nóng, đen đá, cà phê sữa, cà phê trứng, cà phê tan... Anh mua một
bịch cà phê tan. Cô uống có một gói nhỏ 20 gam, uống không hết.
Khi cô đi rồi, anh đã ngồi một mình uống 23 gói nhỏ cà phê còn lại,
cả thảy 460 gam, đắng ngắt trong lòng.
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 72
http://ebooks.vdcmedia.com
Ồ thật là kỳ, tất cả việc dè xẻn cử chỉ, lời nói... Được gặp
nhau là điều kỳ diệu nhất từ trước tới nay... Anh à, anh ơi... Điều
gì khiến anh phiền muộn. Vẫn biết thừa nhận sự kiềm chế... Nhạy
cảm với sự phiền muộn và tình yêu... Em chẳng biết gì... Cô đơn
khôn tả...
Anh không xứng đáng với cô. Tâm hồn anh đen tối. Cư xử
thiếu dịu dàng, nhiều khi thô bạo. Thích thú dục vọng. Đạo đức
giả. Anh đã lén ngắm nếp áo trễ tràng và thân hình mảnh dẻ của
cô... Một tên trộm... Rõ ràng là một tên trộm... Chồng cô nói
đúng... Nhưng khi ấy anh lại nói về Bill Clinton và Đặng Tiểu
Bình. Ngay những tên tuổi lừng danh thế giới lúc này cũng vớ vẩn,
nhảm nhí, chẳng ra gì.
Anh không có quyền gì... Anh ngờ là cả chồng cô cũng chẳng
có quyền gì cả. Tại sao hắn lại hầm hừ gọi anh là trộm trong khi
chính hắn cũng trộm cướp chẳng kém gì anh? Hắn được cô 100%.
Đấy là may mắn của hắn hay là tai họa?
Nào! Hãy kiên nhẫn!
Anh biết, cô vẫn kể chuyện cổ tích cho con mình nghe.
Mẹ kể con nghe:
Xứ ta là xứ nhiệt đới. Mưa nhiều. Nắng cũng nhiều. Lòng
người hay thay đổi.
Ngày ấy, ở rừng kia có cái giếng Tiên. Giếng ở nơi khuất nẻo.
Những đêm trăng, hoặc vì vui vẻ, hoặc vì phiền muộn - thường thì
phiền muộn nhiều hơn vui vẻ - các cô tiên thường xuống giếng
tắm. Khi xuống tắm, các cô tiên thường phải trút bỏ bộ cánh để lại
trên bờ. Đúng rồi, ướt cánh thì không bay được. Tựa như mơ mộng
và phiêu lưu, thậm chí cả lòng cao thượng - rất sợ những định kiến
vướng bận cồng kềnh.
Bấy giờ, ở cõi trần có một chàng trai làm ăn chăm chỉ, sống
một mình (giời ạ! ai chẳng sống một mình, từ xửa từ xưa cũng đã
thế rồi). Hôm ấy, chàng trai vào rừng đốn củi. Chàng gặp một con
yêu tinh. Không phải! Yêu tinh thì chàng đã gặp ngay từ niên
thiếu, không phải một lần. Chàng gặp một con chó sói. Có thể lắm.
Nhưng chó sói sẽ tránh được chàng vì chúng biết chàng cô đơn hơn
chúng và như thế nghĩa là chàng sẽ quyết liệt hơn nhiều người.
Hôm ấy, chàng trai gặp một nàng tiên xuống tắm.
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 73
http://ebooks.vdcmedia.com
Nàng tiên xuống tắm ở giếng. Nàng trút bỏ bộ cánh trắng
xóa để ở trên bờ. Chàng trai nhìn thấy, chàng rón rén bò lại, lấy
trộm bộ cánh giấu đi.
Tắm xong, nàng tiên lội lên bờ. Thấy mất cánh, nàng ngơ
ngác đi tìm khắp mọi nơi. Vừa lúc ấy chàng trai từ trong chỗ nấp
bước ra. Nàng liền kêu lên:
- Thập thò, thập thò, không lo thì chết!
Chàng trai không phải là người sợ chết! Chết có gì đâu (vèo
cái là xong, bảo đảm 100%. Sống mới khó! Chàng trai nhìn nàng
tiên và ánh mắt chàng khiến nàng bối rối, lo lắng).
- Trả cánh cho tôi! - Nàng cầu khẩn - Tôi còn một cuộc sống
khác.
- Không được! - Chàng trai trả lời - Thênh thang ngồi đám cỏ
xanh. Bao giờ nên yến nên oanh rồi về..
Nàng tiên theo chàng trai về nhà. Chàng trai giấu kỹ bộ
cánh rồi ra sửa soạn cơm nước, áo quần, chăn chiếu cho nàng. Họ
đứng ở trước bàn thờ, mùi hương sực nức. Chàng trai nhìn thấy
nàng tiên đúng trước ánh đèn, gò má đỏ lên thẹn thò. Họ ăn cơm
trong buồng. Nàng ăn nhỏ nhẹ và nàng nhận ra khi có người yêu
thương cùng ăn thì bữa cơm ngon hơn hẳn bữa cơm thường. Đêm
ấy họ nằm bên nhau. Chàng trai chưa bao giờ thấy dễ chịu thế.
Nàng tiên cũng nhận ra rằng khi nằm mà bỏ cánh ra thì không
vướng. Họ trò chuyện. Những điều họ nói với nhau có phần ngốc
nghếch:
- Thế là chúng ta thỏa lòng mong ước, chàng có vui không?
- Có... Nếu mãi thế này...
- Ngộ nhỡ có việc gì... Nếu thiếp xa chàng, chàng có còn
thương thiếp hay không?
- Thương.
- Thương nhiều hay thương ít?
- Thương mãi mãi.
- Thiếp chết rồi, liệu chàng còn thương nữa không?
Chàng hãm lại lời nói của nàng bằng một nụ hôn. Chàng
thấy cay cay nơi sống mũi. Chàng thầm hứa sẽ làm cho nàng bất
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 74
http://ebooks.vdcmedia.com
tử. Chàng không nói to ra điều ấy vì chàng không phải là người tự
tin.
Thấm thoắt, hai người có một đứa con. Rồi chàng phải đi xa
nhà. Trước khi đi, chàng dặn:
- Mẹ con ở nhà, có ăn thì ăn đụn lúa vang, rồi sang đụn lúa
ré, chớ ăn đụn lúa rẹ, có tổ ong vò vẽ, đốt cả mẹ lẫn con.
Thực ra, chàng trai giấu bộ cánh của nàng tiên ở đụn lúa rẹ
nên nói thế thôi. Khi chàng trai đi rồi, đứa con ở nhà nghịch ngợm
tìm lôi ra bộ cánh của mẹ trong đụn lúa rẹ. Nó thích thú cười.
Nàng tiên mắng:
- Cười sằng sặc có khi rặc cổ, cười ha hả có khi rã xương!
Nhìn thấy bộ cánh của mình, nàng tiên mừng rỡ. Nàng lắp
cánh vào và thấy ngường ngượng. Đã lâu không bay, nàng cảm
thấy vụng về khi cất cánh. Nàng phải tập luyện rất lâu rồi mới
bay được. Nàng nhớ lại nơi ở cũ của mình.
Sáng hôm sau, nàng tiên dậy sớm làm rất nhiều bánh để lại
cho con. Nàng nói:
- Con ở nhà, hễ khi nào đói vào buồng lấy bánh mà ăn.
Con đừng đòi mẹ con ơi
Mẹ còn có cả bầu trời tự do
Thôi con, con chớ khóc to
Bao công việc cha sẽ lo liệu giùm.
Nàng tiên để lại chiếc vòng tay và dặn:
- Con nhớ giữ lấy cho cha.
Dứt đoạn, nàng vỗ cánh bay bổng lên trời.
Khi chàng trai trở về nhà, không thấy nàng tiên, chỉ thấy
chiếc vòng tay thì đoán ra nông nỗi: con chim trời đã bay về tổ cũ
của mình. Từ đấy hai cha con côi cút, bơ vơ.
Một lần, nhớ nàng tiên, chàng trai bế con trở lại giếng Tiên.
Rất may, họ gặp một bà già trên trời xách thùng xuống giếng múc
nước. Chàng vội cầu khấn:
- Hỡi bà tiên! Bà hãy thương tôi. Hãy giúp cho tôi gặp được
vợ tôi.
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 75
http://ebooks.vdcmedia.com
Chàng trai kể chuyện cho bà tiên nghe. Chàng lấy ra chiếc
vòng tay làm tin. Bà tiên bảo:
- Ta biết rồi. Nàng tiên ấy nay ở trên trời. Nàng cũng nhớ
chồng con da diết. Ta sẽ mang chiếc vòng tay này về báo cho nàng.
Hai cha con chờ đến hôm sau thì thấy có hai người từ trên
trời xuống. Họ mang theo các thứ dây túi để đưa hai cha con lên
trời. Họ dặn phải nhắm mắt lại và giữ im lặng. Đến giữa canh
khuya, cả bọn bước vào cõi trời. Nàng tiên ra đón, mừng mừng, tủi
tủi..
Hai cha con ở lại hai ngày. Lệnh của Ngọc Hoàng không cho
người trần ở lại. Nàng tiên thương chồng, thương con vô hạn
nhưng cũng đành phải chia tay.
Hôm sau, nàng tiên gạt nước mắt trao cho hai cha con một
cái trống, một mo cơm. Nàng dặn: “Hễ chân chạm đất thì cứ đánh
ba tiếng trống để trên này biết mà cắt dây thừng”.
Hai cha con xuống được nửa đường thì đã quá trưa. Thấy
thằng bé đói, chàng trai dừng lại giở mo cơm đặt lên mặt trống.
Đứa con bốc cơm ăn làm vãi cơm trên mặt trống. Bấy giờ có một
đàn quạ bay qua bèn sà xuống mổ lấy mổ để những hạt cơm rơi
trên mặt trống. Trên trời, nghe thấy tiếng trống, nàng tiên lại
tưởng hai cha con đã xuống đến nơi, bèn cứ thế cắt dây thừng. Dây
đứt, hai cha con rơi xuống đất chết tươi. Đàn quạ sợ hãi bay vọt
lên trời kêu la ầm ĩ.
Sự việc không ngờ xảy ra đớn đau như vậy. Sau này, Ngọc
Hoàng cho đón chàng trai lên trời. Chàng trai được làm công việc
chăn trâu, gọi là Ngưu Lang, hay Ngâu Lang. Nàng tiên gọi là
Chức Nữ. Mỗi năm, Ngọc Hoàng cho hai người gặp nhau một ngày
vào ngày mồng Bảy tháng Bảy. Đàn quạ có lỗi hôm ấy phải bắc
cầu cho hai người gặp gỡ gọi là chiếc cầu ô thước. Từ đấy, cứ đến
ngày mồng Bảy tháng Bảy, trời thường có mưa, người ta gọi là
mưa Ngâu. Đồn rằng đó là những giọt nước mắt của hai người. Họ
gặp nhau rồi lại ly biệt chờ đến năm sau.
°
° °
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 76
http://ebooks.vdcmedia.com
Cô nói:
- Ngưu Lang, Chức Nữ gặp nhau còn có định kỳ. Còn em
chẳng có định kỳ nào cả.
Cô thở dài. Tiếng thở dài não nuột làm anh tê tái. Tình yêu
là gặp gỡ, là chia tay. Vẫn biết thế mà sao đau lòng vậy?
Tình yêu đối với quê hương... Anh à...anh ơi... là thứ tình
cảm lạ lùng, không biết diễn đạt thế nào. Thoáng xót xa, trìu mến.
Cả căm giận, tự hào: cả khinh bỉ, vui buồn... Tất cả một núi cảm
xúc, một bể cảm xúc trào dâng... bóp nghẹt tim, làm run rẩy...
muốn làm khuỵu ngã ngay khi ở trên máy bay bước xuống...
Anh im lặng. Anh cảm động nhìn cô hít thở rất sâu không
khí ở trên cánh đồng. Cô kêu to khi nhận ra mùi đất ải nồng nàn
và mùi rơm rạ ẩm ướt
- Anh...
Cô đưa tay níu lấy vai anh. Anh hoảng hốt.
Anh nhận ra một tia ánh sáng tựa như lửa than nơi khóe
mắt cô. Anh sợ. Anh sợ đến toát mồ hôi. Anh nói lắp bắp và nhảm
nhí: Tôi... tôi không đại diện cho ai... Không phải đất nước...
Không phải quê hương... Không phải chính quyền...
Cô cười. Anh hiểu ra nụ cười ấy: bây giờ dù anh có bướu cổ,
có sâu răng, có bợm bãi, lạm phát, rượu chè, suy thoái, buôn
heroin hay chậm phát triển... cô đều tha thứ cho anh. Anh có tởm
lợm cũng không sao hết. Miễn là... Được rồi. Anh đỏ mặt nói.
- Tôi sẽ không như thế nữa.
- Anh hứa chứ?
- Không trộm cướp và tham nhũng thì khó - Anh cau có nói -
Thôi được, sẽ không còn đê tiện và lêu lổng nữa.
Họ cười phá lên làm những con chim sẻ bay vụt lên trời.
Anh ngồi đây. Bây giờ anh đang ngồi đây một mình. Anh
thấy bơ vơ quá. Bây giờ thì cô đã ở cách xa anh nửa vòng trái đất.
Xa quá. Xa lắc xa lơ... Anh nhắm mắt lại. Anh nghĩ đến cô. Cô có
thân hình mảnh dẻ. Mắt đen láy, thoáng vẻ mệt mỏi. Cử chỉ bẽn
lẽn. Sự dịu dâng và mùi hương xa xăm. Cô mặc chiếc váy liền áo
may bằng vải lụa tơ tằm, khoác thêm chiếc áo jắc két bên ngoài.
Cô thích nói chuyện và cười nhưng vẫn giữ gìn sự mập mờ của
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 77
http://ebooks.vdcmedia.com
tình bạn và hiện thực. Anh bị những hiểu biết văn hóa và những
cử chỉ của cô quyến rũ. Cả tiếng thở dốc sau những câu nói dài rất
đặc biệt lạ lùng chỉ cô mới có. Chưa bao giờ trong anh có một cảm
giác rõ rệt đến thế: chắc chắn sẽ có sự mất mát tức khắc khi thổ lộ
những lời si mê điên cuồng. Yêu mà không hiến thân, hiến thân
mà không sa sút và tàn tạ, điều ấy có thể được chăng? Còn gì nữa.
Cả hai đều sợ hãi, đều ghê tởm nếu sự tầm thường xám xịt thường
nhật xúc phạm. Một sự gặp gỡ mà không biến chất, không rạn nứt.
Anh lo lắng nhìn cô: những đau đớn, sự nhạy cảm về mất mát và
nhiều điều khác không biết gọi tên là gì làm cô trở nên rất khó an
ủi. Anh thấy đắng ngắt trong lòng và cảm thương đến ứa nước
mắt. Trưóc mắt anh là người đàn bà khó an ủi nhất hành tinh. Cô
sẽ khóc. Sẽ khóc mất. Sẽ khóc về cảnh tha hương ở nơi đất khách
quê người... Sẽ khóc về Anh ngữ và Việt ngữ... Sẽ khóc vì những lo
toan trong cảnh gia đình... Sẽ khóc vì chồng con, bạn bè... Sẽ khóc
vì những phù du, bội phản... Sẽ khóc cho kiếp làm người...
- Mạnh mẽ lên - Anh nói - Không khóc ở California.
Không khóc ở California.
Không khóc.
Không khóc ở Louisiana.
Không khóc ở quận 13 Paris.
Không khóc
Không khóc ở Beclin, ở Sydney, ở Tokyo
Những người Việt không khóc ở California
Em không khóc
Em không khóc ở California
Em không khóc
Kìa mưa rơi, mưa rơi và lá bay
Em lái xe đi
Con đường hun hút và mưa bay bay
Kính xe mở
Ai huýt sáo một bài hát bên đường
Nhớ anh, nhớ quê hương
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 78
http://ebooks.vdcmedia.com
Em không khóc
Em không khóc ở California
Em không khóc
Ở chốn xa xăm cuối nơi chân trời
Nơi mẹ sinh ra gọi là quê hương
Em gọi tên là nhớ thương
Người ta gọi là cội nguồn
Sao em lẩm cẩm như một bà già
Em sẽ không khóc
Không khóc ở California
Anh ạ,
Em lớn lên rồi, không còn thẹn thùng
Em mặc một chiếc áo rộng
Em sẽ mua hoa
Xếp đặt đồ vật trong nhà
Em yêu mọi người
Mọi người không khóc
Không khóc ở California
Anh ạ, hôm nay tiệm cà phê vui hơn
Có ai gật đầu chào em.
Có phải anh gật đầu chào em rồi mỉm cười
Em đưa tay ra
Biết rằng anh vừa nắm tay em...
Em thấy hơi ấm
Em thấy ổn rồi, rất ổn...
Em lớn lên rồi, không còn thẹn thùng
Em soi trong gương
Giữ gìn nhan sắc, giữ gìn thói quen
Có người vừa đi xa về,
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 79
http://ebooks.vdcmedia.com
Mang cho em một chút gió, một chút nắng
Em sưởi mình trong kỷ niệm
Và cười trong mơ.
Anh hôn vào nụ cười ấy...
Nụ cười xa xăm
Em lớn lên rồi, không còn thẹn thùng
Em ra siêu thị
Em xuống trung tâm
Em mua một gói kẹo nhỏ
Và liếm chiếc kẹo như liếm vết thương
Anh tan biến trong miệng em
Em cười một mình.
Và soi trong gương
Không khóc
Không khóc ở California
Cho dù cách xa...
Anh biết rằng anh sẽ không an ủi được gì. Không ai an ủi
được ai. Anh biết. Anh biết chắc chắn thế mà! Vì sao ư? Vì chính
anh cũng là người cần an ủi.
Hôm qua ơi, em đi rồi
Hôm nay ơi, ta nhớ người
Một làn mây xanh trôi qua đời anh
Thương thì thương
Chốn tha hương
Muôn dặm trường
Em ghé lại
Nụ cười vấn vương
Em đi rồi
Như trong màn sương
Tái tê vô chừng
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 80
http://ebooks.vdcmedia.com
Tái tê không cùng...
Anh à...Anh ơi...Hôm qua ở đây có tuyết rơi. Nhưng hôm nay
thì nắng. Náng ấm. Có lẽ California là nơi đẹp nhất trên đời...
Anh đi...Anh nhớ cô. Cô có những tật xấu nhưng anh không
để ý đến điều ấy. Cô luôn nhắc anh phải nhớ đến cô.
- Em. - Anh nói - Những bất hạnh trong số phận em cũng là
những bất hạnh trong số phận anh. Có hiểu không? Em có hiểu
không? Em có hiểu được như thế không?
Kìa có ngọn gió bay qua...Và nắng ấm. Rồi em lại về... Phải
không em?
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 81
http://ebooks.vdcmedia.com
KIẾM SẮC
"Lời rằng bạc mệnh cũng là lời chung"
Nguyễn Du
Trong số người gần gũi với Thế tổ Nguyễn Phúc Ánh những
năm mưu phục lại cơ đồ nhà Nguyễn có một hào kiệt mà không sử
sách nào nhắc đến. Người đó là Đặng Phú Lân.
Lân quê ở Hưng Hóa, cha là Đặng Phú Bình, trước là thuộc
tướng của Trịnh Bồng. Bình tính ngang tàng, võ công thâm hậu,
thấy chúa Trịnh hèn mà cách xử thế keo kiệt, không xứng đáng
với bậc vương giả nên bỏ Trịnh Bồng vào Đàng Trong. Khi Tây
Sơn nổi lên, Bình theo Nguyễn Nhạc, Nguyễn Nhạc không tin
Bình, cho Bình là dân Bắc Hà trí xảo, không trung tín. Nhạc chỉ
cho Bình làm một chức quan võ nhỏ ở vùng sơn cước mãi tây Bình
Thuận. Bình bất đắc chí, suốt ngày uống rượu, nhiều khi say quá,
cứ trông về phía trời Bắc mà khóc hu hu. Lân can thế nào cũng
không được. Về sau Bình ngã nước, râu tóc rụng hết, gầy tọp đi, da
vàng như nghệ, chỉ nằm chờ chết. Bình có một thanh kiếm gia
truyền, sắc như nước, sống kiếm đổ chì, sức chém khủng khiếp.
Trước khi chết, Bình trao thanh kiếm lại cho Lân, bảo rằng: "Con
ơi, nước đang có loạn. Tây Sơn bây giờ đang lên như thế chẻ tre.
Nhưng ta thấy sức chơi của bọn người này bất quá chỉ như trọc
phú nhà giàu, gÁnh vác giang sơn sao được? Ta đồ rằng mệnh Tây
Sơn có hạn. Hiện Gia Định có Nguyễn Phúc Ánh là nòi vương giả,
con gắng vào đấy tìm xem". Lân khóc, mắt chảy có máu. Bình giãy
mấy cái, mồ hôi toát đầm đìa, người cứ lạnh dần rồi chết. Lân lấy
kiếm đào huyệt chôn cha; tìm đường vào Gia Định theo Nguyễn
Phúc Ánh. Lúc bấy giờ Lân mới hai mươi tám tuổi.
Nguyễn Phúc Ánh ở Gia Định tìm cách lật đổ Tây Sơn, khi
này thế đã mạnh. Ánh là người đa mưu túc kế, tính kiên trì,
không tin ai, dùng người lấy chữ "hiệp", chữ "lễ" làm trọng, không
coi "nhân", "nghĩa", "trí", "tín" ra gì. Thỉnh thoảng, Ánh vào trong
đất Thuận Quảng, xuất quỷ nhập thần. Người Đàng Trong sợ Ánh
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 82
http://ebooks.vdcmedia.com
hơn là thích Ánh. Ánh đi đến đâu nghe nói cũng có mây đen cuồn
cuộn bay đằng trước, dân cư thấy có mưa là biết Ánh vừa đi qua.
Lân gặp Ánh. Ánh thấy Lân khôi ngô, ăn nói khoan hòa mà
thủ đoạn táo bạo thì thích lắm, cho ở luôn bên mình. Một lần
thuyền Ánh qua cửa Tiền Giang, có bốn người đi theo, trong đó có
Lân. Bấy giờ có con cá sấu rất to cứ bơi theo, đuổi thế nào cũng
không được. Mọi người lo sợ, thấy phải có người nhảy xuống làm
mồi cho cá sấu thì mới thoát.
Ánh hỏi: "Ai vì nước Việt mà chết?"
Ba người kia tình nguyện chết, chỉ có Lân ngồi im. Ánh
trừng mắt hỏi Lân:
"Trượng phu quý mạng sống thế à?"
Lân chắp tay: "Chúa công đừng giận. Nước Việt thì không ai
hại được. Còn thoát hàm cá sấu, cần gì phí một mạng người!"
Nói rồi nhặt hòn đá ở mạn thuyền ném con vịt giời bay qua.
Vịt giời rơi xuống nước, cá sấu thấy vậy vội bỏ thuyền lao đến chỗ
vịt giời. Ánh cười ha hả bảo rằng: "Thế này thì nghiệp ta thế nào
Trời cũng cho thành".
Ánh đi đâu cũng cho Lân đi theo, cũng nhiều khi Ánh xem ý
Lân để liệu xử thế với người, lần nào cũng trúng. Có lần, lúc này
thế Ánh như diều gặp gió, trước Tết Nguyên đán, các tướng lĩnh,
các nhà hào phú quanh vùng, cả dân chúng Gia Định nữa cũng
mang lễ vật đến mừng, Ánh cho Lân ra nhận lễ vật. Lân ra nhận,
cho ráo vào cả một kho. Khách đến chúc mừng Ánh, chỉ đi chân
tay không mà vào. Bọn Lê Văn Duyệt, Nguyễn Văn Thành, Võ
TÁnh thấy lễ vật của mình cũng bị xếp cùng với lễ vật những
người khác thì căm tức. Bọn này phàn nàn với Ánh, ý trách Ánh
để tả hữu coi thường mình. Ánh cười bảo rằng: "Lân là người có
văn, có võ, lại cương trực, trung thành với chủ, cứ để hắn khu xử.
Hắn có cách khu xử của hắn. Những người gần ta không phải kẻ
tầm thường đâu".
Sáng mồng một, lập đàn tế thần, Ánh cho Lân đứng ra chia
lộc thÁnh. Lân chia phần đều ai cũng như ai, mọi người rất hớn
hở. Sau việc này, Ánh hỏi Lân, Lân đáp: "Nghiệp chúa công chưa
thành, thế mà đã có kẻ dâng lễ vật nhiều, dâng lễ vật ít. Biết lễ
vật của từng người, chúa công sau này dùng họ khó." Ánh bảo:
"Phải!" Lân lại nói: "Việc chia phần đều nhau là để ai cũng thấy
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 83
http://ebooks.vdcmedia.com
mình phải cố gắng". Ánh bảo: "Cũng phải". Ngồi một lúc Ánh nói:
"Chỉ e ngươi căn cơ quá chăng?" Lân đáp: "Đầy tớ không căn cơ có
hại cho chủ". Ánh bảo: "Ngươi là dân Bắc Hà; Ngươi không hiểu
dân Đàng Trong như ta được. Ngươi tưởng làm thế là chu toàn,
nhưng bậc vương giả thích sự tiện lợi hơn cả". Lân bảo: "Chúa
công nói phải, căn cơ chỉ hợp với bần tiện, nhưng đất của Chúa
công bây giờ nhiều hơn đất của Tây Sơn hay của Tây Sơn nhiều
hơn?" Ánh cau mày đáp: "Ta chỉ vỏn vẹn có ba thước đất chôn thây
thôi". Lân bảo: "Không phải thế. Chúa công được lòng trời đất, chỉ
cần Chúa công thành tâm". Ánh ngồi im, lát sau lại hỏi: "Nhạc
không nói làm gì. Lữ không nói làm gì. Huệ có cách gì mà giỏi
giang thế?" Lân đáp: "Huệ giỏi dùng người tài nhưng không giỏi
dùng người thường. Chúa công khác Huệ". Ánh ngồi im không nói
năng gì.
Khi Nguyễn Huệ chết, con trai là Nguyễn Quang Toản lên
ngôi, Tây Sơn năm bè bảy mối. Ánh mừng lắm sai mở tiệc mừng.
Lân đứng ra can: "Chúa công đừng làm thế, dân chúng nhìn vào
không cho ta là người đại lượng". Ánh bảo: "Huệ coi ta là quốc thù,
hịch truyền khắp nơi, lời lẽ bẩn thỉu lắm. Ta với Huệ không đội
trời chung. Nó chết ta cười cũng không được ư?" Lân đáp: "Huệ
không có tội gì, chỉ là một người tài, bị trời hành, cũng như Chúa
công vậy. Nhưng lực lượng của Huệ không được hưởng phúc lâu
dài, thế là Huệ dăm bảy đường thiệt. Ta lấy lộc của kẻ được hưởng
phúc trời mà cư xử, trời thấy ta phải, người cũng thấy ta phải".
Ánh nghe Lân nhưng nghiến răng nói: "Khi nào ta thành nghiệp
lớn, ta phanh thây nó, ta chôn ba họ nó". Lân bảo: "Chẳng lâu đâu,
Chúa công cứ nhịn cười, lúc ấy cười một thể". Quả nhiên sau này
khi Ánh chiếm Thăng Long, thống nhất giang sơn, Ánh trả thù
Tây Sơn rất thảm khốc.
Khi Ánh chiếm Phú Xuân, cướp được một ca nữ xinh đẹp lạ
lùng, tên là Ngô Thị Vinh Hoa, vừa tròn mười tám tuổi. Vinh Hoa
hát hay, đàn giỏi, điệu bộ rất duyên dáng. Một đêm, Ánh hứng
khởi, sai Lân đưa Vinh Hoa vào bày tiệc, ngồi nghe hát. Lân bảo:
"Hát bài Triều Thiên Tử". Vinh Hoa ôm đàn hát:
Kìa xanh xanh
Mấy nụ non
Mấy lá non
Nhờ mưa xuân mang sữa cho
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 84
http://ebooks.vdcmedia.com
Nhờ gió xuân mang khí thổ cho
Nhờ đất mang lương thực cho
Chẳng chịu cho ai hái
Càng lớn, nhan sắc càng mỹ miều
Càng lớn, phẩm hạnh càng thanh sạch
Càng lớn, càng cả thẹn
Thơ nào tả được vẻ đẹp này
Bút nào vẽ được ý tứ này
Ai tương tư mà chau mày
Ngủ thì thôi, tỉnh lại nhớ
ấy là trời cho
Vẻ đẹp hoàn hảo
Vẻ đẹp thiên kim.
Ánh vỗ tay reo: "Hát hay quá". Lân lại bảo:" Hát bài Tình
Sông Núi". Vinh Hoa ôm đàn hát:
Kìa núi cao cao
Kìa sông xanh xanh
Núi do đâu mà ra
Sông do đâu mà ra
Tráng sĩ xa nhà
Lặn lội trên đường
Nơi cố hương
Mẹ già bạc đầu
Gái quý đêm nằm trằn trọc
Lấy gì trả nghĩa tình
Uống chén rượu sầu
Mời núi cao một chén
Lạy thiên tử ba lạy
Chẳng quên tình sông núi
Chỉ thương tình mẹ già với người đẹp phương xa.
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 85
http://ebooks.vdcmedia.com
Ánh cau mày: "Hát hay nhưng buồn quá". Vinh Hoa quì
xuống lạy: "Tiện thiếp làm rầu lòng người trời". Lân đỡ dậy, bảo
rằng: "Người chớ lo, Chúa công lòng rộng, những thứ tình cảm
sướt mướt của bọn người thường không hợp với Chúa công đâu".
Nói xong, Lân sụp xuống lạy Ánh: "Ngày mai Chúa công ra trận
vui thú ít thôi, cần nghỉ ngơi". Ánh thở dài đứng lên: "Cũng phải
ngươi ép ta, đến nay là chín năm rồi, ta còn nhớ. Từ khi ngươi cắp
gươm hầu ta, ăn ngủ cũng phải tính giờ. Xưa kia ta đâu phải vậy?"
Lân đáp: "Chúa công chịu mệnh trời, gÁnh nặng hơn người". Ánh
bảo: "Ta chỉ thích như người thường thôi!" Tuy nói thế nhưng cũng
rũ áo vào trướng. Vinh Hoa ôm đàn lui ra. Hôm sau, Ánh bảo Lân:
"Ta đi mà cứ văng vẳng tiếng hát ca nữ bên tai, tiếng gió thổi,
tiếng gươm dao không át được". Lân bảo: "Chúa công còn nhiều cơ
hội nghe hát, nhưng cơ hội diệt Tây Sơn chỉ có một".
Ánh họp các tướng, bàn kế hoạch đánh ra Thăng Long. Lê
Văn Duyệt tâu: "Bắc Hà có nhiều danh sĩ tài giỏi. Sao cho cờ của
ta đến đâu, bọn khốn nạn này mà theo thì dân chúng cũng phải
theo thôi". Ánh bảo: "Không được. Ta ủy mệnh trời, cần gì mua
chuộc ai? Ta đến đâu, đào hố đến đấy, chôn chúng nó xuống, dân
chúng không theo không được". Quan tướng ai cũng thấy phải,
ngồi yên lặng cả.
Đêm ấy Ánh thao thức không ngủ được, gọi Lân đến bảo múa
kiếm cho xem. Lân cầm thanh kiếm gia truyền, múa loang loáng,
nghe như có gió thổi bốn bề. Ánh nhìn toát cả mồ hôi, đoạn bảo
đưa kiếm cho xem. Ánh cầm thanh kiếm hai tay, phát đứt một cây
hoa dại vòng gốc như cột nhà mà chỉ bằng một nhát. Nhựa cây
phun ra như máu trắng. Ánh hỏi: "Kiếm của ngươi sao sắc bén
vậy?" Lân bảo: "Đây là kiếm thần, không rõ xuất xứ, tổ phụ truyền
lại". Ánh hỏi: "Sao bây giờ ta mới thấy nó?" Lân bảo: "Trước Chúa
công chỉ thấy đầu rơi dưới kiếm, bây giờ mới nhìn rõ kiếm. Thế là
sắp thanh bình thịnh trị rồi đó". Ánh cầm thanh kiếm không
muốn rời tay.
Ánh hỏi: "Trưa nay khi nói việc ta muốn chôn danh sĩ Bắc
Hà, sao ngươi tái mặt?" Lân tâu: "Lân là người Bắc Hà nên tủi
phận mình sợ cho mình". Ánh bảo: "Ta chỉ ghét bọn chữ nghĩa
thôi, còn ngươi là con nhà võ thì sợ gì. Chữ nghĩa chúng nó thối
lắm, ngụy biện xảo trá tinh vi. Hành tung chúng, ta chẳng lo.
Toàn lũ ốm o, như dòi chồn hèn mọn cả". Lân bảo: "Đa số như thế,
chôn cũng đáng. Chỉ có đôi người khá, chúa công được họ thì thêm
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 86
http://ebooks.vdcmedia.com
sang cho chúa công". Ánh bảo: "Ta không tin bọn nó theo ta.
Chúng nó quen tỉ tê với chữ nghĩa thì sẽ coi ta là vô đạo, không có
tâm thế. Rửa đầu óc chúng nó mệt lắm". Lân bảo: "Thế là chúa
công vẫn quen dùng người thường, ở bậc cao nhân còn gì còn
chuyện vô đạo, hữu đạo? Tâm ở sự thành, đâu phải ở lòng? Chúng
không chịu hiểu là lỗi ở chúng. Đã ai hiểu việc chúa công dùng Bá
Đa Lộc, dùng người ngoại quốc? Chúc công còn phải mang tiếng ba
trăm năm". Ánh lo sợ nói: "Phải làm sao?" Lân bảo: "Chẳng làm
sao được, nhưng bên cạnh chúa công có vài người như Ngô Thì
Nhậm thì không sao cả".
Ánh bảo: "Ta muốn cho ngươi đi trước, chiêu mộ đôi ba
người, thế là công to lắm". Lân sụp lạy: "Được thế còn gì bằng, Lân
cũng không thẹn mặt với nơi sinh ra mình". Ánh bảo: "Ta giữ
thanh kiếm này để khi ngươi quay về, có tin hay, ta có cớ mà khen
thêm. Còn không được việc, ta có linh khí mà trừng phạt". Lân tái
mặt nhưng đành phải chịu.
Ít bữa sau, Lân cãi trang, giắt theo ít vàng bạc, tìm đường ra
Bắc Hà. Lúc này Bắc Hà nhốn nháo lắm, triều đình Tây Sơn như
trứng để đầu đẳng. Bọn tướng của Tây Sơn tranh giành nhau,
chẳng còn biết giữ gìn tiếng tăm nữa. Lân thân cô, thế cô, lang
thang đây đó, đi khắp nơi tìm người tài giỏi nhưng không thấy ai
ưng ý.
Một hôm, Lân vào nghỉ ở một quán trọ ven đường, thấy có
một người cốt cách hiền lành, dáng điệu bồn chồn đang ngồi uống
nước chè suông. Hai người nói chuyện. Lân ngạc nhiên thấy người
này trong trẻo lạ thường, tâm hồn sạch như nước ở suối ra. Lân cố
mời rượu, người này chỉ uống một tí đã đỏ mặt. Con gái chủ quán
rất xinh đứng ra hầu rượu. Người trẻ tuổi bảo: "Khách ở nơi xa
đến, mệt mỏi vì công danh không đâu, chưa biết thế nào là đường
đi lối lại, cô Cầm hát một bài cho nghe đi". Lân thoáng ngạc nhiên,
rồi bình tâm lại, vật nài mãi, cô con gái chủ quán bèn ôm đàn ra
đưa cho người trẻ tuổi. Người trẻ tuổi gảy đàn, cốt cách rất ư
thanh lịch. Cô con gái chủ quán hát:
Kìa trăm năm
Tài mệnh là gì
Chỉ thấy đớn đau
Nhờ mưa mang sữa cho
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 87
http://ebooks.vdcmedia.com
Nhờ đất mang lương thực cho
Chẳng chịu cho ai hái
Ai hái cũng phí
Nhan sắc mỹ miều cũng qua thôi
Phẩm hạnh thanh sạch cũng nhạt thôi
Càng lớn càng cả thẹn
Cố tả được vẻ đẹp này
Gắng vẽ được ý tứ này
Ai tương tư cho rầu lòng
Ngủ thì thôi, tỉnh lại nhớ
Ấy là trời buộc
Cô quạnh vì nàng
Ta đi săn, đi câu
Vẻ đẹp hoàn hảo
Vẻ đẹp thiên kim
Bao giờ bốc mộ
Nhỏ cho một giọt nước mắt
Kìa trăm năm
Tài mệnh là gì
Chỉ thấy đớn đau
Lân nghe xong, thở dài trào máu ra từ ngũ khiếu. Lân kêu
to: "Trời hỡi trời, sao giống bài Triều Thiên Tử vậy?" Cô con gái
chủ quán cười cười chỉ tay vào người trẻ tuổi: "Bài này không có
tên, do người này làm ra, chỉ để riêng cho Cầm hát". Lân thở dài
nói: "Bài hát hay quá, thật Lân này chưa biết thế nào là đường đi
lối lại". Nói rồi Lân cáo từ vào trong nằm nghỉ. Hôm sau Lân dậy
sớm, bỏ đi không chào chủ quán, cũng không hỏi người khách trẻ
tuổi với cô Cầm, con gái chủ quán.
Khi Lân đến được Thăng Long thì Nguyễn Ánh đã vào thành
rồi. Quân Ánh đi như nước lụt, Lân như cÁnh bèo bị sóng cuốn
trôi. Thâm tâm Lân cũng chẳng biết nên vui hay buồn, chỉ thấy
trong lòng cảm động.
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 88
http://ebooks.vdcmedia.com
Lân gặp Ánh xin chịu tội vì không làm được việc. Ánh ngồi
trên ngai vàng, tả hữu gươm giáo sáng quắc hai bên. Lân tự trói
mình, quì xuống sân rồng. Ánh bảo: "Ngươi theo hầu ta thế là chín
năm một trăm ngày. Chín năm không làm hỏng việc gì, còn một
trăm ngày thì hỏng việc, vô tích sự. Thế là trèo lên cây mà không
hái được quả, đáng tội chết". Lân không nói năng gì, vươn cổ ra
chịu chém. Nghe nói Nguyễn Ánh đã sai đao phủ dùng thanh kiếm
gia truyền của Lân để chém đầu Lân. Khi chém đầu, máu phun ra
không đỏ mà trắng như nhựa cây, một lúc sau thì bết lại.
Đoạn Kết
Tôi, người viết truyện này, gần đây lên Đà Bắc, đến Tu Lý ở
trong nhà một người Mường. Chủ nhà tên là Quách Ngọc Minh có
cho xem bài vị thờ tổ tiên. Tôi hết sức ngạc nhiên khi ông Quách
Ngọc Minh cho biết tổ tiên ông là người Kinh. Ông Quách Ngọc
Minh có nói tổ phụ ông tên là Đặng Phú Lân, có vợ tên là Ngô Thị
Vinh Hoa vốn là một ca nữ. Lân và Hoa trốn vua lên Đà Bắc, giả
làm người Mường, về sau lập trại, sinh con đẻ cái ở đây. Ông
Quách Ngọc Minh có nói tổ phụ ông sinh thời từng gặp Nguyễn
Du, tác giả cuốn Đoạn Trường Tân Thanh nổi tiếng. Tôi còn được
con gái ông Quách Ngọc Minh tên là Quách Thị Trinh hát cho
nghe một bài hát xưa, lời lẽ rất thanh tao về những chồi cây xanh.
Viết truyện ngắn này, tôi muốn để tặng gia đình ông Quách
Ngọc Minh để cám ơn thịnh tình của gia đình ông đối với riêng tôi.
Tôi cũng xin cảm ơn một số nhà nghiên cứu lịch sử và bạn bè quen
biết đã giúp tôi sưu tầm chỉnh lý những tư liệu cần thiết cho công
việc viết văn, vốn rất nhọc nhằn, phức tạp, lại buồn tẻ nữa của
tôi...
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 89
http://ebooks.vdcmedia.com
MƯA
Phong vận kỳ oan ngã tự cư 1
(Nguyễn Du)
Em,
Anh bắt đầu truyện ngắn này lúc 8 giờ sáng trong một quán
cà phê tồi tệ nhất thành phố. Quán vắng khách, không ai quấy rầy
anh. Trời đang mưa.
Anh ngồi viết... Khuôn mặt em hiện ra trong anh. Em đang ở
xa. Em đang ở đâu? Những ý nghĩ của anh hướng cả về em. Em
hiển hiện. Em ngồi bên cạnh và sắp xếp những con chừ rời rạc.
Hôm ấy trời cũng mưa, mưa như trút. Anh và em ngồi trong
xó tối. Trước mặt chúng ta có hai phụ nữ, một người thấp, một
người cao, cả hai đều đẹp. Anh nhắc em chú ý đến cô gái cao, để
tóc xõa, mỗi khi cười lại hay ngả người vào ghế. Em hỏi anh tên
người ấy. Anh bảo: "Gọi gì mà chẳng được! Tên người cũng là một
thứ ký hiệu thôi. Anh gọi cô ta là N." Em bảo: "Thế người ngồi
cạnh là M. à?" Anh bảo: "Phải ".
- Mình biết không? - M. nói - Mình chẳng hiểu gì về hắn. Đời
mình sẽ tan nát vì hắn mất thõi. Tớ van mình, mình đừng yêu
hắn!
- Không, tớ chẳng yêu đâu. Tớ chẳng dại... - N. cầm một bông
hoa trên bàn xé nhỏ. - Nhưng hắn hiền lành và thông minh lắm.
Gần hắn, tớ sẽ học được cái gì chăng?.
- Với bọn đàn ông thì người phụ nữ chẳng học được cái gì
đâu. Chúng chỉ chăm chăm một việc là đè mình ra giường rồi tỷ tê
những lời đường mật. Chúng mình tưởng bở, chúng mình tưởng
đấy là tình yêu, là tính người. Thế là hết đời!
- Sao mình ác khẩu thế? - N. thở dài. Họ yên lặng một lúc.
Nghe rõ tiếng mưa rơi.
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 90
http://ebooks.vdcmedia.com
N. nói:
- Hắn đọc thơ, bằng một giọng trầm, hay không tả được.
- Lại thơ nữa! Thằng đàn ông nào khi quyến rũ đàn bà mà
chẳng làm thơ? Chúng làm thơ suốt từ thời người vượn nguyên
thủy đến nay, được những bốn nghìn năm rồi.
- Mình hôm nay thế nào ấy. Thế mình lấy chồng, mình có
hạnh phúc không?
- Ừ, ừm... không biết. Nhưng mà chắc có đấy. Có điều tay
chồng tớ đểu kinh khủng. Tớ biết hắn lừa tất cả mọi người. Thế
mà trước khi lấy hắn, không hiểu sao tớ thấy hắn cao thượng thế!
N. cười khẽ. Khi cười, mái tóc xõa ở bên thành ghế.
- Mình cho tớ xin một điếu thuốc lá. Từ khi lấy chồng, tớ phải
hút trộm... Chồng tớ thấy, hắn sẽ đánh tớ.
- Tại mình cả thôi. Tớ đã bảo đấy là một thằng đàn ông đê
tiện cơ mà!
- Tớ rất ghét chồng mình, tớ chưa bao giờ thấy chồng mình
nói thật bao giờ. Thôi, số kiếp cả. Làm sao được? Thân tớ thế là coi
như xong rồi đấy. Rồi tớ sẽ đẻ con, vào bệnh viện, không hiểu sao
tớ nghĩ sau này tớ sẽ bị liệt, thế là hết dời. Nhưng mà mình, tớ van
mình, mình đừng yêu hắn!
- Không, tớ chẳng yêu đâu. Tớ chẳng dại...
- Mình thề đi. Tớ van mình. Mình đừng yêu hắn!
Em hỏi: "Sao thế nhỉ? Sao người ta lại đi can gián tình yêu?"
Anh bảo: "Em đừng sốt ruột. Một người đáng kể thế kia thì chẳng
bao giờ thề thốt gì đâu".
M. ngồi hút thuốc. Ánh lửa ở đầu điếu thuốc đỏ rực.
- Tớ van mình. Mình đừng yêu hắn. Mình thề đi!
- Không! Mình đừng bắt tớ thề. Buồn cười lắm!.
- Mình có hiểu một người như hắn tệ hại đến thế nào không?
Hắn thích gì hắn sẽ làm nấy. Hắn có thể đánh nhau đấy!
- Ừ...
- Tớ đã biết hắn. Hắn rết khinh người. Một người như thế là
không tôn trọng ai đâu.
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 91
http://ebooks.vdcmedia.com
- Nhưng hắn đối xử với tớ rất tốt... Dễ thương nữa.
- Mình chẳng hiểu gì cả! Ai mà hắn chẳng tốt! Hắn bịp bợm
đấy! Hắn chẳng coi cuộc sống ra gì. Mình có thấy cách chi tiêu của
hắn không? Nếu có một quốc gia trong tay thì hắn cũng chỉ chi
tiêu trong năm phút.
- Thơ của hắn lạ lắm!
- Lại thơ! Mình cứ mơ mộng thế là chết đấy! Hắn ham chơi
lắm, mình đã thấy hắn đá cầu với một thằng bé con sáu tiếng đồng
hồ! Mình cứ tưởng tượng xem, sáu tiếng đồng hồ người ta làm
được bao nhiêu là việc! Ngộ nhỉ?
- Ngộ gì mà ngộ? Có mà điên!
Họ lại ngồi im lặng. Nghe rõ tiếng mưa rơi.
- Tớ van mình. mình cẩn thận đấy! Mình có hiểu tình yêu
của một tay đàn ông như thế thì thế nào không?
- Không... Tớ biết sao được.
- Nó sẽ làm lòng dạ mình tan nát như chơi...
- Mình chẳng hiểu gì cả... Hắn chỉ làm mọi việc theo ý hắn
thích mà thôi. Khi hắn yêu hắn sẽ quên hết... Mà như thế thì khổ
lắm... mà ngượng lắm!
- Sao lại ngượng?
- Thế mình chỉ sống có mỗi một mình thôi à? Mình còn có
bạn bè, bố mẹ, lại còn bà, rồi còn sự nghiệp nữa.
- Ừ, bà thì rắc rối lắm!
- Chứ còn gì nữa? Hắn sẽ gạt tất cả sang bên. Hắn sẽ cười
vào mũi tất cả, cười rất khả ố... Hắn chẳng coi mọi sự là cái gì đâu!
Tớ cấm mình yêu hắn đấy!
- Ừ!
- Tớ van mình... Mình đừng yêu hắn...
- Thơ của hắn rất lạ... chẳng có đầu có cuối gì cả. Này nhé:
"Chính bởi thế mà nửa đêm ta dậy
Lang thang khắp phố phường."
- Bởi cái gì?
- Ma nào mà biết được? Tớ cũng hỏi hắn thế...
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 92
http://ebooks.vdcmedia.com
Hắn cười, hắn cũng không biết nốt. Hắn chỉ lên trời...
- Lại thế nữa... Thế là điên rồi đấy!
- Mà còn thế này nữa:
"Ta nhổ một cái lông chân
Đem so xem nó có giông lông trâu không?
Ta ký một hơp đồng
Và ra sức lùa gió về
Trong căn phòng trống trải của ta..."
M. nhỏm người lên:
- Ký hợp đồng với ma quỷ đấy! Chắc chắn thế! Tớ biết mà...
Hắn không chơi với người đâu, hắn chỉ chơi với ma quỷ thôi...
- Hắn có thể chết bởi những điều rất vớ vẩn... Mà hắn cả tin
lạ lùng.
- Thôi đi... Tớ van mình. Mình đừng mơ mộng nữa. Cả tin với
không cả tin. Tất cả đều một giuộc!
- Quả thực, tớ chưa thấy người nào đáng kể như hắn. Hết sức
nồng nhiệt, tối tăm như đêm tối chính trực nữa...
- Mình yếu đuối lắm!
Họ lại ngồi im lặng. Nghe rõ tiếng mưa rơi.
Này, tớ van mình... Mình đừng yêu hắn...
- Ừ...
Em hỏi: "Tình yêu là gì.?" Anh bảo: "Đây là nét phong nhã
bậc nhất của đức hạnh. Không phải người nào cũng hiểu được đâu
". Em hỏi: "Sao khi yêu nhau người ta làm thơ?" Anh bảo: "Tình
yêu sinh ra tài năng. Thơ là thử tài năng tầm thường nhất" Em
bảo: "Tài năng nào mà chẳng tầm thường..." Anh bảo: "Có một thứ
tài năng không tầm thường". Em hỏi: "Anhbiết à?", Anh bảo:
"Biết". Em hỏi: "Anh có nó không?" Anh bảo: "Có". Em bảo: "Thế
thì em yêu anh".
- Này, tớ van mình... Mình đừng yêu hắn...
- Ừ...
- Để tớ kể mình nghe chuyện này. Ngày xưa hắn đã yêu một
thiếu nữ. Cô ấy con nhà gia giáo.Mình có biết một thiếu nữ trinh
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 93
http://ebooks.vdcmedia.com
thục là thế nào không? Môi cô ta lúc nào cũng thắm đỏ. Đáy mắt
cô ta ánh xanh như vỏ trứng chim sáo. Cô ta được nuôi dưỡng
bằng truyện cổ tích và toàn cơm tám giò chả. Một thiếu nữ được
nuôi như thế thì da trắng hồng.
- Thôi, mình bỏ trò miêu tả ấy đi. Khó chịu lắm. Một thiếu
nữ trinh thục là rất khó chịu...
- Ừ thật thế đấy. Hắn đến... liệu hắn có biết thứ quà tặng gì
đối với cô ta có thể làm chết người như là tình yêu của hắn hay
không? Tớ cũng tin hắn yêu say đắm. MDt Cô gái như thế thì sao
lại không yêu được? Có thể khi đến với cô ta, lòng hắn sẽ yên tĩnh
lại, sẽ không sôi réo nữa. Hắn sẽ tu th, hắn không du côn và lêu
lổng nữa. M. im lặng, cô ta lại châm một điếu thuốc lá. áh lửa ở
đầu điếu thuốc đỏ rực. Nghe rõ tiếng lưa rơi...
Thế... Không thể nói rằng hắn là kẻ vô giáo dục được. Hắn
chỉ hơi dám đến gần cô ta. Không phải là hắn yêu đâu, hắn chiêm
ngưỡng, hắn thờ phụng cô ta như thể người ta thờ phụng Đức
thánh Trần.
- Sao lại Đức thánh Trần?
Tại vì đây là thứ tình yêu chẳng có hôn hít gì cả. Chỉ có tình
yêu với Đức thánh Trần mới như thế chứ...
- Ừ Tớ hiểu rồi. Kể cũng kỳ lạ đấy. Hình như bây giờ hắn đã
bạo hơn...
- Mình im đi Tớ van mình, mình không được nghĩ gì về hắn
nữa đấy.
- Ừ
- Thế... hắn với cô ta như thể hai người trong mộng. Cô ta
héo hắt đi vì hắn. Mình tưởng tượng xem... Một cô gái mới lớn, lần
đầu tiên biết yêu. Còn hắn, một con dê xồm mồ hôi dẩu, cười nói
thản nhiên như côn đồ. Hắn có thể trồng èây chuối trước mặt bố
mẹ cô ta. Bố cô ta là một trí thức, ông treo ảnh danh nhân trên
tường, yêu thích văn học cổ điển, nhạc cổ điển và chính trị cổ điển.
Còn hắn, hắn biểu diễn âm nhạc bằng cách thọc hai ngón tay vàò
miệng...
- Ngộ nhỉ?
- Ngộ gì mà ngộ... Hắn bắt một con thạch sùng rồi để lên
bàn. Hắn trình bày thế gli bằng cách miêu tả con thạch sùng ấy.
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 94
http://ebooks.vdcmedia.com
Thượng tâng kiến trúc là đầu, hạ tầng cơ sở là chân, khúc đuôi là
dạo đức.
Hắn cho rằng đạo dức rụng rồi lại mọc, đạo đức có thể ngoe
nguẩy một mình, còn toàn bộ sự sống chuồn mất...
- Thật quá quắt!
- Đấy Mình bảo như thế thì ai chịu được.
- Không chịu được thật...
- Tớ van mình... Mình đừng yêu hắn!
- Được rồi.: Thế tình yêu của hắn với cô gái kia thế nào?
- Hắn quyến rũ cô ta, hay là cô ta quyến rũ hắn... Cũng
chẳng biết được. Họ say mê, quyến luyến nhau... Xa cô ta một
ngày là hắn gây sự. Kể ra cũng không thể phàn nàn gì về một tình
yêu như thế. Quả thực, nếu đấy không gọi là tình yêu thì tớ cũng
không biết thế nào là tình yêu nữa...
- Tớ hiểu rồi... Tớ biết rất rõ.
Mình lại nghĩ đến hắn phải không? Tớ cấm đấy Tớ van
mình... Mình dừng yêu hắn...
- Ử Mình kể tiếp đi.
M. lại hút thuốc. Im lặng. Nghe rõ tiếng mưa rơi.
Em hỏi: Cuộc sống cơ bản là buồn, phải thế không " Anh bảo:
Không có tình yêu buồn . Em hỏi: l,Hai cô gái kia thì ai hạnh phúc
" Anh bảo: Một cố vừa đánh buột mất hạnh phúc. Còn cô kia đang
có hạnh phúc trong tay, nhưng không khéo cũng đánh uuột mất l"
M. kể tiếp:
- Họ yêu nhau. Hắn đính hôn với cô ta. Mọi người ngăn cản.
Hắn khuyên cô ta trốn...
- Trốn đi đâu?
- Chắc là phải trốn đến nơi nào thật lạc hậu.
- Sao thế
- Thì những nơi văn mình ai chứa được một người như hắn?
Không có gì với hắn là quá cao, cũng chẳng có gì với hắn là quá
thấp...
- Họ trốn chứ?
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 95
http://ebooks.vdcmedia.com
- đúng vào phút cuối cùng thì họ từ bỏ ý dịnh, tử lỏ lời thề.
- Khốn kiếp?
- Ử.
- Hắn có quay lại không?
- Một người như hắn thì dời nào quay lại?
Lòng cao thượng của hắn là lòng cao thượng của quỷ chứ đâu
phải của người! Hắn biết rằng chỉ vì một cô gái thì không đáng để
hắn hi sinh cuộc đời, dù rằng đấy là một cô gái trinh thục, môi lúc
nào cũng dỏ thắm, da trắng hồng...
Hắn đi luôn à?
- Phải! Hắn đi luôn... mất tăm mất tích. Hắn đặc biệt nhạy
cảm với sự nhục mạ...
- Sau dó thì sao?
- Cô ta ốm lăn lóc nhưng không chịu uống thứ thuốc hắn gửi
đến, thuốc mà làm gì... Thời gian trôi đi Cô ta bắt dầu tiêu phí dời
mình. Cô ta hiểu rằng không có một người đàn ông thứ hai như
thế...
Họ lại ngồi im lặng. Nghe rõ tiếng mưa rơi. - Này... Tớ van
mình. Mình đừng yêu hắn. Hắn không có lòng đại lượng. Hắn
không tha thứ cho ai... Mình, mình đừng yêu hắn. Hắn là quỷ sứ!
N. lục lọi đâu đó trong túi rồi đặt lên bàn một tấm ảnh nhỏ.
- Ảnh hắn đấy...
- Mình... tớ van mình... Mình đừng yêu hắn.
Mình hãy đết tấm ảnh ấy đi... Hãy xé đi...
- Mình...
- Không! Phải tự tay mình! Mình xé nó đi!
N. cầm bức ảnh trên bàn lặng lẽ xé nhỏ.
Chớp lóe sáng. Có tiếng sấm rền. Nghe rõ tiếng mưa rơi.
- Khốn nạn!
Mình bảo ai khốn nạn?
- Mình không hiểu đâu... Mình không biết rằng sau mối tình
ấy cuộc đời trở nên khốn nạn thế nào?
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 96
http://ebooks.vdcmedia.com
- Cô ta còn sống à?
- Không, cô ta chết rồi! Tâm hồn cô ta chết ồi Cô ta chỉ còn
hình hài. Cô ta thành kẻ đê tiện. Cô ta lấy chồng. Chồng cô ta
cũng đê tiện nốt. Hắn ăn cắp rất giỏi. Hắn đánh cô ta mỗi khi cô ta
hút thuốc.
- Tớ không hiểu... Thế là thế nào?
Mình... Tớ xin lỗi mình... Mình đã xé tấm ảnh đi rồi... Mình
đã làm điều mà tớ mong muốn... Họ ngồi yên lặng. Nghe rõ tiếng
mưa rơi. Bỗng nhiên cả hai khóc òa. M. nói, giọng đầm nước mắt:
- Tớ xin lỗi mình... Thế mình tưởng tớ tha thứ cho mình vì
mlnh xé tấm ảnh đi ư?
- Mình... mình sao thế?
- Mình chẳng hiểu gì cả? Mình tưởng tớ kể như vậy là lòng tớ
thư thái hay sao? Sẽ thanh thản hay sao? Mình không biết tớ đã
rứt từ tim tớ từng mảnh thịt một...
- Mình... mình... Sao thế mình...
- Mình tưởng tớ sẽ tha thứ cho mình vì mình độc ác thế à?
Không, mình hiểu không? Nếu cần, tớ sẽ bỏ chồng, bỏ hết để đi
theo hắn. Hắn vào tù thì tớ đưa cơm. Tớ sẽ theo hắn cùng trời cuối
đất... Chỉ cần hắn quay lại... Nhưng hắn sẽ không bao giờ quay lại.
- Giời ạ. Sao mình lại kể, sao mình lại kể?
- Vì sao ư? Vì tớ không muốn... Mình hiểu không, tớ không
muốn hắn rơi vào tay một người đàn bà nào khác, rơi vào tay
mình.
N. đứng dậy đi ra ngoài trời. Một lúc sau, M. cũng đi ra nốt.
Nghe rõ tiếng mưa rơi. Tiếng mưa rơi buồn không tả được.
Em hỏi anh: "Cuộc sống cơ bản là phải thế không?" Anh bảo:
"Không". Em hỏi: "Người đàn ông mà hai người nói chuyện ấy là
ai?" Anh bảo: Không biết".
Em hỏi: "Là công nhân, nông dân hay thợ thủ công?" Anh
bảo: "Không biết". Em bảo: "Chắc là nghệ sĩ. Vì cô ta đọc thơ". Anh
bảo: "Thơ gì lại thế? Em có muốn nghe thơ anh không? Thơ của
anh cũng có nhổ lông" Em bảo: "Thôi, để khi khác. Nhưng em áy
náy quá, không biết hắn là ai" Em bảo: Em thấy cô ta cầm tấm
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 97
http://ebooks.vdcmedia.com
ảnh in trên tờ báo. Chắc là một nhà chính trị". Anh bảo: Không
biết". Em bảo: Hắn thật đáng kể.
Mưa.
Ngoài trời kia vẫn mưa. Khuôn mặt em hiện ra trong anh.
Em đang ở xa. em ở đâu Những ý nghĩa của anh hướng cả về em.
Bây giờ là hai giờ chiều. Anh đã ngồi viết truyện ngắn này sáu
tiếng đồng hồ. Sáu tiếng đồng hồ liền.
Sáu tiếng đồng hồ. Nhân vật chính trong truyện của anh đá
cầu sáu tiếng đồng hồ. Cái thằng vô lại ấy! Một tên cao cầu bất hủ!
Em ở đâu?
Ngoài kia trời mưa
Bao giờ thì em về? Hả em?
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 98
http://ebooks.vdcmedia.com
MƯA NHÃ NAM
Ở Nhã Nam, tháng Tư có mưa.
Tôi sẽ kể chuyện này cho anh, vì anh, anh bạn bởi đến năm
mươi tuổi anh sẽ thành ông lão.
Tôi sẽ kể chuyện này cho chị, vì chị, chị bạn ạ, bởi đến bốn
mươi tuổi chị sẽ trở thành bà lão.
Tôi sẽ kể chuyện này cho cậu, cậu câm miệng, cậu còn trẻ
quá, cậu là thằng ngốc.
Tôi sẽ kể chuyện này cho cô, vì cô sẽ đi lấy chồng. Lúc ấy chỉ
toàn những nhọc nhằn thôi, không ai kể chuyện cho cô nghe cả.
Ở Nhã Nam, tháng Tư có mưa. Chuyện thế này...Một câu
chuyện nhỏ về Hoàng Hoa Thám.
Tôi không chắc ông Hoàng Hoa Thám, tức Đề Thám, tức
Hùm xám Yên Thế trong lịch sử có giống ông Đề Thám mà tôi kể
không? Còn ông Đề hám như tôi biết (tôi biết rõ ông ta): ông ta là
một anh hùng, cũng là một người nhu nhược.
Đấy là khoảng năm..., thời kỳ người Pháp giảng hòa với Đề
Thám. Vốn hay đùa nhả trong chính trị, người Pháp thỉnh thoảng
có mời Đề Thám về Hà Nội hoặc Bắc Giang chơi. Lần ấy, thống sứ
Bắc Kỳ là ông Môren thông qua công sứ Bắc Giang có mời Đề
Thám đến Bắc Giang dự một buổi tiếp tân.
Cả Dinh dẫn người đưa thư đến gặp Đề Thám.
- Có nên đi không? - Đề Thám hỏi các thủ hạ của mình.
- Đi chứ! - Những người già quả quyết.
Thế đấy, những người già! Với họ chẳng có việc gì là đáng kể.
Trước mặt họ là cái chết. Những cơ hội tốt nhất trong đời họ bỏ lỡ
cả rồi.
- Đi làm gì! - Cả Dinh, Cả Trọng, Cả Huỳnh cau có trả lời.
Thế đấy, các bác Cả! Các bác Cả thường rất khoảnh. Chúng
ta thông cảm với họ, nếu chúng ta tự mình như họ, trần lực như
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 99
http://ebooks.vdcmedia.com
họ, không có ai để bàn bạc, không có ai đáng bàn bạc, họ phải tự
gánh lấy trách nhiệm của họ, nghĩa vụ của họ, giá trị của họ.
Thế còn bà? - Đề Thám hỏi bà Ba Cẩn. Bà Ba là người phụ
nữ đáng kể nhất trong cuộc đời Đề Thám. Bà là người phụ nữ duy
nhất có mặt nơi này, giữa những tên tuổi hào kiệt lừng danh của
phong trào nông dân Yên Thế.
- Ông nên làm điều có nghĩa, - Bà Ba trả lời rồi thở dài. Bà có
tật như thế khi phải băn khoăn, lưỡng lự điều gì.
Đề Thám bảo mọi người lui ra để ông ngồi lại một mình. Ông
nghĩ. Những ý nghĩ của ông bắt đầu phiêu lãng. Thường ý nghĩ
của ông bắt đầu từ một vật gì đó cụ thể, tức thời đập vào mắt ông.
Thí dụ từ bông hoa hồng.
Này bông hoa hồng
Giá trị của mày là khoảnh khắc
Ai biết mày khi đang hết nụ?
Ai để ý mày khi mày úa tàn?
Ôi hoa hồng, hoa hồng
Phút giây này thật tuyệt vời
May cho kẻ tình nhân gặp mày lúc này
Môi hồng của thiếu nữ cũng thua mày
Hương trầm kia sánh sao được
Vị thơm nơi nhụy hoa?
Và những cánh mỏng mịn mà kia,
khiến tất cả vật khác thành phàm tục
Hoa hồng! Ôi hoa hồng!
Ta tiếc cho kẻ vô tình quên bẵng mày
Và giật mình ghen tị với kẻ vô danh nhanh tay
Không biết ai hái mày hôm qua
Kẻ ấy cư xử ra sao với mày?
Hắn có chôn mày trong tim không?
Trái tim ấy có rộng lượng không
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 100
http://ebooks.vdcmedia.com
Có đủ chỗ cho mày ngụ không?
Trái tim ấy có đủ máu không?
Ước không có giông bão lọt vào đấy
Rồi mày cũng nát tan thôi, em ạ, cô em ạ,
Hắn không đáng kể gì, hắn không biết cách
Chơi hoa nào đã mấy người biết hoa“...
Đề Thám không nghĩ như thế, dĩ nhiên rồi. Có điều, hôm ấy
trong đồn Phồn Xương ông đã cầm lên tay một bông hoa hồng. ông
nghĩ về điều khác. Ông đặt mình vào vị trí của Môren, vào vị trí
của những người Pháp. ông cho rằng buổi tiếp tân chẳng quan
trọng gì và sự có mặt hay không có mặt của ông đều chứa hiểm
họa. ông sẽ mang tiếng hèn nhát nếu ông từ chối. ông sẽ thành lố
bịch nếu ông có mặt. Thế lố bịch hơn hay hèn nhát hơn? - Đề
Thám tự hỏi. - Thôi thì lố bịch còn hơn hèn nhát!
Tôi sẽ đi, đi một mình, đi ngựa... Sẽ ăn mặc như một chàng
rể...- Đề Thám vừa nói với bà Ba Cẩn vừa đội lên đầu chiếc khăn
xếp trứ danh thửa mãi tận phố Hàng Lọng Hà Nội, chiếc khăn
quái đản: không thể dùng làm mũ, cũng không thể dùng để lau
mặt được.
- ông muốn đi ngựa thì đi...nhưng đến Bắc Giang tôi sẽ cho
phu kiệu đón. - Bà Ba nói vậy rồi lại thở dài. Đề Thám bực mình:
ông không thích người ta quan tâm nhiều quá đến mình. ông bảo:
- Đừng làm phiền tôi.
- Nhưng ông làm phiền mọi người. - Bà Ba bẻ lại.
Sự đời là thế. Bà Ba có lý của bà Ba, cũng như bà Cả có lý
của bà Cả vậy.
Đề Thám giật cương, thúc con ngựa ô ra khỏi cổng đồn Phồn
Xương. ông cho ngựa đi bước một, lang thang trong rừng. ông
thích như thế.
Đây là thiên nhiên: cành cây xòa trước mặt, tiếng chim hót,
những giọt nước mưa đọng lại trên cây, mùi lá mục ẩm ướt, những
con chim xanh, con chim đỏ, con chim vàng, những cánh mối ướt
rụi, những con bọ nhảy, tiếng vượn kêu não nùng, bông hoa bé
xíu...Tất cả hương vị, màu sắc của thiên nhiên đều chân thực,
thanh khiết, đều khiến ta cảm động đến tận đáy sâu tâm hồn.
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 101
http://ebooks.vdcmedia.com
Đề Thám đi miết. Có thể ông nghĩ gì đấy về tuổi ấu thơ đắng
cay tủi nhục, những ngày ông phải đi ở tận mãi Tiên Lữ, Hưng
yên. Có thể ông nghĩ về Đề Nắm (Lương Văn Nắm), người đã trao
quyền cho ông ở vùng Yên Thế, Nhã Nam này. Có thể ông nghĩ về
cái mà ta vẫn gọi là “trường tranh đấu”, sự sống hoặc cái chết.
Đề Thám đi xuyên qua rừng mỡ, rừng dẻ, rừng lim và rừng
nhội gai. ông trông thấy một cọn phượng hoàng bay qua trước mặt.
ông nói:
- Nếu ta nhìn thấy mày hai mươi năm trước thì thích.
Đến giữa trưa thì Đề Thám rẽ vào nhà một người quen ở gần
Kế. Đây là nhà ông đồ Hoạt. ông đồ Hoạt có nhà. Các ông đồ
thường chẳng đi đâu cả: các ông ở trong bổn phận mình, trong
kiến thức của mình (thực ra là của những con thú to hơn), trong
thành kiến của mình, trong giá trị của mình. Ông Đồ Hoạt là
người hay chữ, hay thơ. Và như thế, nghĩa là ông chẳng giàu có gì.
ở nhà ông đồ, Đề Thám được đón tiếp như người nhà. Thoắt cái, đã
thấy bà đồ Hoạt bưng lên một mâm lòng lợn, có cả một đa phèo
nõn nà. Mùi mắm tôm chanh, mùi rau húng thơm lừng. Bà đồ
Hoạt cười bảo Đề Thám:
- Chị vẫn biết chú thích món này!
Ông đồ Hoạt nói:
- Bà gọi ông Lũy với thằng Hoạt ra đây cùng ngồi.
Ông Lũy là ông hàng xóm, người nổi tiếng về tài ăn trộm
trâu bò của bọn hào lý trong vùng. Hoạt là con trai duy nhất của
ông bà đồ, bị khoèo tay, tính tình e thẹn.
Bữa rượu vui vẻ, thân mật. Mọi người đều ca thán về nạn
sưu thuế, thói nhũng lạm, thái độ mất dạy của bọn quan liêu.
Thời dại chó má!
Mọi người đều thấy đúng là thời đại chó má.
Họ dốc vào họng thứ rượu nấu bằng sắn, thứ rượu mạnh đến
nỗi có thể châm lửa đốt cháy được, để hòng làm dịu đi nỗi phiền
muộn.
Đề Thám kể cho mọi người nghe chuyện bắt sống chủ bút tờ
báo “L ávenir du Ton Kin “(1) mấy năm trước, chuyện trung tá
Péroz đến đồn Phồn Xương thương lượng để ký khế ước ngừng
chiến.
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 102
http://ebooks.vdcmedia.com
Đang câu chuyện, Đề Thám hỏi ông Lũy:
- Ông có đủ thịt ăn không?
- Nhờ giời, - tay trộm trả lời, - không phải lúc nào cũng ăn
thịt bò, nhưng thịt gà thịt vịt cũng ngon.
Đề Thám nói:
- Nếu ông ở chỗ tôi, tay Ba Biều sẽ nện cho ông một trận rồi
tống ông vào trại. Tôi không thích trộm cắp vặt vãnh.
Ông Lũy bảo:
- Tôi không đến chỗ ông vì thế, tôi biết tôi chẳng ra gì vì
vướng nợ đời. Tôi giành công bằng theo lối trâu bò gà vịt chứ
không phải theo lối con người. Chỉ xin ông đừng khinh tôi.
- Tôi không khinh ông, - Đề Thám nói, - nhưng cũng chẳng
trọng.
- Đa tạ ông. - ông Lũy đứng dậy chắp tay vái. - Ông và bác đồ
cho tôi lỗi phép.
Ông Lũy đi ra. Mâm rượu còn lại ba người. Ông đồ Hoạt nói:
- Anh Đề ạ, cái đầu anh thật kiêu hãnh, thật đáng giá. Toàn
quyền Đông Dương(2) thật hà tiện khi đặt giá đầu anh 30 ngàn
quan.
Đề Thám cười:
- Bác vẫn làm thơ đấy chứ?
- Vẫn làm...Thế mới đê tiện. - ông Hoạt đỏ mặt. - Còn anh,
anh cũng làm thơ theo lối của anh phải không?
Đề Thám nói:
- Không...Tôi không biết chữ.
Ông Đồ Hoạt lắc đầu:
- Mặc xác anh! Anh vẫn là một nhà thơ đáng kể nhất! Ai bảo
anh sống thế? Anh là một tên thi sĩ ma vương.! Anh làm sao tránh
được danh hiệu đáng sợ ấy! Anh đã làm những điều mà bọn văn
chương suốt đời thèm muốn. Chúng không làm sao biến được ngọn
bút của chúng thành ngọn giáo hay cái câu liêm!
- Giáo hay câu liêm, thì tôi có thừa, - Đề Thám nói, -nhưng
tôi khát khao điều ấy.
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 103
http://ebooks.vdcmedia.com
Điều ấy, nào, bác Cả
Bác biết là điều gì không?
Đâu là giá trị tinh thần, vật chát nơi bác?
Chúng ta chỉ vẻn vẹn có mạng sống này thôi
Trăm năm là ngắn, một ngày dài ghê
Những con đường chúng ta đi qua
Tất cả đều xám xịt lầm bụi
Mỗi cung đường, mỗi vận hạn
đều xám xịt, lầm bụi
Mà vầng trăng kia xa lắc
Vầng trăng kia lơ lửng trên đáu
Có đôi mắt nào mở to trong tim ta
Và mỗi cái chớp mắt đều khiến ta nhói lòng
Sẽ phải khởi nghĩa thôi
phải tranh đấu cùng số phận
Trăm năm trước cũng thế
trăm năm sau cung vậy
Ta phải dấn thân, phải đốt lửa
Ngọn cờ ta phất lên là giá trị cuộc đời
Bác Cả, cuộc chiến này thật khốn nạn
Bác có chối cũng chẳng được
Làm người chỉ có một lần
làm người thật khó...
Đề Thám hỏi:
- Thằng Hoạt bao giờ lấy vợ?
- Chắc nó ở vậy. - ông đồ thở dài. - Không hiểu sao đàn bà chỉ
thích những tên đàn ông nhăng nhít, dê cụ, khả ố, đểu
cáng...Thằng Hoạt nhà tôi lại đứng đắn quá.
Đề Thám cười:
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 104
http://ebooks.vdcmedia.com
- Tôi nhớ tôi đã ăn lễ dạm hỏi ở nhà này rồi. Thằng Hoạt sẽ
làm rể Chánh Trương cơ mà?
- Đúng vậy. - ông đồ gật đầu. - Tôi đã hỏi con bé Xoan cho nó.
Trầu cau đưa rồi, cuối năm nay cưới nhưng Chánh Trương lại
muốn chạy làng, định gả con Xoan cho lão nghị Trường. Lão ấy
góa vợ, nhà giàu nứt đố đổ vách.
- Tôi biết nghị Trường, - Đề Thám nói. - Thằng già ấy lẩm
cẩm lẫn lộn, khôn như cáo, nói chuyện với ai cũng chỉ gật đầu.
- Anh Đề! Anh hãy giúp đỡ chúng tôi. - ông đồ năn nỉ. - Anh
vốn hào hiệp...Anh đừng để con trai tôi xổng con bé ấy.
Đề Thám nhìn Hoạt. Cậu thanh niên e thẹn thở dài. Ngoài
cổng xôn xao, trông ra đã thấy Thống Luận, Bang Kinh và mấy
phu kiệu thập thò đứng đón. Bà Ba Cẩn không quên lời hứa. Đề
Thám biết rằng bà Ba đã đúng trong trường hợp này: Ông không
thể vào dinh công sứ Bắc Giang như một phần tử cực đoan lãng
mạn, ông buộc phải tiền hô hậu ủng như một đại diện cho nhiều
người.
Đề Thám lên kiệu. ông bảo ông đồ:
- Tôi sẽ gắng làm hết sức.
Hoạt chào Đề Thám, đôi mắt chứa chan hy vọng.
Đề Thám nói với Bang Kinh:
- Mang con ngựa ô đi theo. Khi về tôi về bằ ng ngựa.
Bảy giờ tối, Đề Thám đến dinh công sứ Bắc Giang. Các quan
chức và sĩ quan Pháp đi ra đón ông. Họ ngạc nhiên trước người
anh hùng nổi tiếng, người được coi là “ đại diện cho tâm hồn An
Nam” trông y hệt một tay địa chủ nông thôn họ vẫn thường gặp:
cũng khăn xếp đen, áo lương, quần trắng, đi giày Gia Định. Đề
Thám khác người là ở thần thái, ở tinh thần tự chủ cao, nhãn
quan bao quát rộng, nếu có kể thêm thì đấy là sự buồn nản thất
vọng về phẩm cách con người nói chung thỉnh thoảng lộ ra ở khóe
nhìn vô hồn nơi ông.
Đề Thám trông thấy đám quan chức người Việt đứng tụm lại
thật hèn hạ. ông nhận ra nghị Trường, Chánh Trương và cả Xoan,
con gái lão, người đã đính hôn với con trai ông đồ Hoạt. Tôi sẽ
không kể gì về buổi tiếp tân này. Theo sử sách ghi chép thì người
Pháp ở giới thượng lưu thời ấy đều nhẹ dạ, ngông cuồng, xa hoa;
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 105
http://ebooks.vdcmedia.com
đa phần người Pháp “thực dân” còn lại trong các guồng máy cai trị
cồng kềnh, lại vừa ngu vừa ác. Bầu không khí tinh thần của thời
“thuộc địa nửa phong kiến” ấy đại để như sau: thói ham tiền hám
của trộn lẫn với lòng thèm khát khoái lạc vui chơi, chế dộ nô lệ tàn
bạo bày ra trắng trợn ở các hầm mỏ, đồn điền; đám nha lại người
Việt coi thuế là nguồn thu chủ yếu để xây lợp mái nhà Tổ quốc, có
chỗ xây lợp bằng đá thật, có chỗ xây lợp bằng các tờ báo lá cải và
chứng từ kế toán giả mạo, “con rồng tre An Nam” tìm cách nhảy
chồm lên trong tiếng tom chát ở các ổ chứa và tiếng vỗ tay trong
các hội đoàn, thỉnh thoảng lại giật mình co lại bởi tiếng súng kíp
hoặc súng hỏa mai tự chế ngoài biên giới...Việt Nam đầu thế kỷ
XX là một đất nước nghèo nàn, gần như mọi rợ...
Buổi tiếp tân không làm Đề Thám thú vị chút nào. Lựa dịp
thuận tiện, Đề Thám nói với Chánh Trương:
- Tôi muốn nói chuyệh với con gái ông.
Tôi không biết Đề Thám đã nói với Xoan những gì hôm ấy,
chỉ biết rằng cô rất bối rối xúc động.
Cô gái, lời nói nào làm cô bối rối xúc động?
Những lưỡi dao cứa vào sĩ diện cô ư?
- Không phải!
Những lời tán tỉnh rườm rà hoa mĩ ư?
- Cũng không phải nốt!
Ngôn ngữ trở nên ghê tởm,
Nhớp nhúa trên miệng bọn tiểu nhân
Tôi biết một thứ ngôn ngữ giản dị như đất
Thứ ngôn ngữ mộc mạc, thẳng băng
Tựa như tiếng tù và
Như tiếng kèn đồng
Như tiếng chuông vọng...
Có một thứ ngôn ngữ thức tỉnh con người
Buộc họ soi vào lòng mình
như soi mặt xuống lòng hồ
Có thứ ngôn ngữ của người anh hùng,
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 106
http://ebooks.vdcmedia.com
của người chính trực
Nó làm ta bối rối xúc động
Ta không trón được
Thứ ngôn ngũ không hề phù phiếm
cũng chẳng tân kỳ
Thứ ngôn ngữ của giống nòi lruyền lại
Thứ ngôn ngữ của lương tri
không bao giờ mất...
Đề Thám ra về trước khi buổi tiệc kết thúc.
Không có bất trắc gì xảy ra cho ông và các thủ hạ đi theo. Đề
Thám chia tay với mọi người ở triền đê sông Thương, ông lên con
ngựa ô rồi theo con đường mòn rẽ vào rừng, ở đấy có lối đi tắt về
Nhã Nam. Đề Thám đến cửa rừng thì thấy Xoan đứng đó. Sự biến
động trong tinh thần khiến khuôn mặt vốn trắng hồng của cô gái
tái nhợt hẳn đi.
Xoan nói:
- Em van ông... Ông hãy cho em đi theo. Đi đâu cũng được...
- Cô phải về đi, - Để Thám nói. - Cô phải chọn Hoạt.
- Không.. - Xoan nức nở.
Đề Thám đón Xoan lên con ngựa ô rồi thúc con ngựa vào
rừng. Đêm trong rừng mênh mông và hư ảo lắm. Tiếng côn trùng
rỉ rắc. Mùi hương rừng nồng nàn. Bóng tối sẫm đen trên các tán lá
cây, sẫm đen nơi hốc đá, sẫm đen eả trên mặt đất. Rừng vô tình,
vô cảm, thản nhiên, lạnh lùng, tàn nhẫn. Rừng muôn đời là thế.
Thiên nhiên muôn đời là thế: vô tình, vô cảm, thản nhiên, lạnh
lùng, tàn nhẫn. Tất cả đều đẩy con người về nơi tận cùng ý thức cá
nhân chính nó. Con người tự co lại như con sâu, cái kiến, thúc thủ
trong phần sinh linh vừa bé mọn, vừa cô đơn, vừa bất lực; nó chớp
đôi mắt phấp phỏng lo âu trong tâm hồn nó và tự hỏi mình: là ai?
đi đâu? thế nào? làm gì? tiến đến đâu? bao giờ thành tựu? bao giờ
kết thúc?
Đề Thám và Xoan đến chỗ có hai ngả rẽ một vào căn cứ Hố
Chuối và một về Kế thì mưa. Mưa tháng Tư là thứ mưa đầu mùa ở
vùng nhiệt đới. Nhoằng một ánh chớp, một làn gió thoảng qua là
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 107
http://ebooks.vdcmedia.com
mưa liền, không sao lường được. Bắt đầu tưởng là cơn mưa bóng
mây không phải ngại gì, bỗng thoắt là mưa đá, sấm rền, sét nổ.
Mưa như roi quất, tàn bạo, hung hãn. Mây đen cuồn cuộn, gió giật
liên hồi rồi mưa như những thác nước trên cao đổ xuống ào ào.
Con ngựa không thể đi được vào trong hẻm núi. Đề Thám gầm lên
một tiếng như lời chửi rủa, cũng gần như lời than thở rồi thúc đầu
gối vào ức phải con ngựa cho nó chạy xuống cánh đồng, ngả rẽ về
Kế. Một lúc sau, hai người đã ở trong nhà ông đồ Hoạt.
- Ta đã biết mà, - ông đồ bảo Xoan. - Ta biết con sẽ là một con
người con dâu thảo hiền, tín nghĩa...
Bà đồ cuống cuồng giục Xoan đi thay áo quần kẻo lạnh. Hoạt
vung vẩy cánh tay khoèo, khuôn mặt tràn trề hạnh phúc.
- Anh Đề! - ông đồ nắm lấy vạt áo Đề Thám. - Anh hãy ở lại
đến mai hãy về...
Không! - Đề Thám lắc đầu. Những giọt nước mưa mặn chát
ướt đầm trên khuôn mặt ông. Ông nhảy lên ngựa rồi phóng thẳng
vào trong màn mưa dày đặc, màn đêm dày đặc.
Mưa như thế, bắt đầu từ lâu rồi
Trên mặt đất, những con bọ cử bò lổm ngổm
Tôi không biết con người khát khao
Điều gì trong cõi sống này.
Hình như điều thiện bắt đầu từ
Tình yêu phải không?
Điều thiện buồn tẻ vì nó nhạt nhẽo
Điều thiện tầm thường vì nó an toàn
Điều thiện tệ hại vì nó giết đi đam mê
Anh có sợ điều thiện không?
Chị có sợ điều thiện không?
Và em nữa?
Em có bao giờ ghê tởm điều thiện
bằng như điều ác?
Rồi mưu cùng với thời gian
sẽ xóa đi thôi, xóa hết
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 108
http://ebooks.vdcmedia.com
Xóa tất cả, rửa đi tất cả
Người ta sẽ rửa chúng ta đi
như rửa xương khi bốc mộ
Trong đêm không có ánh mặt trời
Chúng ta bị rửa đi như rửa xương khi bốc mộ
Tất cả xương người đều như thế.
Tất cả đều rời rạc, đen đúa, khô khan
Chúng ta bị rửa đi như rửa xương khi bốc mộ
Có cơn mưa nào.
Có đôi mắt nào nhòa ướt cho anh?
Đề Thám phóng ngựa vào rừng. Mưa quất vào mặt ông bỏng
rát. ông bỗng òa khóc. ông òa khóc cho mình, cho người, cho tất cả
những hữu hạn của chính mình, của mỗi người. Đề Thám sụt sùi
như một người thường: một anh bán bánh đa mật ở chợ Kế, một
viên công chức quèn, một chàng thợ bạc vụng về, một ông giáo
nghèo... Ông khóc như một người nhu nhược nhất đời, một người
suốt đời thỏa hiệp, không bao giờ dám bước qua lằn ranh bổn
phận, nghĩa vụ, cương tỏa. Ông khóc như chưa bao giờ là một anh
hùng, một người khởi nghĩa.
Đề Thám đi suốt đêm mưa trong rừng. Người ta kể rằng
sáng sớm hôm sau ông cầm đầu một toán quân đánh dồn binh
Pháp ở Kép, tất cả binh sĩ trong đồn đều bị gíết sạch. Từ đấy chấm
dứt thời kỳ hòa hoãn giữa ông và người Pháp.
Mấy năm trước tôi gặp bà cụ Xoan ở huyện lỵ Yên Thế gần
đồn Phồn Xương, nơi bây giờ trở thành một phố chợ sầm suất. Bà
cụ giờ 84 tuổi , tóc bạc trắng, trông rất hiền lành. Tôi hỏi bà cụ về
cuộc đời bà cụ trải qua, bà cụ kể lể khống biết bao nhiêu những
điều cơ cực nhọc nhằn xảy ra trong cuộc đời mình: nào người chồng
tính nết dở hơi thô bạo, nào đói kém, nào con, nào cháu, nào tật
bệnh, nào chiến tranh...
Tôi đứng trên quả đồi khô cằn toàn sỏi nơi bà cụ phát hoang
để xây dựng cơ nghiệp cho gia đình mình, trong lòng vô cùng cảm
động thương xót. Tôi hỏi điều gì đã làm bà cụ vượt qua được hết
nhọc nhằn gian khó trong bao nhiêu nẩm tháng ấy, bà cụ cười
móm mém để lộ hai hàm lợi không còn một cái răng nào rồi vạch
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 109
http://ebooks.vdcmedia.com
áo cho tôi xem tấm ngực trần hom hem với đôi vú teo tóp răn reo.
Bà cụ nói:
- Ông ấy muốn thế...Tôi không phụ lời tôi hứa... Ông ấy là
nguồn an ủi suốt cuộc đời tôi...
- Ông ấy là ai hả cụ?
- Ông ấy kia kìa...
Bà cụ chỉ về bức tượng xi măng cốt thép đứng trên đỉnh đồi ở
gần di tích Phồn Xương.
- ông ấy chẳng hề nói năng gì cả...
Tôi biết Đề Thám đã không hề nói năng gì cả từ năm 1913,
hơn 80 năm rồi...
Hôm tôi ở Nhã Nam trời cũng mưa, nhưng là cơn mưa bóng
mây, một thứ mưa xoàng.
Tôi kể chuyện này đến đây là hết.
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 110
http://ebooks.vdcmedia.com
MUỐI CỦA RỪNG
Sau Tết Nguyên đán một tháng là thời gian thích nhất ở
rừng. Cây cối đều nhú lộc non. Rừng xanh ngắt và ẩm ướt. Thiên
nhiên vừa trang trọng, vừa tình cảm. Điều ấy một phần là do mưa
xuân.
Khoảng thời gian này mà đi trong rừng, chân dẫm lên lớp lá
ải mục, hít thở không khí trong lọc, thỉnh thoảng lại được thót
mình bởi một giọt nước trên cây rỏ xuống vai trần thì thật tuyệt
thú. Tất cả những trò nhố đê tiện vấp phải hàng ngày hoàn toàn
có thể rũ sạch bởi một cú nhảy của con sóc nhỏ trên cành dâu da.
Chính dịp đó ông Diểu đi săn.
Ý nghĩ đi săn nảy sinh khi thằng con học ở nước ngoài gửi về
biếu ông khẩu súng hai nòng. Khẩu súng tuyệt vời, nhẹ bỗng, hệt
như một thứ đồ chơi, thật nằm mơ cũng không tháy được. ở tuổi
sáu mươi, với khẩu súng mới, đi săn trong rừng vào một ngày
xuân kể cũng đáng sống.
Ông Diểu nai nịt, mặc quần áo ấm, đội mũ lông và dận đôi
giày cao cổ. Để cho cẩn thận, ông còn mang theo cả nắm xôi nếp.
Ông đi men theo suối cạn, cứ thế ngược lên mó nước dầu nguồn.
Cách mó nước một dặm là vương quốc của hang động đá vôi.
Ông Diểu rẽ sang lối mòn ngoằn ngoèo đi miết. Chim xanh
đầy trên rặng gắm hai bên lối mòn nhưng ông không bắn. Với
khẩu súng này mà bắn chim xanh thì thật phí đạn. Chim xa nh
ông chén chán rồi. Ngon thì ngon nhưng có vị tanh. Nhà ông thiếu
gì chim. Chim bồ câu nhà ông có đầy. Đến chỗ ngoặt, ông Diểu giật
mình bởi một tiếng soạt trong lùm dẻ gai. Một chùm dây màu sặc
sỡ tung trước mắt ông. Ông nín thở: một đôi gà rừng ton tón lao về
phía trước, đầu chúi xuống, kêu quang quác. Ông Diểu rê nòng
súng theo. "Bắn sẽ trượt thôi! " Ông nghĩ bụng và ngồi bất động ở
trong tư thế như vậy rất lâu. Ông muốn chờ rừng yên tĩnh lại. Đôi
gà rừng sẽ nghĩ là chưa gặp người. Như thế tốt cho chúng nó.
Cũng tốt cho ông.
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 111
http://ebooks.vdcmedia.com
Dãy núi đá cao ngất hùng vĩ. Ông Diểu ngắm nhìn để lượng
sức mình. Nã được một chú khỉ hoặc chú sơn dương thì thật đâ
đời. Sơn dương thì khó, ông Diểu biết thế. Giống này bắn được chỉ
nhờ ở ngẫu nhiên thôi. Ông Diểu không tin vận may sẽ đến.
Cân nhắc kỹ, ông tính đi men chân núi đá vôi sang rừng dâu
da săn khỉ. Chắc ăn hơn mà đỡ tốn sức. Đây là Hoa Quả Sơn,
Thủy Liêm Động của thung lũng này.
Ở rừng dâu da, khỉ có hàng bầy. Việc bắn được một chú khỉ
với ông không khó. Ông Diểu dừng lại mô đất có cây dây leo.
Không biết thứ cây này là thứ cây gì, lá bạc phếch giống như lá
nhót, những bông hoa vàng như hoa tai rủ xuống tận đất. Ông
ngồi đấy lặng lẽ quan sát. Cần xem bọn khỉ có ở đây không? Loài
thú này khôn tựa người, khi kiếm ăn bao giờ cũng có canh gác.
Con gác rất thính. Không thấy nó, đừng có hòng cuộc săn thắng
lợi, đừng có hòng bắn được con át chủ bài. Con át chủ bài cũng là
khỉ thôi. Nhưng đây là con khỉ của ông, là con ấy chứ không con
khác. Vì vậy ông phải chờ, phải có cách thì mới bắn được.
Ông Diểu ngồi im dễ đến nửa giờ. Mưa xuân mỏng và mịn.
Thời tiết ấm. Dễ đến rất lâu ông Diểu mới lại có dịp ngồi yên thế
này, không nghĩ gì không buồn không vui, không lo lắng, cũng
không tính toán. Sự tĩnh lặng bìnb thản của rừng xuyên suất qua
ông. Ào một cái, từ trong rừng dâu da bỗng như có tiếng quẫy động
của một con vật khổng lồ. Ông Diểu biết là con đầu đàn đã đến.
Con khỉ này cũng gớm lắm đây. Nó xuất hiện với một nghi lễ
vương chủ. Tự tin đến thô bạo. Ông Diểu mỉm cười và chăm chú
nhìn.
Sau tiếng động vài phút thì con đầu đàn đến thật. Nó văng
mình rất nhanh đến nỗi gần như không có phút nghỉ ở mỗi chặng
dừng. Ông Diểu thán phục vì sự nhanh nhẹn dẻo dai của nó. Thoắt
một cái, nó biến mất. Một nỗi xót xa khiến ông nhói lòng: số phận
của bậc đế vương không trùng với số phận ông. Niềm vui nhen lên
từ khi ở nhà ra đi trong ông vơi đi một nửa. Khi con khỉ đần đàn
biến mất thì ào ra một đàn khỉ đến hai chục con từ rất nhiều
hướng. Con vắt vẻo trên cao, con đánh đu ngang cành. Có con lại
nhảy xuống đất. Ông Diểu thấy ba con khỉ cứ quấn lấy nhau: con
khỉ đực, con khỉ cái và đứa con nó. Ý nghĩ con khỉ đực sẽ là con
mồi bám lấy ông Diểu tức thì. Cái thằng bố ô trọc ấy! Đồ phong
tình phóng đãng! Vị gia trưởng cộc cằn! Nhà lập pháp bẩn thỉu!
Tên bạo chúa khốn nạn! Ông Diểu thấy nóng bừng người. Ông bỏ
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 112
http://ebooks.vdcmedia.com
mũ và áo bông ra dặt dưới lùm cây. Ông để cả nắm cơm xuống đất.
Ông từ từ dịch chuyển sang chỗ đất trũng thấp hơn. Ông nhìn kỹ
và thấy con khỉ canh gác là con khỉ cái. Thế là thuận lợi rồi. Bởi
giống cái bao giờ cũng dễ phân tâm. Đấy, thấy chưa? Đang canh
gác mà đi bắt rận ở người thì còn gì nữa? Với giống cái thì thân
thể mình là quan trọng nhất. Điều ấy thật giản dị và đẹp. Nhưng
điều ấy lại đầy xót xa...
Ông Diểu tính toán rồi luồn theo hướng ngược gió với con khỉ
cái canh gác. Phải tiếp cận đàn khỉ đến hai chục mét thì mới bắn
được. Ông bò nhanh và rất khéo léo. Xác định được con mồi rồi là
ông chắc chắn thành công. Thiên nhiên đã dành cho ông chứ
không ai khác chính con khỉ ấy. Thậm chí ông biết dù ông có đi
mạnh chân một chút, gây nên một sự bất cẩn nhố nhăng nào đó
cũng chẳng hề gì Điều ấy tưởng như phi lý mà thật bình thường.
Tuy nghĩ vậy nhưng mà ông Diểu vẫn cứ tiếp cận đàn khỉ một
cách thận trọng. Ông biết thiên nhiên đầy rẫy bất ngờ. Thận trọng
chẳng bao giờ thừa. Ông Diểu tỳ súng vào một chạc cây. Cái bộ ba
trong gia đình khỉ không hề biết rằng tai họa đến gần. Con khỉ bố
vắt vẻo trên cây bứt quả ném xuống dưới đất cho hai mẹ con.
Trước khi ném, bao giờ nó cũng chọn quả ngon chén trước. Hành
động ấy thật là đê tiện. Ông Diểu bóp cò. Tiếng súng dữ dội đến
nỗi đàn khỉ lặng đi dễ đến một phút. Con khỉ đực buông tay ngã
nhào xuống đất nặng nề. Sự hỗn loạn của cả đàn khỉ khiến cho ông
Diểu sợ hãi run lên. Ông vừa làm điều ác. Chân tay ông rủn ra,
giống cảm giác như người vừa mới làm xong việc nặng. Đàn khỉ
thoắt biến vào rừng. Con khỉ mẹ và con khỉ con cũng chạy theo
đàn. Được một đoạn, con khỉ mẹ bỗng quay trở lại. Con khỉ đực bị
đạn vào vai, nó gượng dậy, nhưng lại vật xuống.
Con khỉ cái tiến đến gần con khỉ đực một cách thận trọng, nó
nhìn ngó xung quanh. Sự im lặng này thật đáng ngờ. Nhưng rồi
con khỉ đực cất tiếng gọi nó, tiếng gọi buồn thảm đau đớn. Nó
dừng lại lắng nghe với vẻ khiếp sợ hoảng loạn.
- Chạy đi!
Ông Diểu rên lên khe khẽ. Nhưng con khỉ cái tuồng như
muốn liều thí mạng, nó đến gần nâng con khỉ đực nhỏm lên.
Ông Diểu tức giận giương súng. Hành động hy sinh thân
mình của con khỉ cái làm ông căm ghét.
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 113
http://ebooks.vdcmedia.com
Đồ gian dối, mày chứng minh tấm lòng cao thượng hệt như
một bà trưởng giả! Sự tan rã đạo đức bắt đầu từ những tấn kịch
thế này, lừa ông sao được? Khi ông Diểu chuẩn bị bóp cò thì con
khỉ cái quay lại nhìn ông. Đôi mắt nó sợ hãi kinh hoàng. Nó vứt
phịch con khỉ đực xuống đất rồi chạy biến đi. Ông Diểu thở phào
rồi khẽ bật cười. Ông nhô hẳn người ra khỏi chỗ nấp.
- Sai lầm rồi!
Ông Diểu rủa thầm vì ông vừa bước ra thì con khỉ cái quay
lại tức thì. "Nó biết mình là người thì thôi hỏng việc! " Y như rằng,
con khỉ cái vừa lén nhìn ông vừa lao đến chỗ con khỉ đực. Nó ghì
lấy con khỉ đực vào lòng rất nhanh và khéo. Cả hai lăn tròn trên
đất. Bây giờ thì con khỉ cái chắc chắn sẽ điên cuồng như một mụ
ngốc. Nó sẽ cuồng nhiệt hy sinh bởi lòng cao thượng của nó sẽ được
thiên nhiên tính điểm. Ông đã lộ mặt là tên ám sát! Dù chết nó
vẫn nhe răng để cười. Bất luận thế nào ông cũng sẽ đau đớn, sẽ
thao thức, thậm chí ông sẽ chết sớm hai năm nếu ông bắn nó lúc
này. Tất cả chỉ vì ra khỏi chỗ nấp sớm mất hai phút.
- Thôi Diểu ơi... - ông buồn bã nghĩ, - với đôi chân thấp khớp
thế này thì làm sao mày chạy nhanh bằng lòng tận tụy, thủy
chung của khỉ? Như trêu ngươi, hai con khỉ vừa chạy vừa dìu lấy
nhau, con khỉ cái thỉnh thoảng lại huơ huơ đôi chân vòng kiềng
trông vừa tức cười lại vừa đểu cáng. Ông Diểu bực mình lấy đà
ném mạnh khẩu súng văng về phía trước. Ông mong muốn con vật
hoảng sợ buông mồi.
Từ mô đá, bỗng nhiên con khỉ con xuất hiện. Nó túm lấy dây
súng của ông kéo lê trên đất. Ba con khỉ vừa bò vừa chạy cuống
cuồng. Ông Diểu ngớ ra một lát rồi phá lên cười: tình thế của ông
thật là lố bịch!
Nhặt đất đá ném theo lũ khỉ, ông Diểu vừa đuổi vừa la. Lũ
khỉ hết sức kinh hoàng, hai con chạy về phía núi, còn con khỉ nhỏ
chạy về phía vực. “Mất súng thì hỏng". Ông Diểu nghĩ thế và đuổi
theo con khỉ nhỏ. Khoảng cách rút ngắn đến mức nếu không vì
mắc nền đá lởm chởm, ông lao nhoài ra là tóm ngay được khẩu
súng.
Việc ông Diểu dồn con khỉ nhỏ đến bờ miệng vực đưa đến
hậu quả khôn lường. Giữ chặt dây súng, nó lăn xuống miệng vực
không chút chần chừ. Vì ít kinh nghiệm, nó không tìm ra giải
pháp nào khác trong trường hợp ấy.
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 114
http://ebooks.vdcmedia.com
Ông Diểu tái mặt, mồ hôi toát ra như tắm. Ông đứng trên
miệng vực nhìn xuống rùng mình. Từ dưới sâu hun hút vang lên
tiếng rú thê thảm của con khỉ nhỏ. Trong ký ức của ông chưa hề có
tiếng rú nào tương tự thế này. Ông Diểu lùi lại kinh hoàng. Từ
dưới miệng vực, sương mù dâng lên cuồn cuộn, trông vừa kinh dị,
vừa đầy tử khí. Sương mù len vào từng chân bụi cây và xóa rất
nhanh cảnh vật. Ông Diểu chạy lùi trở lại. Phải lâu lắm, có lẽ từ
thời thơ ấu, ông Diểu mới lại có lần chạy như ma đuổi thế này.
Đến chân núi đá, ông Diểu kiệt sức. Ông ngồi phệt xuống
nhìn về phía vực. Bây giờ sương mù đã trùm kín nó. Ông sực nhớ
ra đây là khu vực đáng sợ nhất trong thung lũng, khu vực mà
cánh thợ săn đặt tên cho là Hõm Chết. ở hõm sâu này, gần như
đều đặn, năm nào cũng có người bị sương mù giăng bẫy làm cho
toi mạng. “Hay là ma? - ông Diểu nghĩ. - Cô hồn của những bà cô
ông mãnh thường biến thành hình khỉ trăng?" Con khỉ này màu
trắng. Nó đoạt súng của ông bất thường đến nỗi ông cũng ngờ vực
là sao sự thực có thể giản đơn như vậy? - "Ta có mê không? - ông
Diểu nhìn quanh. - Tất cả như trong mộng mị?" - ông đứng dậy
nhìn lên vách núi bàng hoàng. Phía núi đá ngược chiều Hõm Chết,
bầu trời quang đãng không hề vướng gơn sương mù, tất cả cảnh
vật lộ rõ từng đường nét.
Có tiếng kêu thảng thốt. Ông Diểu trông lên thì bỗng thấy
con khỉ đực bị thương nằm vắt ở trên mỏm đá. Không thấy con khỉ
cái. Ông mừng quá tìm hướng leo lên. Núi đá dốc và trơn. Leo lên
nguy hiểm và vất vả lắm. Ông Diểu lượng sức: "Nhưng dù thế nào
thì ta cũng phải tóm được chú mày"! Ông Diểu bình tĩnh bám vào
các khe đá nứt leo lên. Được khoảng chục mét, ông Diểu thấy nóng
bừng người. Lựa chỗ đứng thuận tiện, ông cởi bỏ giày và quần áo
ngoài để lên một chạc cây duối. Trên mình mỗi chiếc quần lót, ông
thấy thoải mái. Ông leo thoăn thoắt và càng không ngờ sức mình
có thể nhanh nhẹn dẻo dai đến thế. Con khỉ đực bị thương nằm
trên ngọn đá phẳng lì và khá chông chênh. Dưới phiến đá, một khe
nứt rộng đến gang tay tách nó ra khỏi vách núi. Ông Diểu rùng
mình, cảm tưởng như bất cứ lúc nào tảng đá cũng có thể lăvl nhào
khỏi vị trí ấy làm ông kinh hãi. Thiên nhiên oái oăm lại muốn thử
thách thêm lòng dũng cảm của ông sao đó. Ông Diểu lấy hai cùi
tay làm tựa để co người lên. Con khỉ tuyệt đẹp, lông mịn và vàng.
Nó nằm sấp mình, hai tay cào trên phiến đá như muốn tìm cách
nhích lên. Máu đỏ bết bên vai nó. Ông Diểu đặt tay lên mình con
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 115
http://ebooks.vdcmedia.com
khỉ và thấy nó nóng hầm hập. "Dễ đến hơn yến... " ông Diểu luồn
tay xuống dưới ngực con khỉ nâng lên ước lượng.
Từ trong ngực nó phát ra tiếng "hừm" nho nhỏ nghe rất đáng
sợ, tựa như thần Chết bực mình cáu kỉnh vì sự can thiệp của ông
với nó. Ông Diêu rút phắt tay lại. Con khỉ run bắn, nó đưa đôi mắt
đờ dại nhìn ông cầu khẩn. Ông Diểu bỗng thấy thương hại. Viên
đạn phá vỡ bả vai của nó, làm trồi ra hẳn đoạn xương dài đến bốn
phân. Mối khi đoạn xương va chạm, con khỉ quằn quại trông rất
đau lòng.
- "Để thế không ổn! " - ông Diểu vơ lấy một nắm cỏ Lào vò
nát. Ông cho vào miệng nhai kỹ. Ông đắp nắm lá vào miệng vết
thương con khỉ. Nắm lá sẽ có tác dụng cầm máu cho nó. Con khỉ co
rúm người lại và nghiêng đôi mắt ươn ướt nhìn ông. Ông Diểu
tránh nhìn vào đôi mắt nó. Một lát, con khỉ rúc hẳn vào hai lòng
tay ông Diểu. Miệng nó phát ra âm thanh lắp bắp nghe như tiếng
của trẻ con. Ông biết nó đang van xin và tìm một sự giúp rập. Ông
rất khó chịu. "Thà mày chống cự thì tốt cho tao, - ông Diểu nhìn
vào cái đầu ngoan ngoãn của con khỉ nhỏ cau mày. - Mình đâm già
rồi... Nó biết người già thì dễ mủi lòng. Bây giờ tao biết lấy gì băng
bó cho mày hở khỉ?" Ông Diểu suy nghĩ. Ông đành cởi chiếc quần
lót đang mặc. Ông dùng chiếc quần lót ấy để băng vết thương cho
nó. Vết thương cầm máu, con khỉ không còn rên nữa.
Cứ thế trần truồng, ông Diểu vừa bế vừa đỡ con khỉ tìm
đường tụt xuống chân núi. Thoắt nhiên, đất đá từ lưng chừng núi
sụt xuống rào rào như có sức mạnh nào đấy xô đẩy.
Núi lở!
Ông Diểu thót mình và bám thật chặt vào tảng đá kinh hãi.
Đoạn đường mà ông leo lên lúc nãy loáng cái chỉ còn một vết chém
thẳng phẳng lì. Ông Diểu không còn thấy cây duối để quần và giày
đâu nữa. Đi xuống đường ấy bây giờ thật nguy hiểm. Đành phải
vòng ra sau núi. Xa hơn nhưng lại an toàn.
Ông Diểu lần mò đến hơn hai tiếng đồng hồ mới xuống được
đến chân núi. Thật chưa bao giờ ông lại vất vả và mệt đến thế.
Người ông đầy vết xây xát. Con khỉ sống không ra sống, chết
không ra chết. Kéo nó trên đất thì quá đau lòng, mà bế ẵm nó trên
tay thì không đủ sức. Đến chỗ lùm cây leo nấp chờ ban sáng, ông
Diểu dừng lại để tìm mũ áo và nắm xôi nếp. ở đáy đùn lên một
đống mối to gần bằng cây rạ. Đống mối nhớp nháp một thứ đất
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 116
http://ebooks.vdcmedia.com
mới đỏ au, trên đấy đầy những cánh mối ướt rụi. Khốn nạn, dây
vào tổ mối thì những đồ vật của ông thành cám! Thở dài thất vọng,
ông Diểu quay lại bế con khỉ lên.
"Chẳng lẽ lại cứ nồng nỗng thế này về nhà thì thật khả ố -
ông Diểu bực mình. - Mình sẽ thành một trò cười cho thiên hạ
mất... " ông cứ vừa đi vừa nghĩ và đâm loanh quanh một lúc mới
nhận ra con đường. "Thì đã sao nào - ông bỗng bật cười. - Hỏi ai
bắn được con khỉ thế này? Phải yến rưỡi thịt... Lông vàng như
nhuộm... Bắn được con vật như thế này thì dẫu mảnh giáp không
còn cũng đáng! Có tiếng động khẽ đằng sau. Ông Diểu giật mình
quay lại và nhận ra con khỉ cái. Thấy ông, nó thoắt biến vào bụi
rậm. Hóa ra con khỉ cái theo ông từ khi ông ở trên núi mà ông
không biết. Ông thấy là lạ. Đi được một quãng, ông Diểu quay lại
thì vẫn thấy nó lẽo đẽo đằng sau. Thật khốn nạn quá! Ông Diểu
đặt con khỉ đực xuống đất rồi nhặt đất đá đuổi con khỉ cái. Nó kêu
the thé rồi chạy biến đi. Chỉ được một lúc, ông Diểu ngó lại thì vẫn
thấy nó lẵng nhẵng bám theo. Cái bộ ba ấy cứ thế lầm lũi xuyên
rừng. Con khỉ cái cũng thật kiên trì. Ông Diêu bỗng thấy bị xúc
phạm ghê gớm. Tựa như ông bị theo dõi, bị đòi ăn vạ.
Bây giờ, cả con khỉ đực cũng đã nhận ra tín hiệu vẫy gọi của
đồng loại nó. Nó cứ giãy giụa, nó làm cho ông khổ vô cùng. Ông
Diểu mệt lả, ông không còn sức giữ con khỉ nữa. Hai tay con khỉ
cào trên ngực ông tóe máu. Cuối cùng, không thể chịu nổi, ông
đành tức giận ném nó xuống đất. Con khỉ đực nằm dài trên vạt cỏ
ướt. Ông Diểu buồn bã ngồi nhìn. Cách đó không xa, con khỉ cái
cũng thập thò sau một gốc cây theo dõi.
Ông Diểu thấy buồn tê tái đến tận đáy lòng. Ông nhìn cả hai
con khỉ và thấy cay cay sống mũi. Hóa ra ở đời, trách nhiệm đè lên
lưng mỗi sinh vật quả thật nặng nề. "Thôi tao phóng sinh cho mày!
" - Ông Diểu ngồi yên một lát rồi bỗng đứng dậy nhổ bãi nước bọt
xuống dưới chân mình. Lưỡng lự giáy phút rồi ông vội vã bỏ đi.
Hình như chỉ chờ có thế, con khỉ cái vọt ngay ra khỏi chỗ nấp, chạy
vội đến chỗ con khỉ đực nằm.
Ông Diểu rẽ sang một lối đi khác. Ông muốn tránh sẽ gặp
người. Lối này đầy những bụi gai ngáng đường nhưng hoa tử
huyền nhiều không kể xiết. Ông Diểu dừng lại sững sờ. Loài hoa
tử huyền cứ ba chục năm mới nở một lần. Người nào gặp hoa tử
huyền sẽ gặp may mắn. Hoa này màu trắng, vị mặn, bé bằng đầu
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 117
http://ebooks.vdcmedia.com
tăm, người ta vẫn gọi hoa này là muối của rừng. Khi rừng kết
muối, đấy là điềm báo đất nước thanh bình, mùa màng phong túc.
Ra khỏi thung lũng, ông Diểu đi xuống cánh đồng. Mưa xuân
dịu dàng nhưng rất mau hạt. Ông cứ trần truồng như thế, cô đơn
như thế mà đi. Chỉ một lát sau, bóng ông nhòa vào màn mưa.
Chỉ ít ngày nữa sang tiết Lập hạ. Trời sẽ ấm dần.
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 118
http://ebooks.vdcmedia.com
NGƯỜI CON GÁI THUỶ THẦN
TRUYÊN THỨ NHẤT
"CÁI TÌNH CHI
Mượn màu son phấn ra đi..."
(Lời hát cổ)
Chắc nhiều người còn nhớ trận bão mùa hè năm 1956.
Trận bão ấy, ở bãi Nổi trên sông Cái, sét đánh cụt ngọn cây
muỗm đại thụ. Không biết ai nói trông thấy có đôi giao long cuốn
chặt lấy nhau vẫy vùng làm đục cả một khúc sông. Tạnh mưa,
dưới gốc cây muỗm, có một đứa bé mới sinh đang nằm. Đứa bé ấy
là con thủy thần để lại.
Dân trong vùng gọi đứa bé ấy là Mẹ Cả. Ai nuôi Mẹ Cả, tôi
không biết, nghe phong thanh ông từ đền Tía đón về nuôi. Lại đồn
thím Mòng trên phố chợ đón về nuôi. Lại dồn các xơ trong nhà tu
kín đón về, đặt tên thánh cho Mẹ Cả là Gianna Đoàn Thị Phượng.
Chuyện Mẹ Cả ám ảnh tôi suốt thời niên thiếu. Một bận, mẹ
tôi đi chợ Xuôi về, kể chuyện Mẹ Cả cứu hai cha con ông Hội bên
Đoài Hạ. Ông Hội làm nhà, mang đứa con gái tám tuổi đi đào cát.
Hố cát khoét hàm ếch, sụt xuống, vùi lấp cả hai cha con. Mẹ Cả
đang bơi trên sông, trông thấy hóa phép thành con rái cá ra sức
đào bới, cứu được hai người.
Một lần, ông Tư Chung đào giếng bảo đào được cái trống
đồng. Phòng văn hóa huyện về xin mang trống đi. Khi qua sông, tự
dưng sấm chớp đùng đùng, sóng to gió lớn cộn lên. Mẹ Cả bơi trên
sông bảo: "Vứt trống xuống đây". Thuyền chòng chành sắp ụp, mọi
người đành vứt trống xuống cho Mẹ Cả. Mẹ Cả ngồi trên mặt
trống đánh thùng thùng. Thế là sấm tan mưa tạnh. Mẹ Cả ôm
trống lặn xuống đáy sông.
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 119
http://ebooks.vdcmedia.com
Chuyện Mẹ Cả lung tung lắm, nửa hư nửa thực. Tuổi thơ của
tôi u buồn và bề bộn việc, mà việc nào cũng vất vả cả, tôi cũng
chẳng có thì giờ để ý đến chuyện người dưng.
Nhà tôi làm ruộng, đào đá ong và làm thêm nghề lột giang
đan mũ. Làm ruộng chẳng nói, ai cũng biết rồi, chẳng dễ dàng gì.
Mười bốn tuổi, tôi là thợ cày chủ lực trong hợp tác xã. Bốn giờ
sáng, ông đội trưởng đội cày gọi cổng: "Chương ơi, hôm nay cày
chân ruợng Gò mả ngụy nhé!" Thế là tôi bổ dậy, ăn vội ăn vàng bát
cơm nguội rồi đi. Trời còn tối, chuột đồng chạy rào rào trong các
vạt ngô ven bãi. Tôi nửa thức nửa ngủ, chân nam đá chân chiêu,
cứ nhằm phía quầng điện sáng thị xã mà đánh trâu đi. Chân
ruộng Gò mả ngụy ở đó. Đây là chân ruộng xấu nhất cánh đồng,
đất cằn bạc phếch bạc phơ, thỉnh thoảng lại có đá ngầm. Tôi cày
một mạch đến trưa, thấy đứng bóng thì tháo trâu về. Mẹ tôi bảo:
"Chương ơi, ông Nhiêu dặn đá ong nhà mình tháng này thiếu tám
chục viên, hôm trước bố con mới nộp hơn bốn chục viên". Tôi vác
thuổng đi lên đồi Sậy. Đá ong đồi Sậy thường chỉ đào được sáu lớp
thì hết một vỉa, đến lớp đất thịt. Đá ong chỉ đào được những hôm
nắng. Hôm mưa thì bùn nhão nhoét, đỏ cành cạch, đá bở. Thường
một buổi chiều cật lực, tôi đào được hai chục viên. Ông Nhiêu đi
qua khen: "Có nghề lắm. Ngày xưa tao đào có lần xắn mẹ phải
ngón chân cái". Ông chìa bàn chân đi dép cao su cho tôi nhìn thấy
ngón chân bị cụt. Chân ông Nhiêu là chân giao chỉ, ngón cái không
thẳng mà tõe hẳn ra. Chân này chắc chẳng giày nào vừa được.
Buổi tối, tôi ngồi lột nan. Giang mua của cánh lái bè, về cạo ra,
chặt bỏ mấu, pha nhỏ, cho vào nồi luộc. Sau đó phải hấp diêm
sinh, mang đi phơi khô, bó lại gác lên nóc nhà. Khi làm thì ngâm
vài ngày rôi lấy dao lột. Lột giang phải thật cẩn thận, lột bằng thứ
giao đặt ở thợ rèn, lưỡi mỏng dính, đứt tay như chơi. Khi lột lòng,
cật để riêng, sau đó tách thành từng sợi đều đặn thuê trẻ con đan.
Mỗi cuộn là hai chục mét, bán cho người có máy khâu may mũ. Mẹ
tôi bảo: "Nghề này chẳng giàu được đâu nhưng mà có việc quanh
năm để trẻ con khỏi nghịch". Những đứa em tôi bốn tuổi đã biết
đan rồi, tay cứ hoay hoáy suốt ngày, đi đâu cũng có bó nam cắp
nách. Gà gáy canh ba tôi mới đi ngủ. Một ngày đầy ắp công việc.
Giấc ngủ kéo đến. Hình ảnh Mẹ Cả chen vào giấc ngủ ở một khe
hở nào đó rất nhỏ, không phải thường xuyên, tôi không chắc một
năm đã được một lần.
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 120
http://ebooks.vdcmedia.com
Một dạo, ông Hai Thìn lúc bấy giờ lên chức chủ nhiệm hợp
tác xã bảo tôi: "Chương này, trai tráng trong làng này đi bộ đội cả,
mày thật thà, tao tính rút mày lên làm kế toán, nhưng mày trình
độ văn hóa kém quá, thôi mày làm ban kiểm tra với bảo vệ vậy".
Tôi hỏi: "Làm ban kiểm tra thì phải làm gì? Làm bảo vệ thì phải
làm gì?" Ông Hai Thìn bảo: "Ban kiểm tra là xem chúng tao có ăn
bớt ăn xén gì không thì mách ông Phượng bí thư xã biết. Làm bảo
vệ thì hợp tác xã có mấy bãi mía đấy, quân bãi Nổi cứ đến ăn
trộm, mày vác súng ra, thấy đứa nào ăn trộm thì bắn chỉ thiên cho
chúng nó sợ". Tôi bảo: "Ban kiểm tra cháu chẳng làm đâu, hay gì
chuyện mách lẻo. Cháu làm bảo vệ".
Bãi mía ven sông rộng vài chục mẫu, gác cũng khó. Tôi làm
một cái chòi, lên đấy nằm đọc truyện. Đọc chẳng vào. Tôi ngủ
thiếp đi lúc nào không biết. Có lần mơ thấy đi cày, cày hết chân
ruọng Gò mả ngụy thì đến xã, cứ cày mãi, dân thị xã phải dắt
nhau chạy. Có lần mơ thấy đào đá ong, xắn phải ngón chân cái,
một lúc sau ngón chân lại tự mọc ra, lại xắn lần nữa, cứ thế vài
chục lần, lần nào cũng đau lắm. Lại có lần mơ thấy lột giang, dao
cứa đứt cả năm ngón tay, khi ăn cơm phải vục mặt xuống như chó.
Đại để giấc mơ của tôi là thế, toàn những việc làm hàng ngày,
chẳng ra gì cả. Đấy là vì tôi nghèo tưởng tượng, sau này khôn lớn
tôi mới hiểu ra, chứ lúc ấy, mười sáu tuổi, tôi có biết gì.
Một buổi, trăng rất sáng, tôi nhớ đận ấy vào dịp tháng Bẩy,
tôi đi gác quanh bãi mía. ánh trăng soi rõ mồn một, trông thấy cả
những rễ mía trông hơi giống đầu rễ si đâm tua tủa ở các đốt cây.
Rặng mía hắt bóng thẫm đen chạy dài trên mặt cát đã bị gió làm
cho khô se đi nên rất mịn. Thỉnh thoảng gió đùa rào rào trong bãi
mía nghe lạnh cả người. Tôi nghe thấy tiếng mía đổ, chạy ra, thấy
mía nằm ngổn ngang trên cát, trông xót lắm. Tôi điên người, bắn
một phát súng chỉ thiên. Năm, sáu đứa trẻ con trần truồng chạy
ào ra. Một đứa con gái chừng mười hai tuổi có vẻ như tên cầm đầu
còn kéo theo cả một cây mía chạy. Tôi gào lên: "Đứng lại!" Bọn
chúng hoảng hốt lao xuống nước, cuống cuồng bơi về phái bãi Nổi.
Tôi vứt súng, cởi quần áo, cũng nhảy xuống sông. Tôi quaết
bắt cho được một đứa. Bắt được một đứa sẽ truy cả bọn, công an
vẫn thường làm thế.
Đứa con gái kéo cây mía bơi tách ra, đập nước loạn xạ, có vẻ
như không biết bơi, lại bơi ngược dòng nên rất chậm. Tôi bơi đuổi
theo. Nó quay lại nhìn tôi, lè lưỡi ra, rất tinh nghịch. Tôi bơi chặn
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 121
http://ebooks.vdcmedia.com
đầu, con bé té nước vào mặt tôi. Tôi lặn xuống nước, ước lượng
khoảng cách để tóm chân nó. Con bé vùng thoát được. Cứ thế mãi.
Con bé bơi ở phía trước, lúc nào cũng giữ một khoảng cách không
xa với tôi. Tới gần nửa tiếng đồng hồ trôi qua mà tôi không bắt
được nó. Tôi bỗng hiểu ra đối thủ của tôi rất sành sông nước, bắt
được không phải chuyện đùa. Con bé lỡm tôi để cho bọn kia trốn
thoát. Con bé vừa bơi vừa trêu. Tôi tức lắm, đập nước sải cánh
đuổi theo. Con bé cười khanh khách, bơi nhanh ra giữa sông. Nó
bảo tôi: "Quay về đi, không mất súng thì chết!" Tôi giật mình, thấy
nó nói đúng. Con bé bảo tôi: "Mày không bắt được tao đâu, Bắt thế
nào được Mẹ Cả!" Tôi hoảng hốt, dựng cả tóc gáy. Chẳng lẽ đây là
con gái thủy thần? Nước tạt cả vào mặt tôi ướt sũng. Tôi thoáng
thấy tấm lưng trần dẻo dai loáng nước quẫy ở trước mặt, loang
loáng dưới trăng, Thật kinh dị, nhưng đẹp lắm. Thoắt nhiên, tất
cả biến mất, tôi bỗng trơ ra giữa dòng sông vắng mênh mông. Tất
cả như chẳng hề sảy ra chuyện gì. Dòng sông vẫn cứ như thế từ
lâu lắm rồi, từ hôm qua, hôm kia, từ năm trăm năm trước. Tôi
thấy ngượng ngùng. Nửa đêm, tự dưng lại đi trần truồng bơi trên
sông, khua khoắng lên, mà vì cái gì cơ chứ? Dăm cây mía có đáng
là bao? Khi thu hoặch, hợp tác xã vứt đi hàng đống. Hoặc mùa
nước, chỉ cần một trận lụt là vứt đi hàng mẫu là thường. Tôi bỗng
thấy buồn, Mặc kệ dòng nước đẩy dạt vào bờ. Hóa ra chẳng phải
mất nhiều, chỉ vài ba cây. Tôi ngồi xuống bẻ một dóng mía ăn. Mía
nhạt thếch. Tôi vứt dóng mía rồi trở về chòi, nằm thao thức đến
sáng. tôi cố nhớ lại khuôn mặt Mẹ Cả mà không nhớ được. Cứ
nhắm mắt lại là thấy toàn mặt quen, tựa như bà Hai Khởi vừa
tròn vừa to, Mũi trông như vỏ cam sần, hoặc như mặt chị Vĩnh,
dài, mà tai tái như dái trâu, như mặt cô Hỷ, đỏ như tôm luộc, Mặt
anh Dư, xương hàm bạnh ra như hàm ngựa. chẳng có khuôn mặt
nào đáng là mặt người. Mặt nào trông cũng thú vật, đầy nhục
cảm, không đểu cáng, dối trá thì cũng nhăn nhúm đau khổ. Tôi
tìm một mảnh gương vỡ soi thử mặt mình. Mảnh gương bé quá,
không rõ hết mặt. Chỉ thấy trong gương một đôi mắt đờ dại nhìn
mình như mắt tượng gỗ trên chùa.
Cuối năm ấy, tôi rút khỏi chân bảo vệ, chuyển sang đội thủy
lợi. "Nhất thổ, nhì mộc", công việc sắn mai bốc đất vất vả nhưng
tôi sức trẻ nên cứ phăng phăng. Bẵng đi ba năm, hơn nghìn ngày.
Kể đất tôi vác có khi đắp được một trái núi con. Thế nhưng quê tôi
nào đâu có núi non gì, chỉ bằng phẳng những cánh đồng cằn,
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 122
http://ebooks.vdcmedia.com
những con mương chạy ngang dọc khắp chốn cùng nơi mà đất vẫn
khô nẻ.
Năm 1975, đấy là một năm đáng để quan sát ghi nhớ.Quê tôi
mở hội rất to. Thi bơi chải trên sông, thi vật, đội văn công trên
tỉnh về biểu diễn. Các đô vật ở Đoài Hạ thắng đậm các đô vật khác
trong vùng. Dân bãi Nổi táo tợn là thế, cử ra bốn đô vật đều bị loại
từ vòng đầu. Hạ được bãi Nổi, Đoài Hạ được thể. Đô Thi thúc
trống hỏi to: "không có ai vào xới thì tôi lấy giải về Đoài Hạ đây
này". Trai làng tôi tức lắm, xui tôi vào xới. Thú thực, tôi không
thạo vật, nhưng tôi có sức. Tay tôi đã bám vào đâu thì thật như
kìm, nội công ngoại lực gì tôi không biết, nhưng tôi đã bóp, gạch
cũng nát vụn.
Tôi cởi quần áo, Mặc độc cái quần đùi nâu. Mọi người cười ồ.
Người ta giải thích dài dòng rắc rối, đại để tôi muốn giật giải phải
vật với những năm người. Trai làng tôi không chịu cãi nhau om
lên, cuối cùng đi đến thỏa thuận là tôi phải vật thắng hai người
khác mới được vật đô Thi là người đang nhìều điểm nhất.
Đô Tiến vào xới. Tôi xông vào ngay. Đô Tiến cũng khỏe,
khoèo chân tôi. Những hơn nghìn ngày lội bùn vác đất nên chân
tôi chắc lắm, cắm xuống như cọc. Đô Tiến xoay ngang xoay dọc mà
tôi vẫn đứng trơ trơ. Hai tay tôi tóm được hai bả vai đô Tiến, cứ
thế bóp. Độ ba phút thì đô Tiến đờ ra, mặt tái nhợt, cứ thế khhụy
xuống. Trọng tài tuyên bố tôi thắng cuộc.
Đến lượt đô Nhiêu. Đô Nhiêu bé nhỏ, nhanh nhẹn. Hắn nhảy
như con choi choi, luồn lách rất khéo. Chỉ sau vài miếng, tôi biết
đô Nhiêu lập kế lừa tôi, hắn chỉ chờ tôi đứng lệch trọng tâm là
phục xuống bốc, dùng vai gồng ngã. Biết thế, tôi bèn đứng né chân
chèo, người hơi ngả ra. Đô Nhiêu cúi xuống, luồn đầu vào hai chân
tôi, định hất lên, thế võ rất ác. Tôi đổi chân khép gối lại, dùng hết
lực túm hai mạng sườn, bóp mạnh. Đô Nhiêu oằn oại như con rắn
lớn. Một lúc thấy không quẫy được nữa, tôi mới đặt hắn ngửa ra,
vỗ mạnh vào rốn. Tiếng reo như sấm. Có ai nhét vào tay tôi một
đoạn mía ngắn đã tiện róc rồi. Mội người xúm xít, lấy áo phẩy vào
mặt tôi giống như kiểu người ta săn sóc võ sĩ quyền Anh.
Trống lại nổi lên. Đô thi to con, hai mắt như mắt lợn luộc.
Hắn dạo một đường quyền ngắn trông rất đẹp mắt. Nhiều tiếng
xuýt xoa. Tôi cứ lừ lừ đi vào. Đô Thi đứng trước mặt tôi gườm
gườm: "Muốn sống, chịu thua ngay đi, con ạ!" Tôi bảo: "Dễ thế!" Đô
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 123
http://ebooks.vdcmedia.com
Thi chửi: "Mẹ mày! Giữ lấy cái mũi! Ông cho mày sặc tiết cho
xem!" Hắn lao vào ngay, đầu gối giơ lên rất nguy hiểm.
Đến hơn mười phút, Đô thi không vật được tôi. Hắn giở thế
võ đánh ngầm. Hắn dùng cùi tay, đầu gối đánh tôi. Trận đấu căng
thẳng. Trọng tài là người Đoài Hạ, đáng lẽ bắt lỗi nhưng cứ lờ đi.
Tôi tức lắm vừa đỡ vừa hỏi: "Vật nhau hay là đánh nhau thế này?"
Đô Thi bảo: "Mẹ mày! Ông đánh cho mày chết mẹ mày đi!" Trống
thúc dồn dập, mọi người reo hò nhưng không có ai đứng ra ngăn
cản. Rất nhiều tiếng gào khuyến khích đô Thi: "Đánh đi, đánh cho
chết mẹ nó đi!" Nỗi căm giận trào lên trong tôi. Tôi thấy mắt tôi
hoa lên, tai tôi ù đi, máu trào mằn mặn trên môi. Đô Thi nhảy đá
song phi, tôi tránh được, thuận tay bắt được cổ chân. Đô Thi giằng
ra, nhưng hai tay tôi như hai kìm sắt. Đô Thi lăn lộn trên sàn.
Tiếng gào: "Thua rồi, thua rồi" ầm ĩ cả lên. Trọng tài bảo tôi vật
không đúng luật. Tôi chẳng nói chẳng rằng, gạt ông ta ra, cứ thế
đi đến bàn ôn bọc giải thưởng đi xuống. có ai vỗ vào vai tôi: "Khá
lắm! Du côn lắm!" Tôi không hiểu nghĩa hai chữ du côn, chắc tỏ ý
khen ngợi.
Ra khỏi xới vật, tôi rẽ vào hàng mua cho các em gói kẹo, cho
mẹ chiếc lược rồi đi tắt đồng, qua bãi về nhà. Đến sông thì chập
choạng tối. ở khúc quặt, bỗng có tốp người hùng hổ xông ra, đi đầu
là đô Thi, đô Nhiêu, đô Tiến. Đô Thi bảo: "Muốn sống đứng lại!"
Tôi hỏi: "Cướp đường à?" Bọn kia không nói năng gì xông vào đánh
ngay. Tôi đánh trả cũng ác, nhưng thân cô, thế núng, lát sau tôi
ngất đi. Khi tỉnh lại, tôi thấy mình nằm trên ổ rơm, người đau ê
ẩm. Mẹ tôi hỏi: "Con có đau không?" Tôi gật đầu. Mẹ tôi khóc:
"Chương ơi, con ra tranh hơn thiên hạ làm gì? Mang thân mua vui
cho người có nhục không con?" Tôi âm thầm khóc, thấy mẹ tôi nói
phải. Mẹ tôi bảo: "Hứa với mẹ đi, đừng bao giờ thế!" Tôi thương mẹ
tôi nên hứa, nhưng nghĩ lần sau đi đâu phải dắt theo dao. Tôi hỏi
mẹ tôi: "Ai cứu con?" Mẹ tôi mỉm cười: "Mẹ Cả cứu". tôi định hỏi
thêm, nhưng mẹ tôi đã ra ngoài, đi sao lá cúc tần sắc cho tôi uống.
Tôi hồi phục sức khẻo rất nhanh, chủ yếu do trẻ trung, chẳng
phải do thuốc. Thuốc có gì đâu, chỉ có lá cúc tần sao khô vừa bóp
vừa uống. Khi đi lại được, ý nghĩ đầu tiên của tôi là vác dao tìm
đến đô Thi. Thế nhưng hợp tác xã cử tôi đi học một lớp nghiệp vụ
kế hoạch ở trên thị xã, giấy báo tập trung gấp quá, tôi đành bỏ dở
ý định trả thù.
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 124
http://ebooks.vdcmedia.com
Lớp học chúng tôi có ba mươi người, học sáu tháng. Chúng
tôi được học các môn chủ nghĩa xã hội khoa học, lịch sử, chính trị
kinh tế học, các nghiệp vụ quản lý kế toán. Lần đầu tiên, tôi biết
những danh từ, khái niệm, thuật ngữ rất lạ. Tôi háo hức vô cùng.
Sau vài hôm tôi đau đớn nhận ra tôi không học được. chữ nghĩa
chuội đi, tôi không làm sao phân biệt được các nguyên tắc nhờ thu
nhận trả, các tài khoản, các biểu thống kê, cũng như không hiểu
nổi khái niệm duy tâm, duy vật. Phép biện chứng, theo tôi là sự
tiến lên, bắt chấp khó khăn, đại để giống như giấc mơ của tôi cày
Gò mả ngụy. Quy luật phủ nhận, tôi nghĩ nó giống như trận đòn
thù đê tiện của bọn đô Thi, tôi căm ghét nó, nó thành quy luật thì
phải trả thù, phải nện đau hơn nó đã nện mình. Tôi học lịch sử,
hoàn toàn lẫn lộn về cách phân kỳ. Các thầy cô giáo rất ức, bảo tôi
không có khả năng học tập.
Cả lớp không ai thích tôi. Tôi làm m,ất điểm thi đua. Tôi lố
bịch nữa. Cả lớp không ai ăn mặc như tôi. Họ mặc lối thị xã cả,
đẹp thật, tôi cũng rất thích nhưng vì không tiền đành phải chịu.
Tôi mặc quần nâu, áo xanh chứng sáo. Còn ăn, mọi người ăn
chung, tôi nấu ăn riêng. Ăn chung có mức, tôi ăn tám, chín bát
cơm một bữa, ngày ba bữa, mức nào chịu được.
Ở trong lớp, tôi ngồi một xó, tha hồ ngủ gật. Các thầy cô giáo
chán nản, thôi hành hạ tôi, bài kiểm tra nào cũng cho điểm năm là
điểm trung bình.
Gần tan lớp học, trên bỗng cử cô Phượng về dạy môn kế toán.
Cô Phượng học nước ngoài về, tính vui nhộn. Cô mặc quần bò, áo
phông, áo bỏ trong quần, vai đeo túi, trông giống diễn viên điện
ảnh.
Trả bài kiểm tra, cô Phượng bỗng hỏi: "Ai tên là Chương?"
Tôi bảo: "Em đây". Cả lớp cười ồ, vì cô Phượng trẻ, chỉ bằng tuổi
tôi. Cô Phượng nín cười, bảo: "Tôi không hiểu nổi bài viết của anh.
Đường lối kế toán của anh đặc biệt bí hiểm". Cả lớp lại cười. Cô
Phượng bảo: "Hết giờ mời anh gặp tôi. Tôi sẽ giảng lại cho anh về
các quy luật kinh tế".
Hết giờ buổi chiều, tôi tìm cô Phượng. Người ta bảo cô vừa
phóng xe máy ra sông. Tôi buồn rầu, khoác cái xắc cốt để sách vở,
tiền nong, giấy tờ, bỏ đi lang thang.
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 125
http://ebooks.vdcmedia.com
Loanh quanh thế nào, tôi vòng ra phía bờ sông, bỗng thấy cô
Phượng đang ngồi một mình, bên cạnh có chiếc xe máy. Quang
cảnh cũng hệt quê tôi, phía trước là sông, phía sau bãi mía.
Tôi đến gần, thấy cô Phượng khóc, hai tay ôm mặt, bả vai
rung rung. Tôi ấp úng chào. Cô Phượng giật mình, ngẩng lên thấy
tôi, bèn giận giữ nói: "Cút đi, cái lũ đàn ông khốn kiếp các anh!"
Tôi kinh hoàng ngơ ngác, chôn chân tại chỗ. Cô Phượng cầm dép
ném vào mặt tôi. Dép cao gót, có đinh, tôi tránh không kịp, mặt bị
chảy máu. Máu chảy nhiều quá, tôi ngồi thụp xuống, hoa cả mắt.
Cô Phượng chạy lại, quỳ xuống, gỡ hai tay tôi, hốt hoảng: "Anh có
sao không? Trời ơi, sao tôi rồ dại thế này?"
Tôi xuống sông, vã nước rửa vết đau. Cô Phượng cứ loay
hoay bên tôi, rối rít xin lỗi. Tôi cho cô Phượng xem những vết sẹo
trên vai, trên tay mà bọn đô Thi đánh tôi. Tôi bảo: "Không sao cô
ạ. Vết thương như thế có gì". Cô Phượng bảo: "Tôi xin lỗi anh. Tôi
gặp chuyện buồn phiền quá. Tôi không kìm chế được mình".
Cô Phượng lấy bánh mỳ, lấy chuối ép tôi ăn. Cô Phượng nói:
"Anh tha thứ cho. Tôi yêu, tôi bị phản bội. tôi không chịu nổi. Nếu
anh có yêu, anh mới hiểu". Tôi bảo: "Tôi chưa yêu. Nhưng tôi nghĩ
nếu ai phản bội tình yêu thì xấu xa lắm". Cô Phượng cười đau đớn:
"Anh chẳng hiểu gì, kẻ phản bội cũng là người tốt, có điều người ta
không dám hy sinh".
Cô Phượng ngồi, tay bó gối, trông vừa bé nhỏ, vừa bưồn, lại
đẹp nữa. Trong tôi trào lên cảm giác thương xót, tựa như thương
xót chính em gái tôi.
Cô Phượng bảo: "Tôi đã không đúng. Người ta không dám hy
sinh vì tôi là phải. Tôi là người con gái xấu xí phải không anh?"
Tôi lắc đầu, tôi nghĩ người nào yêu được cô Phượng thật là hạnh
phúc. Tôi bảo cô: "Không phải đâu. Cô đẹp lắm". Cô Phượng cười.
Cô cầm cái xắc cốt của tôi, đập đập: "Anh đựng cái gì trong này
thế?". Tôi ngượng ngập bảo: "Có sách vở, tiền nong, chứng minh
thư, thẻ đoàn". Cô Phưoọng bảo: "Anh Chương này, nếu anh yêu,
anh có dám hy sinh vì người yêu không?" Tôi bối rối không biết trả
lời ra sao. Cô Phượng bảo: "Thế này nhé: Nếu tôi yêu anh, anh có
dám vứt cái túi này xuống dưới sông không?" Tôi gật đầu. Cô
Phượng bảo: "Anh vứt đi". Tôi đứng lên, cầm cái xắc cốt quẳng ra
giữa sông. Cái xắc cốt chìm nghỉm. Cô Phượng ngạc nhiên, mặt tái
đi: "Anh có dám phá tan cái hàng rào kia không?" Tôi lẳng lặng
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 126
http://ebooks.vdcmedia.com
đến hàng rào bao quanh bãi mía, co đứt dây thép gai, nhổ cọc sắt,
uốn cong lại, vứt dưới chân cô.
Cô Phượng bảo: "Anh lại đây". Cô ôm cổ tôi, hôn lên môi. Tôi
đờ đẫn. Cô Phượng bảo cô rất sung sướng: "Anh biết không, thế
mà tôi đã buồn phiền vì một tên đàn ông ích kỷ. Thật chẳng ra
sao!" Cô Phượng lên xe máy phóng đi, quay lại bảo tôi: "Anh hãy
quên những quy luật kinh tế chết tiệt ấy đi".
Tôi sửng sốt. Cái hôn bất ngờ làm tôi ngây ngất. Tôi thấy
sung sướng. Cứ thế lội xuống sông, bơi sang bờ bên kia rồi lại bơi
về. Trăng rất sáng, tôi thấy cuộc đời thật đẹp tuyệt vời.
Sau hôm ấy, hai hôm sau giải tán lớp học. Cô Phượng không
đến, nghe nói có việc phải đi Hà Nội. Tôi buồn rầu thu dọn đồ đạc,
chào mọi người rồi đi về làng.
Tôi về làng, được cử làm kế toán trưởng. Được một tháng,
ông Hai Thìn bảo: "Mày học hoài cơm". Người ta cách chức tôi, tôi
cũng chẳng lấy thế làm buồn. Tôi trở lại công việc bình thường,
công việc của mười năm trước: Sáng đi cày, chiều đào đá ong, tối
lột giang đan mũ. Công việc nặng nề, nhưng tôi khôn nguôi nhớ về
cô Phượng.
Một lần, tôi kiếm cớ lên thị xã, rẽ vào trường cũ để thăm cô
Phượng. Ở đây chẳng còn ai nhận ra tôi. Ông thường trực hỏi:
"Cậu hỏi Phượng nào? Trường có nhiều Phượng lắm: Trần Thị
Phượng, Quách Thị Phượng, Lê Thị Phượng. Có cô cũng trạc tuổi
cậu, cô ấy đi khỏi trường rồi. Cô ấy ngày xưa ở nhà tu kín, tên
thánh là Gianna Đoàn Thị Phượng". Tôi giật mình, nhớ đến giai
thoại ngày xưa kể về Mẹ Cả.
Ông thường trực không biết gì thêm. Đang nghỉ hè, sân
truờng vắng ngắt. Tôi lang thang ở trong thị xã, không biết hỏi ai.
Cuối cùng tôi nảy ra ý định vào nhà tu kín.
Bà Nhất tiếp tôi. Bà đã luống tuổi, có đôi mắt hết sức u sầu.
Bà Nhất bảo: "Gianna Đoàn Thị Phượng ở nhà tu này từ sáu đến
mười hai tuổi. Cha mẹ cô ta nhờ tôi nuôi dạy". Tôi ngạc nhiên:
"Sao bảo Gianna Đoàn Thị Phượng là Mẹ Cả, là con gái thủy
thần?" Bà Nhất bảo: "Cha mẹ Gianna Đoàn Thị Phượng ngoài Hà
Nội. Cô ấy là con riêng ông Đoàn Hữu Ngọc, buôn nước mắm". Tôi
thẫn thờ buồn bã ra về. Bà Nhất bảo: "Tôi không biết Mẹ Cả của
anh, còn Gianna Đoàn Thị Phượng là con của Chúa. Ông Đoàn
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 127
http://ebooks.vdcmedia.com
Hữu Ngọc gửi con vào trong nhà Chúa như gửi con vào nhà trẻ,
nhưng Chúa không giận. Chúa tha thứ, Chúa vốn nhân từ".
Đêm ấy, tôi ngồi ngoài hè tường nhà tu kín. Đường phố thị
xã xe chạy ầm ầm tôi không ngủ được. Sáng sớm hôm sau, tôi xuôi
đường đê tìm đường về đền Tía.
Đền Tía ngay sông, chênh vênh trên một kè đá xây cất công
phu. Ông từ giữ đền Tía tên Kiệm, làm nghề đánh cá, trạc sáu
mươi tuổi, ở ngay trong đền. Tôi vào trong đền, thấy cá phơi đầy
trong sân, Gác cả trên hai thanh cột quá giang. Ông Kiệm cho tôi
nhắm rượu cá nướng. Ông Kiệm bảo: "Tôi giữ đền này hơn bốn
mươi năm, ở một mình, nuôi mỗi con rùa làm bạn". Ông chỉ cho tôi
con rùa buộc dây nằm dưới gậm giường. Tôi hỏi ông về Mẹ Cả. Ông
Kiệm bảo: "Tôi không biết. Nhưng trận bão ấy thì nhớ, sét đánh
cụt ngọn cây muỗm ở trên bãi Nổi, cậu phải về đấy hỏi xem".
Tôi ở chơi với ông Kiệm buổi sáng, dọn giúp chỗ mái đền dột.
Buổi trưa, tôi chào ông Kiệm, tắt đồng đi về bãi Nổi.
Đường về bãi Nổi đi qua Đoài Hạ, Tôi hỏi thăm nhà ông Hội,
nghe nói ngày xưa cha con ông được Mẹ Cả cứu. Ông Hội đã già,
lẫn lộn cả. Ông Hội bảo: "Đào cát. Khoét hàm ếch. Sụt xuống.
Nặng lắm, máu ộc ra..." Hỏi gì cũng chỉ nói từng ấy tiếng. Con trai
ông Hội bảo tôi: "Ông cụ có nhớ gì đâu. Tai điếc ba, bốn năm rồi".
Tôi buồn rầu, chào cha con ông rồi về.
Tôi bơi qua sông, đến bãi Nổi. Cây muỗm đại thụ bị sét đánh
bao nhiêu năm khô xác, dưới gốc cây, bọn trẻ đốt lửa làm thành cái
hốc lõm sâu đen sì. tôi rẽ vào một túp lều canh lưới cạnh đấy. Tôi
ngó vào, rùng mình thấy trong xó tối có một lão già nằm trên ổ
rơm dưới đất. Thấy tôi, lão già hỏi: "Đô Thi đấy à?" Lão già nhỏm
lên, tôi kinh hoàng thấy lão già chẳng khác gì ma quỷ, râu tóc lởm
chởm, đôi mắt đục ngầu. Tôi đoán lão già bị liệt, hai chân teo lại,
Lông chân trông như lông lợn. tôi chào lão già, ngạc nhiên thấy lão
anh minh lạ thường, nói năng rành rọt. Một lúc sau, qua câu
chuyện, tôi biết lão là bố đô Thi ở bên Đoài Hạ. Lão già bị liệt mấy
chục năm rồi, chỉ nằm một chỗ trông lưới.
Trò chuyện mãi, tôi hỏi lão già về chuyện Mẹ Cả. Lão già ôm
bụng cười lăn lộn, đôi chân liệt bất động trông rất đáng sợ. Tôi
chưa thấy ai khủng khiếp như vậy. Lão già bải tôi: "Mày có trông
thấy cái nia rách kia không? Đôi giao long quấn nhau ở trong ấy
đấy..." Lão già lại cười. Tôi kinh hoàng sợ hãi. Lão già lại bảo: "Hồi
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 128
http://ebooks.vdcmedia.com
ấy tao chưa bị liệt. Tao bịa ra chuyện Mẹ Cả. Ai cũng tin. Mộ Mẹ
Cả kia kìa, mày muốn biết hình Mẹ Cả đào lên mà xem". Lão già
chỉ một nấm đất gần kề gốc muỗm. Tôi lấy chiếc mai trong lều ra
chỗ nấm đất, đào lên. Tôi đào theo kiểu người ta vẫn đào khi bốc
mộ. Được hơn một mét, tôi lôi dưới ấy lên một khúc gỗ mục chẳng
hình thù gì. Tôi ngồi rất lâu bên khúc gỗ ấy. Lão già ma quỷ cũng
đã thôi cười, bây giờ chắc ngủ trong lều.
Trước mặt tôi, dòng sông đang thao thiết chảy. Sông chảy ra
biển. Biển rộng vô cùng. Tôi chưa biết biển, mà tôi sông nửa cuộc
đời rồi đấy... Thời gian cũng thao thiết trôi. Chỉ ít năm nữa đến
năm 2000...
Tôi đứng lên, đi về nhà. Ngày mai tôi đi ra biển. Ngoài biển
không có thủy thần.
TRUYÊN THỨ HAI
Khi chào mẹ để đi ra biển, lúc ấy nào tôi có biết rằng biển ở
đâu?
Mẹ tôi bảo: "Chương ơi, thế con bỏ mẹ đi à? Bỏ các em con đi
à?" Tôi không trả lời, tôi vụt ra ngõ như chạy. Tôi biết, nếu tôi
dừng lại lúc này thì tôi sẽ không bao giờ đi nữa. Tôi sẽ quay lại
công việc của mười năm trước; tôi sẽ cứ thế cho đến rốt đời: Sáng
đi cày, chiều đào đá ong, tối lột giang đan mũ. Tôi sẽ kéo mòn kiếp
sống của tôi như thế. Như thể bố tôi, như ông Nhiêu, như ông Hai
Thìn, như những người dân hiền lành, lam lũ ở quê hương tôi.
Tôi đi... Tôi nhằm hướng mặt trời mọc mà đi. Tôi không
mang theo một thứ đồ đạc nào cả trên người, trừ con dao sắc lịm
mà tôi cất công sang tận Đoài Hạ để thửa. Con dao này rèn từ
nhíp ô tô, mũi nhọn, nước thép xanh biếc.
Ý nghĩ về Mẹ Cả, về Gianna Đoàn Thị Phượng ám ảnh tôi.
Con gái thuỷ thần, nếu tôi tìm được thấy nàng thì tôi sẽ không hối
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 129
http://ebooks.vdcmedia.com
tiếc gì về cuộc sống. Không hiểu vì sao tôi lại nghĩ rằng nàng ở
đấy, ở ngoài xa kia, ở biển...
Tôi đi qua rất nhiều làng mạc, vừa đi vừa làm thuê kiếm ăn.
Những làng quê mà tôi đi qua đều buồn tẻ tiêu điều. Quanh quẩn
chỉ từng ấy cây: Cây lúa cây ngô, cây khoai lang, vài thứ cây rau
quen thuộc. Quanh quẩn từng ấy công việc: Cày ruộng, cấy hái,
vun trồng.
Sáng sáng, tôi tìm đến đứng ở đầu thôn xóm mà tôi đi qua.
Dưới gốc si hoặc cái quán xiêu vẹo, cũng có khi ở một chợ cóc ven
đường. Có nhiều người như tôi, cả đàn ông, cả đang bà. Họ đều là
những người dân quê phiêu tán hoặc những người nghèo trong
thôn xóm. Những người thuê mướn cầm đuốc soi mặt chúng tôi,
nắn chân nắn tay từng người. Họ hỏi: "Có biết làm việc này
không? Làm việc kia không?" Họ và chúng tôi thỏa thuận giá cả,
thường công lao động một ngày rất thấp, nếu làm thợ đấu thì quy
ra thóc chỉ độ hai cân rưỡi đến ba cân một ngày, thợ cấy ít hơn:
Chỉ độ một cân hai đến một câm tám. Tôi hay nhận những việc
ngoài đồng: Cấy, gặt, gieo mạ, bón phân. Tôi không thích nhận
việc trong nhà. ở ngoài đồng không khí thoáng đãng hơn, trên đầu
tôi là bầu trời tự do, tôi không vướng những mối liên hệ nào đấy
đối với con người. Những người thuê mướn tôi cũng chẳng giàu có
gì, họ cũng phải làm quần quật, đôi khi họ phải nhịn ăn để dành
trả công cho thợ.
Không khí u uất, tù đọng của làng quê làm tôi tái tê cảm giác
chua xót. Mọi người rối rít, cuống cuồng để kiếm miếng ăn. Những
định kiến, tập tục thật nặng nề. Tôi đã thấy tinh thần gia trưởng
hủy hoại bao nhiêu số phận con người. Tôi cũng thấy những ngộ
nhận giới tính và đạo đức giết chết vẻ diễm lệ trên các khuôn mặt
thiếu nữ. Rất ít thanh niên. Ngoài đồng chỉ có các ông bà già, phụ
nữ và trẻ em thất học làm việc.
Sang tháng ba, công việc đồng áng vãn bớt, tôi không có việc
làm thường xuyên. Có nhiều ngày tôi phải nhịn đói. Tôi đi trong
đám sương mù bàng bạc dọc bờ đê. Những hạt bụi nước li ti giăng
ở trước mặt, ở bên phải, ở bên trái, ở sau lưng. Gió hun hút thổi.
"Cái đói cái rét bằng nhau". Người xưa nói thật chẳng ngoa chút
nào. Một lần tôi nhìn thấy có ông lão ăn mày chết đói ở bên vệ đê.
Một nỗi lo sợ mơ hồ thoáng dậy trong tôi. Tôi bắt đầu nghĩ đến cái
chết, điều này trước đây chưa bao giờ tôi nghĩ đến. Đói. Rét. Nỗi cô
đơn như gió quất vào mặt. Lòng tôi cồn cào, đau đáu một nỗi khắc
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 130
http://ebooks.vdcmedia.com
khoải hướng về Mẹ Cả, con gái thủy thần. Nàng là ai? Nàng xấu
hay đẹp? Nàng ở đâu, góc biển chân trời nào?
Tôi bắt đầu hình dung thấy nàng. Nàng hiện ra rực rỡ.
Những đường nét trên khuôn mặt nàng rõ ràng, đôi lông mày
thanh tú, quả cảm. Thoạt nhìn, nàng thậm chí đen đúa và lãnh
cảm. Nàng không đẹp. Khoảng cách giữa tôi và nàng là khoảng
cách của hai vật thể tự do, vừa đối nghịch, vừa bao trùm. Cả tôi và
nàng đều cùng tranh đấu tìm cách giải thoát sự bao trùm đó,
hướng tới tự do. Khi tự do là lúc nàng mất tôi và tôi mất nàng. Để
có nàng, tôi buộc phi sống kiếp sống của kẻ khổ sai lưu đày, tôi
buộc phải vắt kiệt tôi cho đến chết. Tâm hồn nàng ăn uống thứ
thức ăn thật man rợ: Đấy là từng miếng sống tươi rói của cuộc đời
tôi. Tôi hình dung nàng xé xác tôi bằng bàn tay thon nhỏ, móng
sắc. Nàng nhai từng miếng thịt và thè đầu lưỡi nhọn hoắt liếm
những giọt máu ứa ra.
Những ý nghĩ trên không phải đến ngay với tôi khi ấy, khi
tôi đói khát lang thang trên đường mà mãi sau này tôi mới hiểu
ra. Thời tôi đang kể là thời tôi còn mụ mị, đầy những thành kiến
ngộ nhận. Tôi là một thanh niên nông dân ngu độn, trong lòng đầy
những tình cảm thương người vụn vặt, vừa duy tâm, vừa siêu
hình, lại tầm thường nữa. Tôi chưa biết khinh rẻ bản thân, cũng
chưa biết khinh rẻ học vấn. Tôi chưa biết cách thương mình.
Những vấn vương của tôi về mái nhà, về tình cảm xóm làng bao
bọc dưới những sắc màu lãng mạn huyền thoại cũng là một thứ
văn hoá thấp kém, có sức trì kéo. Tôi chưa giác ngộ về lẽ tồn tại cá
nhân, cũng như của cả bầy người.
Cuối tháng bảy, tôi nhận đóng gạch cho một bà cụ người Sơn
Tây. Bà cụ 80 tuổi, có người con trai đi bộ đội đóng quân ở
Cămpuchia. Bà cụ có người con gái năm nay 42 tuổi, lấy chồng ở
tận làng xa, tên là Thời, thỉnh thoảng mới về thăm mẹ được một
buổi chiều, sấp ngửa dọn dẹp chốc lát rồi lại ra đi. Bà cụ ở một
mình giữa khu vườn hoang rộng hơn sào đất. Ngôi nhà lợp rạ,
vách trát đứng, giỏi lắm trụ được qua hai mùa mưa là đổ. Người
con trai làm đại đội trưởng công binh, tên là Thế, chưa có vợ. Bà
cụ cho tôi xem những bức thư anh viết ở Công Pông Xom, chữ rất
thoáng, lời lẽ rõ ràng là của người con có hiếu:
"U ơi, xin U nương nhẹ thân mình, dù chỉ để cho con đỡ khổ.
Con xin hứa sang năm con sẽ về phép, con sẽ làm nhà, lấy vợ. U cứ
giấm cho con một cô ở làng, mặt rỗ cũng được, goá chồng cũng
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 131
http://ebooks.vdcmedia.com
được, miễn là người ta yêu thương mình. Chỉ mười ngày phép là
xong mọi việc, U sẽ mát lòng mát dạ ở nơi suối vàng. Còn con, con
khoẻ lắm, được mọi người yêu mến. Con luôn nhớ về U, nỗi nhớ
như gai đâm ruột..."
Tôi đào đất, đóng gạch ở ngay trong vườn. Công đóng một
viên gạch mộc là năm hào, bà cụ nấu cơm ba bữa cho tôi ăn, trừ
tiền gạo với tiền thức ăn, công thực tế chỉ còn ba hào rưỡi. Bà cụ
bảo: "Tôi chỉ mong đốt cho nó sáu vạn gạch. Nó xây nhà hết bốn
vạn, còn hai vạn thì xây cái bếp. Chú tính, nếu tôi thuê chú cả vào
lò, cả ra lò, chú có làm xong trước tiết Đông chí không?". Tôi bảo:
"Được". Bà cụ bảo: "Tôi vụng tính quá. Sao tôi lại đi thuê đóng
gạch vào mùa mưa. Thế có khổ không? Trước tôi cứ nấn ná. Tại
con mẹ Thời cả, tôi đã bảo nó bán cho tôi đôi hoa tai, nó cứ nói dối
không bán được. Cũng may gặp chú, chú thương tôi, làm thuê như
làm cho nhà mình. Cũng là cái số của tôi, để phúc lại được cho
con..." Tôi cay xè mắt, tôi muốn gào lên cho thấu cả trời xanh. Tôi
muốn làm cho dứt hợp đồng để lại lên đường. Khốn nỗi trời cứ
mưa tầm tã, đóng được vài trăm viên gạch lại phải khuôn vác che
chắn. Tôi đói. Tôi không có việc nào khác. Tôi bắt buộc phải nhận
công việc chết rấp này, công việc có cơ khiến tôi trắng tay.
Tôi sẽ không kể lại công việc tôi làm ra sao. Bà cụ dậy từ gà
gáy sáng, đi bòn những lá rau khoai lang, rau dền rau mảnh cộng
trong vườn để nấu canh mắm cua. Thức ăn mặn thường là tép
rang, muối vừng cua dạm. Cơm nấu trong cái nồi đất. Bà cụ nấu
cơm khéo, cơm dẻo, không bao giờ nát, cháy, cơm mềm chứ không
khô, không lại gạo. Tất cả tâm lực bà cụ hướng về sáu vạn viên
gạch. Tôi cũng ước ao tâm lực của tôi hướng về một thứ vật chất cụ
thể như thế. Nếu như thế được, mà nếu được như thế...
Sang tháng mười, tôi đã đóng xong đủ sáu vạn viên, chuẩn bị
đốt một lúc hai lò gạch. Trông đống gạch mộc chất cao mà sướng
mắt. Bà cụ nhỏ bé, gầy yếu đứng lọt thỏm trong đống gạch tấm tức
khóc. Tôi bảo: "Nếu mà đốt lò, mấy cây khế, cây chuối trong vườn
đều chết hết cả đấy, cụ ạ". Bà cụ bảo: "Chết thì chết". Tôi bảo:
"Nếu hết củi là phải dỡ nhà mà đốt đấy, cụ ạ". Bà cụ bảo: "Thì dỡ
đi chứ! Sang năm con tôi có nhà mới rồi".
Tôi nổi lửa đốt hai lò gạch, đốt kiểu lò dã chiến, đúng trong
ngày Đông chí, rét buốt ruột. Mâm cỗ đốt lò có chai rượu trắng với
cái chân giò luộc chấm tương. Tôi uống hết nửa chai rượu, chửi tục
một câu rồi kéo mái gianh nhen lửa. Bà cụ nằm trên chõng, đắp
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 132
http://ebooks.vdcmedia.com
chiếc chăn dạ cũ. Bà cụ đang ốm. Tôi dỡ nửa cái mái nhà mới nhen
được lửa. Hai lò gạch cháy bùng, đỏ rực. Nóng như thiêu. Trời rét
mà tôi đánh độc một cái quần đùi, mồ hôi túa ra như tắm. Lò đốt
ba ngày đêm. Cây cối trong vườn xém trụi hết. Đến đêm thứ ba thì
bà cụ mất. Bà cụ mất rất nhẹ nhàng, không giối giăng gì. Tôi ôm
xác bà cụ trên tay đi vòng quanh hai lò gạch như kẻ mộng du. Sáu
vạn viên gạch, thế là bà cụ nợ tôi hai trăm mười nghìn đồng.
Sáng hôm sau, chị Thời con gái bà cụ dắt theo đàn con buộc
khăn tang trắng chạy về. Chị Thời lần bên xác mẹ, lấy ra đôi hoa
tai vàng trả công cho tôi. Tôi giắt đôi hoa tai vàng vào áo bỏ đi khi
người ta đóng quan tài cho bà cụ. Tiếng khóc ai oán vọng sau lưng.
Tôi đã mất gần nửa năm trời làm việc ở đây. Biển còn xa lắc...
Tôi gõ cửa một tiệm vàng ở thị trấn H. Lúc sáng tinh mơ. Bộ
dạng tôi chắc kinh khủng lắm: Một nửa năm trời tôi không cắt tóc,
bộ quần áo từ ngày bỏ nhà ra đi đã sờn rách cả, đồ đạc trên người
có mỗi con dao nhọn lưỡi.
Tôi xoè đôi hoa tai vàng dạm bán. Chủ tiệm vàng đi chân
đất, quỳ xuống lạy như tế sao: "Làm gì có thứ hoa tai thế này hở
cậu? Đây là thứ đồ chơi con nít bán đầy ở chợ. Mới sáng sớm dọn
hàng xin cậu thương tôi..."
Tôi ngồi phệt xuống nền gạch đá hoa. Chủ tiệm vàng lấy ra
các đồ nữ trang trong tủ giải thích cho tôi thế nào là vàng tây,
vàng ta; thế nào là vàng bẩy, vàng mười; thế nào là đồng là bạch
kim, là saphia. Tôi nghe như vịt nghe sấm. Chủ tiệm vàng dắt tôi
ra quầy hàng xén bên đường, chỉ cho tôi xem những thứ hoa tai,
nhẫn vàng dùng làm đồ chơi trẻ con. Đôi hoa tai bà cụ trả công cho
tôi giống y hệt thứ ấy, có thể bẻ vụn ra được.
Tôi chào ông chủ tiệm vàng tốt bụng mà nhút nhát, rồi bỏ đi.
Tôi đứng ở ngã ba đường. Sương mù rất dày. Xung quanh tôi vắng
ngắt. Tôi rút dao ra và quyết sẽ đâm chết người đầu tiên đi qua ở
trước mặt tôi lúc này để lấy môt nghìn đồng đủ ăn bát phở. Tôi
đói. Tôi đói như một con hắc tinh tinh. Tôi đói như một con lợn
rừng. Tôi đói như một con vật ở địa ngục. Tôi đói đã nửa năm nay.
Nửa năm tôi ăn độc một thứ rau khoai lang, rau dền, rau mảnh
cộng, toàn thứ rất dễ mất máu.
Tôi đứng một lúc lâu. Sương tan dần, một đám các cô các bà
gồng gánh đi đến. Một giọng phụ nữ rất chua khúc khích cười:
"Phượng ơi! Có người chờ để gánh thuê cho mày đi chợ kìa". Đám
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 133
http://ebooks.vdcmedia.com
người dừng trước mặt tôi. Tôi sững sờ nhận ra khuôn mặt người
con gái có tên là Phượng, khuôn mặt đã ám ảnh tôi trong bao giấc
mơ. Vẫn khuôn mặt ấy, những đường nét dứt khoát và quả cảm,
vừa hồn nhiên vừa lãnh cảm. Cô Phượng bảo: "Này anh kia, có
gánh thuê không?" Tôi bảo: "Có!" Cô Phượng trao gánh cho tôi. Cô
Phượng bảo: "Anh gánh gạo cho tôi lên chợ rồi tôi cho tiền đi cắt
tóc". Mọi người cười, họ vỗ vai, thụi vào ngực tôi. Tôi gánh gạo đi
theo họ như việc phải làm. Tôi không hiểu vì sao như thế. Cô
Phượng đi bên cạnh tôi, đung đưa cái túi xắc giả da màu đỏ.
Phiên chợ giáp Tết đông như chảy hội. Cô Phượng bán loáng
cái đã xong. Cô Phượng bảo tôi: "Tôi với anh đi ăn bún riêu. Đợi tôi
mua ít hàng rồi anh gánh về cho tôi với nhé". Tôi gật đầu rồi đi
theo cô Phượng vào quán bún riêu. Tôi húp soạt hai lần xong bát
bún. Cô Phượng phì cười, gọi thêm một bát bún nữa. Cô Phượng
hỏi tôi: "Anh đói đã mấy ngày rồi?" Tôi nói, tự dưng nước mắt ứa
ra: "Tôi đói đã sáu tháng nay rồi". Mọi người trong quán im bặt,
lặng lẽ nhìn tôi. Chắc chẳng ai tin lời tôi nói. Cô Phượng không nói
năng gì, bỏ dở bát bún ngồi nhìn tôi ăn. Tôi ăn xong, cô Phượng lại
hỏi: "Anh có ăn bánh đúc không?" Tôi gật đầu. Cô Phượng lại gọi
thêm cho tôi nửa mẹt bánh đúc. Cả đời chưa bao giờ tôi được ăn
uống ngon lành như thế.
Tôi gánh hàng đi theo cô Phượng về nhà. Hàng toàn vôi với
sơn, tôi không biết mua để làm gì. Nhà cô Phượng ở vùng đất bãi,
giống hệt quê tôi, chỉ khác ở đây có nhà thờ đạo Thiên chúa. Cô
Phượng ở với bố, một người cô mù không biết tên thật là gì, chỉ
thấy mọi người gọi bà là Maria. Cô Phượng có hai em gái, một cô
tên Thủy, một cô tên là Liên. Khi đưa tôi về, cô Phượng nói với mọi
người: "Tôi nhặt được ông mãnh này ở ngã ba đường. Có vẻ là dân
lao động chứ không phải lưu manh giang hồ". Bố cô Phượng hỏi:
"Này anh kia, tên là gì? Có vướng trộm cắp gì không?". Tôi bảo:
"Tôi là Chương. Tôi không trộm vặt". Bố cô Phượng cười: "Tôi biết
rồi, tướng anh là tướng người trộm cướp lớn chứ không trộm cắp
vặt. Cái dái tai thế kia, cái mũi ống bương thế kia không phải là
hạng tầm thường. Chán đời hay sao mà cánh bèo trôi dạt đến đây
thế này?". Tôi bảo: "Phận tôi nó thế". Bà Maria lấy tay sờ mặt tôi,
thét lên: "Giêsuma! Chúa ơi! Người đâu mà chẳng thấy thịt, chỉ
thấy toàn đất là đất thế này?".
Tôi ở nhà cô Phượng. Người ta hứa nuôi tôi một tháng. Bố cô
Phượng là trùm xứ đạo. Công việc của tôi là sơn, quét vôi lại toàn
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 134
http://ebooks.vdcmedia.com
bộ nhà thờ. Công việc khó khăn nhất là phải tô sơn lại bức tượng
chúa đứng trên nóc gác chuông, bức tượng cao hai mét, tạc hình
Chúa Giêsu mặc áo choàng đỏ giang hai tay ra, chân đứng trên
quả cầu tròn. Đây là điểm cao nhất của nóc gác chuông, hoàn toàn
không có mặt bằng để dựng dàn giáo. Muốn tô sơn lại bức tượng,
tôi chỉ còn có cách buộc thừng vào người rồi chằng thừng vào thân
tượng. Hợp đồng công việc của tôi không có bảo hiểm. Bố cô
Phượng bảo: "Xứ đạo chúng tôi nuôi anh ba bữa, anh chết thì
chúng tôi chôn. Làm xong anh được hai trăm ngàn đồng". Tôi nhớ
đến khoản tiến công đóng gạch cho bà cụ người Sơn Tây mà cười
ra nước mắt. Cô Phượng bảo tôi: "Anh nghĩ lại đi. Bức tượng làm
cách đây hai trăm năm rồi, vôi vữa không khéo đã mục, leo lên đấy
nhỡ chết thì sao?" Tôi bảo: "Chúa giúp tôi. Nếu không thì chẳng có
Chúa".
Tôi quét vôi nhà thờ gần một tháng. Đầu tiên, tôi cạo hết lớp
vôi cũ rồi phủ lên hai lớp vôi trắng. Ngoài cùng tôi quét vôi vàng.
Giúp việc cho tôi là cô Thủy, cô Liên. Bố cô Phượng xem xét công
việc. Ông bảo tôi: "Chú em ạ, tôi chỉ tiếc chú em là kẻ vô đạo. Nếu
không tôi có ba đứa con gái, tôi gả cho chú cả ba". Tôi đỏ bừng mặt.
Tôi cười đau đớn. Tôi đâu phải loại chó dái đi tìm chó cái? Trái tim
tôi đã thuộc về nàng, thuộc về Mẹ Cả, thuộc về con gái thủy thần...
Sau khi quét vôi xong và sơn lại toàn bộ cửa kính nhà thờ,
tôi bắt tay vào việc tô tượng Chúa. Trước ngày tôi trèo lên nóc gác
chuông, cô Phượng nấu cho tôi một nồi nước hương nhu bảo tôi
tắm gội. Mọi người trong nhà cô Phượng đều quan tâm săn sóc đến
tôi. Họ biết có thể đến ngày mai tôi không còn ở trên cõi đời này
nữa. Ông trùm đạo có vẻ bồn chồn. Nửa đêm ông kéo tôi dậy, pha
một ấm trà đặc mời tôi. Ông bảo: "Cậu Chương này, hay thôi đừng
tô tượng nữa. Tôi cứ lo lắng thế nào". Tôi bảo: "Bác mặc tôi. Công
việc nó thế". Ông cụ thở dài: "Ừ! Phải thế đấy. Nếu mệnh hệ nào,
cậu có oán tôi không?" Tôi bảo: "Không". Ông cụ nghĩ một lúc rồi
lưỡng lự hỏi: "Cậu Chương này, cậu có muốn giối giăng gì không?"
Tôi cười: "Nước ta có sáu mươi triệu người thì năm mươi tám triệu
cười vào mũi lời giối giăng của tôi". Ông cụ bảo: "Tôi hiểu. Cậu đi
ngủ đi".
Tôi đi ngủ. Quả thực tôi chẳng lo lắng gì. Kể từ ngày tôi bỏ
nhà ra đi, tôi rất ít khi nghĩ ngợi về mình. Những khao khát của
tôi không gắn gì với đời sống và tồn tại của bản thân tôi. Hôm nay
tôi sống như một con vật hay một ông hoàng có gì quan trọng? Trái
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 135
http://ebooks.vdcmedia.com
tim tôi đã khô héo và cằn cỗi. Tôi biết tất cả những thiện cảm mà
cô Phượng, con gái ông trùm đạo dành cho tôi, thậm chí cả những
thiện cảm của cô Thủy, cô Liên dành cho tôi nữa. Tôi biết hết. Tôi
không có quyền gắn sinh mạng của tôi với họ, bởi như thế, rốt cuộc
tôi cũng lại sống như ông Nhiêu, như ông Hai Thìn hoặc như
những người dân hiền lành lam lũ ở quê hương tôi hay là ở xứ đạo
này. Một mái nhà gianh với ba bốn trái tim vàng là hết nước. Cô
Phượng tôi gặp ở lớp kế toán dạo nào hay cô Phượng con ông trùm
đạo ở đây cũng chỉ là một mảnh của nàng, con gái thủy thần,
người tôi ước ao gặp gỡ...
Sáng hôm sau, tôi trèo lên nóc gác chuông. Tôi lấy một sợi
dây thừng để buộc lòng thòng rồi tròng lên cổ Chúa Giêsu làm
điểm tựa. Tôi buộc sợi dây thừng vào quanh người tôi rồi vừa đu
vừa làm việc. Cả xứ đạo đứng tụm ở dưới gác chuông nín thở theo
dõi công việc của tôi. Chỉ sơ suất, sợi thừng đứt hoặc tôi bị mất
thăng bằng, tôi sẽ rơi trên cao ba mươi mét xuống nền sân đá.
Tôi mê mải làm việc. Không biết bao nhiêu thời gian trôi
qua. Trong ống tay áo Chúa Giêsu có một tổ chim. Những cọng
rơm của tổ chim chẳng khác những sợi vàng ròng. Đến cuối ngày,
tôi đã tô xong bức tượng. Một niềm hân hoan khiến tôi nghẹt thở.
Phút cuối cùng, không hiểu sao, tôi đã không kìm được ý thích
ngông cuồng là ký tên lên vầng trán thanh thản của Chúa. Lần
vào mái tóc xoã, tôi dùng con dao nhọn lưỡi vạch tên tôi lên đấy.
Về việc này, đến sau này tôi phải trả một giá rất đắt, tôi không
lường được.
Tôi đứng trên vai bức tượng mắt nhìn về xa. Mặt biển dâng
trước mắt tôi, căng như sợi chỉ. Tôi nghe thấy tiếng sóng như tiếng
người thở dốc. Những tia hào quang lấp loáng ở một góc biển và
không hiểu sao tôi nghĩ đấy là nơi con gái thủy thần trú ẩn.
Tôi xuống sân nhà thờ trong sự hân hoan của toàn xứ đạo.
Tôi thấy xây xẩm, bải hoải toàn thân. Tôi nằm sấp xuống bậc đá
ngất đi. Tôi thấy hồn tôi nhẹ như sợi khói. Hồn tôi bay là là trên
các bậc thềm nhà thờ, trên các mái gianh, mái rạ, trên các ngõ
nhỏ, trên các vườn chuối. Hồn tôi bay trên các cánh đồng khô nẻ...
Tôi không biết mọi người đưa tôi về nhà từ khi nào nữa.
Nghỉ ngơi dăm hôm, tôi lại lên đường. Tôi mặc bộ quần áo
nâu nhuộm vỏ, giắt bên lưng con dao nhọn lưỡi. Cả nhà cô Phượng
lưu luyến tiễn đưa tôi. Ông trùm xứ đạo, bà Maria, cô Thủy, cô
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 136
http://ebooks.vdcmedia.com
Liên tiễn đưa tôi đến cuối vườn chuối thì dừng lại. bà Maria quàng
vào cổ tôi sợi dây đeo thánh giá rồi làm dấu trên ngực tôi. Cô
Phượng đưa tiễn tôi thêm một quãng ngắn nữa. Cô Phượng bảo
tôi: "Anh Chương này, thế anh đi thật à?". Tôi gật đầu, tôi bảo:
"Thôi em về đi. Em nhớ cầu nguyện cho anh". Cô Phượng gục đầu
vào ngực tôi nức nở: "Thôi anh đi đi, chân cứng đá mền, em chẳng
giữ được... Xin anh nương nhẹ thân mình, dầu chỉ để cho em đỡ
khổ".
Tôi vùng đi như bỏ chạy. Trước mặt tôi là dòng sông. Sông
chảy ra biển, biển rộng vô cùng. Tôi chưa biết biển... Thế mà tôi
sống nửa cuộc đời rồi đấy. Thời gian cũng thao thiết trôi. Chỉ ít
năm nữa đến năm 2000...
Tôi cứ đi... Phía trước mặt tôi còn biết bao điều bất ngờ chờ
đợi. Nàng là ai? Con gái thủy thần? Nàng ở đâu? Con gái thủy
thần? Là tình chi? Con gái thủy thần? Để tôi mượn màu son phấn
ra đi..
TRUYÊN THỨ BA
"Giang hồ còn lại mình tôi
Quê người đắng khói, quê người cay men..."
Nguyễn Bính
Kể từ ngày tôi rồi xóm đạo bên sông ra đi, thoắt cái thế mà
đã mấy năm ròng. Không biết bao nhiều sự việc qua đi, không biết
bao nhiêu người tôi gặp gỡ, gặp gỡ rồi lại chia tay..., không biết
bao nhiêu vui buồn, đắng cay cũng có, ngọt bùi... - ồ mà sao vị ngọt
bùi cũng nhạt vậy à? - mà ngọt bùi cũng có...
Tôi đã yêu, đã được yêu. Tôi cũng đã chạy trốn nhiều lần.
"Chương này! Không phải thế, vẫn không phải thế!"
Tôi đã sống nhiều nơi, làm nhiều việc. "Chương này! Không
phải thế, vẫn không phải thế!".
Tôi nhớ khi tôi lên mười tuổi, lúc ấy chuyện về Mẹ Cả đang
ồn ào cả lên, sáng sớm tôi thường hay đi dọc bãi cát bên sông,
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 137
http://ebooks.vdcmedia.com
thầm ao ước trông thấy hình ảnh siêu phàm. Sương mù giăng
giăng trên mặt sông. Khi nắng lên, sương tan ra, sương tan ra rồi
bay lên như khói, như mây. Mặt sông lộ rõ, ngái ngủ và thẹn
thùng. Sóng vỗ bờ; đảy xác những con phù du, những con vờ đến
tận chân tôi. ấy là cảm giác về lẽ thường, lẽ vô thường lần đầu tìm
đến rón rén thăm dò tâm hồn tôi. Tôi không biết, tôi không hề để ý
đến chúng. Tôi còn quá trẻ! Lúc ấy, sự mất mát, sự vô nghĩa, lẫn ý
thức về thời gian biến dịch không khiến tôi phải bận lòng.
Tôi đi dọc bãi cát bên sông. Tôi nhìn thấy một hố cát lõm
ngay trên mép nước. Tôi hình dung đêm qua con gái thủy thần đã
nghỉ ở đây. Nàng nói chuyện với sóng. Sóng khỏa lấp thân nàng.
Nàng nằm nghiêng, co người lại, đầu gối sát cằm. Nàng thủ thỉ với
sóng. Nàng nói :"Này sóng! Thôi đừng đùa, đừng ngốc nữa..."".
Tôi đi... Thời tôi đang sống là thời khó khăn gian khổ. Chiến
tranh đã qua, mọi người bắt đầu xây dựng lại cuộc sống mới.
Những vết thương cũ khép dần miệng lại, lên da non. Người ta rối
rít tìm kiếm việc làm, kiếm tìm hy vọng. Làn sóng người từ nông
thôn tràn ra thành phố nhiều vô kể, hợp thành một tầng lớp "dân
phiêu tán". Tôi đi lẫn trong đám người này, lòng thắc thỏm lo âu
cho số phận mình, cũng là số phận của một ít nông dân hoặc cùng
quẫn hoặc nhiều khao khát và ảo tưởng nhất.
Con sông quê hương lặng lẽ, rặng tre đầu xóm, bức tường đá
ong rêu phủ, bóng mẹ liêu xiêu in trong nắng chiều.
Tôi đi... Tôi muốn xem phía trước có gì.
Tôi đi... Tôi đã khao khát tình yêu đến như thế nào, như thể
người đi trong sa mạc khao khát nước! ở đó lẫn lộn rất nhiều mơ
ước xen vào : đấy là hạnh phúc, giọt nước mắt, sự ấm êm, những
chân trời, chân trời và mặt biển rộng xa vời, một góc nhỏ trong
vườn, một ngôi nhà nhỏ với cửa sổ rộng... ồ, rất nhiều thứ đấy! Mẹ
Cả của tôi, ảnh hình của một điều gì đó hơn cả người con gái, hơn
cả người đàn bà. Nó là ảnh hình của một nửa thế giới bên trên
hoặc bên dưới tôi, của thượng giới và trần gian. Con gái thủy thần!
Nàng ở đâu? Nàng bận việc gì? Sao nàng không đến cùng tôi mà
nàng chỉ gửi những tin sứ của nàng đến như cơn mưa kia bất chợt,
như chiếc hôn vội vàng kia bất chợt xót xa tê tái tận đáy lòng...
Thôi thôi... Tôi đã nhục nhã, đê hèn đến như thế nào. Ở đâu
chứ? Từ đâu chứ? Vì cái gì? Mà Chương ơi, nỗi cô đơn và sự bất lực
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 138
http://ebooks.vdcmedia.com
của mi nào ai thấu được ngoài mi? Ai đã làm chi? Mà mi đã làm
chi? Bởi cái tình chi?
Nào! Tôi phải nhận rằng trong khát vọng tìm kiếm cuộc sống
của tôi hẳn có ẩn chứa một con quỷ dữ đã thiếp ngủ có lẽ hàng thế
kỷ. Nó ngẫm nghĩ đôi chút về tôn giáo, về bản chất con người
chẳng qua cũng chỉ nhằm để đối chiếu và làm sắc nhọn thêm bản
lĩnh quỷ dữ của nó mà thôi. Nó vừa ngô nghê, vừa không ngoan,
vừa nhanh nhẹn. Nó đa nghi như Tào Tháo. Nó hiểu thời cuộc...
A... Nó hiểu những cơ hội ít ỏi của mình. Nó sục sạo, tìm kiếm. Nó
phản bội trái tim tôi. Nó giết chết những khát vọng mong muốn
cao thượng tử tế trong tôi để duy trì cuộc sống chính nó, trong xác
thân phàm tục này. Tôi đã nhiều lần bắt gặp nó trong tiềm thức
mơ hồ của tôi. Khi tôi phải che mặt, phải ê chề, khi tôi chạy trốn,
nhục nhã, tủi hổ... nó ngồi trong góc tâm hồn và khe khẽ hát bài ca
của mình, lạnh lùng, giễu cợt. Nó biết tất cả điều ấy chỉ là ước lệ,
không chính xác bao nhiêu, độ bền vững thấp, do ai đó đặt ra
trong tình thế bắt buộc, khi không hiểu gì lắm về đời. Kẻ đặt ra nó
sẽ rối trí, sẽ xấu hổ khi y chán đời, khi y thất bại, nghĩa là khi ấy y
đã không còn nhiều cơ hội nữa trong đời. Tôi biết chắc chắn thế
mà. Tôi biết chắc chắn thế...
Tôi đi... Hôm qua mưa. Hôm nay nắng đẹp. Ngày mai nắng.
Tôi là Chương. Tôi đi, tôi đang đi...
Cách đây không lâu, tôi đến làm thuê cho một gia đình người
ở thành phố. Chủ nhà là một người giàu. Ngôi biệt thự đã xây
xong, bây giờ xây thêm một bức tường chắn bên ngoài. Tôi đến
nhận việc cùng với năm người khác nữa, trong đó có một cô gái tên
là Mây, người Mường Hòa Bình.
Làm được ba ngày, đến buổi trưa thì Mây đến gần bảo tôi:
"Anh Chương này, bà chủ nhà bảo tôi mời anh lên nhà".
Tôi bước vào phòng khách. Căn phòng rộng, trải thảm, đồ
đạc cầu kỳ. Trên tường treo bức tranh thảm dệt hai con ngựa đang
âu yếm nhau. Tiếng tích tắc của chiếc đồng hồ treo tường sốt ruột
và mờ ám. Tôi nghĩ... Nếu là nơi ở của tôi thì sẽ là cửa ra vào nhỏ
và cửa sổ rộng, không trang trí gì và ngoài kia là bãi cỏ xanh với
cánh rừng.
Tôi chờ một lúc lâu thì có tiếng gọi mời tôi lên gác. Cô chủ
trạc 32 tuổi, xinh đẹp, nằm ở trên giường.
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 139
http://ebooks.vdcmedia.com
Cô chủ bảo tôi :"Anh vào đây...". Tôi bước vào phòng. Cô chủ
bảo tôi: "Anh ngồi xuống đi... Tôi tên là Phượng. Còn anh, anh tên
là gì?". Tôi bảo: "Tôi là Chương, con ông Hùng". Cô Phượng cười:
"Anh ngồi xuống đi, tên anh không có ý nghĩa gì với tôi. Anh hãy
nhìn xem. Tôi có đẹp không?": Tôi bảo: "Đẹp". Cô Phượng cười:
"Anh vội vàng quá. Anh chưa biết thế nào là đẹp hay xấu nơi
người đàn bà. Anh thấy tôi giàu, anh tưởng tôi đẹp. Anh thấy tôi
học thức, anh tưởng tôi đẹp. Không phải thế! Nếu tôi đẹp, tôi phải
nhìn thấy trong ánh mắt anh dứt khoát có những khao khát dục
vọng". Tôi cười buồn bã, không biết trả lời ra sao. Cô Phượng bảo:
"Anh là người làm thuê, anh là dân đen. Phải không nào?" Tôi bảo:
"Phải". Cô Phượng bảo : "Như thế nghĩ là anh không có gì cả. Anh
là kẻ yếu". Tôi bảo: "Xin cô đừng sỉ nhục tôi". Cô Phượng bảo: "Tôi
không sỉ nhục anh. Tôi chỉ nói ra một sự thật. Anh không có của
cải, không có sở hữu cá nhân, anh không có quyền sĩ diện, không
nên tự ái, không nên phản kháng".
Tôi im lặng, tôi không hiểu lắm về những người giàu tiền và
có học thức. Tôi thấy họ bí hiểm, họ giỏi giang, họ nguy hiểm. Thế
thôi! Cô chủ của tôi muốn sức lao động của tôi? Muốn gì? Muốn
tâm hồn tôi? Mãi đến sau này tôi mới biết rằng trong tôi cũng có
đôi điều giá trị và cũng không ít rác rưởi thối tha. Tôi phải trả giá
cho bài học ấy của mình. Nhưng đấy là về sau, về sau này...
Rồi Phượng và tôi cùng hiểu ý nhau. Tôi lên giường nằm. Cô
Phượng bảo: "Anh hấp tấp và vội vàng! Chẳng qua anh là một con
thú yếu. Những con thú yếu hiểu tình yêu như công việc, như đi
cày. Thái độ của họ đối với cuộc sống cũng đều như vậy. Hoàn toàn
không phải thế! Cuộc sống là một quá trình suy đồi, quá trình
hưởng thụ. Có thế thôi!". Tôi gầm gừ như sư tử. Cô Phượng bảo:
"Anh im đi... đừng có gầm gừ. Sư tử cũng chỉ là một con thú đáng
thương, nó sợ những con sư tử khác... Anh yên tâm đi, bố chồng tôi
chết rồi, chồng tôi không có ở nhà!". Tôi cười như mếu. Tôi tiếc là
mình ít học vấn quá, không tranh cãi được, không hiểu tý gì. Tôi
xúc động.
Tất cả bí mật của vũ trụ, xã hội, công danh, tiền bạc, nghệ
thuật... - Cô Phượng bảo tôi - là ở chuyện này. Bọn đàn ông các
anh loanh quanh vì các anh sợ hãi. Các anh không dám đam mê.
Trật tự phụ quyền được đặt ra là một thứ trật tự đầy rẫy bạo lực,
dối trá, chủ yếu không phải phục vụ con người mà là dùng để ngăn
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 140
http://ebooks.vdcmedia.com
chặn thú tính trong bọn đàn ông với nhau. Anh có hiểu không?".
Tôi bảo : "Không". Phượng bảo: "Anh mặc áo quần vào rồi cút đi!
Tôi xấu hổ bỏ ra ngoài. Tôi không thích làm việc này. Tôi về
chỗ ở của tôi trong khu nhà tạm góc vườn. Tôi ngủ. Trong mơ tôi
thấy tôi đi lạc vào một lòng suối khô cạn. Tôi đi ngược lên mãi. Hai
bên đường đ là vách đá dựng đứng như đường lên trời. Tôi mơ
thấy con gái thủy thần. Nàng hiện ra trong ánh sáng mờ mờ
huyền ảo. Nàng không hùng biện. Nàng chỉ buồn rầu.
Tôi ở nhà cô Phượng mấy tháng ròng. Chồng cô Phượng vắng
nhà, đang ở nước ngoài, mấy đứa con đi học suốt ngày. Cô Phượng
có cách nghĩ về tình yêu khá lạ lùng: "Tôi thưởng thức anh, tôi
nhắm anh. - Cô Phượng bảo tôi. - Như thể người ta nhắm một món
ăn".
Cô Phượng bảo tôi : "Đàn ông các anh tùy tiện đặt ra luật
pháp. Cả chồng tôi nữa. Họ có bà Cả, Bà Hai. Họ hưởng lạc giấu
giếm... Anh là ông Hai của tôi, anh có thích không?". Tôi bảo :
"Cũng thích". Cô Phượng bảo: "Tôi thích bản chất hồn nhiên man
rợ của anh. Nó vô học, vô đạo nhưng lành mạnh".
Cô Phượng giới thiệu tôi cho các bạn gái của cô. Họ đều xinh
đẹp, sồn sồn, có học thức, giàu có. Những điều họ nói trong phòng
ngủ khác hẳn những điều tôi vẫn được nghe khi tôi còn ở quê nhà,
khi tôi đi học hoặc đi kiếm sống ngoài đời.
Cô Phượng bảo tôi: "Khi ngủ với anh, những người phụ nữ
khác có kêu lên không?". Tôi bảo: "Có đôi người". Cô Phượng cười :
"Những tiếng kêu ấy chính là ngôn ngữ nguyên thủy, tinh khiết.
Nó trong sáng hơn mọi thứ tiếng ru, thơ phú và nhạc nhã. Tôi luôn
cảm thấy những tiếng kêu ấy tựa như tiếng kêu của người tiền sử
trong hang động...". Tôi ngẫm nghĩ, tôi thấy có lý nhưng tôi không
kêu.
Tôi kể cho cô Phượng và những bạn gái của cô nghe về quang
cảnh làng tôi bên sông. Nhà tôi nghèo, trông ra làng nước cũng
nghèo. Mùa lũ về, tôi hay bơi ra bãi Nổi trên sông vớt củi. Dòng
sông đỏ quạnh phù sa. Những cành củi trôi phăng phăng. Những
xoáy nước hút chóng mặt. Những con cung quăng chạy nhảy điên
cuồng, vô số xác những đàn phù du, xác những đàn vờ chết rất
thản nhiên, trắng xóa trên bờ. Chúng không băn khoăn gì về đạo
đức. Chúng không hùng biện.
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 141
http://ebooks.vdcmedia.com
Cô Phượng hỏi: "Anh thích thế à?". Tôi bảo : "Cũng thích". Cô
Phượng bảo: "Tôi thấy không ý nghĩa gì. Anh phải biết rằng cuộc
sống là rất rộng lớn".
Tôi không trả lời. Tôi thấy cuộc sống của tôi và những người
dân quê tôi đơn giản bình thường không phải đặt ra qua nhiều câu
hỏi. Chúng tôi sống, lớn lên, hàng trăm ngàn vạn thế hệ nối nhau,
quanh quẩn chuyện làm ăn, gia đình, tôn giáo, nhà cửa, dục vọng.
Tôi bảo: "chỉ có nỗi buồn là vĩnh cửa". Cô Phượng bảo: "Có
thể... nhưng anh đừng khẳng định". Tôi hình dung ra xác những
con phù du, những con vờ bị sóng đánh tạt vào bờ. Tôi chợt nhận
ra con người phải lùi rất xa mới gạn lọc được đôi chút dấu vết giá
trị văn minh, giống như hôm nay ta xúc động bởi một câu Kiều,
bởi một pho tượng Chàm, bởi một dấu vân tay trên bình gốm cổ...
Hàng tỉ những con phù du, những con vờ chết đi không để lại một
dấu vết gì.
"Cảm giác thôi. - Cô Phượng bảo tôi. - Đàn bà chúng tôi chỉ
tin ở cảm giác, mà cảm giác nghĩa là nhầm lẫn và tạm bợ".
Tôi rất ít có thì giờ để nghĩ ngợi những điều khó hiểu như
thế. So với mọi người thì tôi chẳng có gì cả. Tôi không có tiền bạc,
công danh, không có gia đình để yêu thương lo nghĩ, không có bạn
bè... Ngay cả giấy tờ tùy thân cũng không có nốt. Tôi là con số
không. Tôi vui một mình, buồn bã một mình, mơ mộng một mình...
Tôi chỉ có con gái thủy thần chờ đợi...
"Thế là anh sướng". - Cô Phượng bảo tôi.
Tôi cười thầm... Tôi nhớ lại những gì mình đã trải qua trong
đời. Đám trẻ trần truồng ngồi ở bên sông, nấp trong rặng mía.
Chúng tôi nói chuyện cao siêu về người Nga, người Mỹ làm bom
nguyên tử, chuyện bà Mạnh Tử dạy con, chuyện người ta câu được
một con cá voi, nhưng khi lôi được vào bờ chỉ còn có mỗi bộ
xương... Thế đấy, những chuyện trẻ con, những chuyện động trời...
Cô Phượng bảo tôi: "Này Chương! Anh đang nghĩ gì?" Tôi
bảo: "Trên nền nhà gạch đá hoa thì rất khó đi...". Cô Phượng bảo:
"Chồng tôi cũng nói như thế. Anh ta trách tôi không biết đi lại
trong nhà, không có cử chỉ linh hoạt và chỉ biết đi từng bước một
như đếm...".
Cô Phượng nói năng như trên sân khấu. Tôi nhớ chiếc chòi
canh mà khi tôi còn làm bảo vệ ở quê. Đêm trăng suông, tôi ngồi
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 142
http://ebooks.vdcmedia.com
chống cằm, mắt nhìn lên những ngôi sao xa xăm. Một ánh mắt vô
hình từ trong khoảng không sâu thẳm ở giữa bầu trời bao la đang
theo dõi theo tôi. Tôi biết chắc chắn có ánh mắt ấy. Điều ấy khiến
tôi xúc động. Sau này tôi gán cho nàng, cho Mẹ Cả, cho con gái
thủy thần, cho người đàn bà vẫn chờ đợi tôi ở nơi xa xăm, mãi tận
đâu đâu. Tôi biết, nàng vẫn hy vọng và đấy chính là chỗ dựa cuối
cùng cho sự cô đơn hoang vắng ở trong lòng tôi. Tôi đã sống qua
rất nhiều lẽ thường: những lần đánh nhau với bọn phàm phu, làm
việc không công cho người nghèo khó, nhả nhớt cợt đùa với lũ du
côn... ánh mắt vô hình vẫn theo dõi tôi hoài hoài. Nàng vẫn thủ thỉ
trong đêm. Nàng nói: "Này Chương, vẫn không phải đường ra
biển...".
Cô Phượng bảo tôi: "Có lẽ ở thế hệ trước thì cha anh tôi cũng
giống như anh bây giờ. Họ mang lại đủ thứ cho chúng tôi".
Tôi nằm im. Tôi không biết rõ những điều cô Phượng nói.
Điều gì làm cho người ta khao khát ham sống? Tôi hỏi cô Phượng
điều này. Cô Phượng trả lời: "Ăn ngon, lời tâng bốc và sex. Anh
còn thêm gì nữa thì tuỳ".
Những ngày ở nhà cô Phượng khiến tôi suy sụp. Tôi kiệt sức.
Tôi hoa mắt, chóng mặt. Ngày xưa tôi đi đào đất cũng không vất
vả như thế này. Điều kinh khủng nhất là những chuyện mà người
đàn bà rót vào tâm hồn tôi. Tại sao cuộc sống lại nhiều trói buộc
như thế?
Khi chồng cô Phượng về nhà được mấy hôm thì tôi bị đuổi
việc. Tối hôm ấy, tôi nằm trong xó ở khu nhà tạm. Thân thể tôi
đau nhừ, lưng đau tưởng như gãy gập, cổ họng rát khô. Nửa đêm,
có tiếng kẹt cửa rồi Mây mang vào cho tôi một bát cháo nóng.
Mây hỏi tôi: "Anh Chương! Anh bị sốt à?. Tôi bảo. "Không".
Mây bảo: "Anh Chương này, tối nay tôi phải lên hầu ông chủ. Tôi
không thể từ chối vì món tiền ông ta cho tôi quá lớn.... Tôi không
muốn dành sự trong trắng của tôi cho người khác... Tôi muốn
anh... Anh giúp tôi đi...". Mây đưa tay cởi cúc áo ngực của tôi.
Trong bóng tối mờ mờ, Mây quay người lại, tôi cảm thấy tấm lưng
trần quẫy ở trước mặt, ánh sáng trắng bên ngoài chiếu vào trông
thật kinh dị nhưng đẹp lắm. Tôi chợt nhớ đến Mẹ Cả, đến con gái
thủy thần. Lòng tôi nhói lên cảm giác đau đớn xót xa.
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 143
http://ebooks.vdcmedia.com
Tôi nghe như có tiếng khóc từ nơi xa xăm vọng lại, như từ
nơi hoang mạc đưa tới. Nước mắt của tôi và Mây hòa quện vào
nhau ướt đầm trên hai khuôn mặt.
Mây giằng ra khỏi tôi thất vọng: "Này Chương! Anh bất lực
à?". Tôi úp mặt khóc thầm, xấu hổ, ê chề. Mây đứng dậy bảo tôi:
"Em hiểu, cái số của em nó thế... Anh đừng buồn, đừng khóc nữa...
Những người ở trên nhà kia họ được tất cả... Anh Chương, xin anh
bảo trọng thân mình, dẫu chỉ để cho em đỡ khổ...".
Sớm hôm sau, tôi bỏ đi rồi khỏi thành phố. Tôi không có ai để
chào từ biệt.
Tôi cứ đi, đi mãi... Trước mặt tôi là dòng sông thao thiết.
Sông chảy ra biển. Biển rộng vô cùng. Tôi chưa biết biển...Tôi chưa
biết biển... Mà tôi sống nửa cuộc đời rồi đấy. Chỉ vài năm nữa đến
năm 2000.
Con gái thủy thần! Nàng ở đâu? Nàng ở chỗ nào? Vì cái gì?
Bởi cái gì? Để tôi mượn màu son phấn ra đi...
Hà Nội, tháng 4-1988
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 144
http://ebooks.vdcmedia.com
NHỮNG NGƯỜI THỢ XẺ
Kéo cưa lừa xẻ
Ông thợ nào khỏe
Thì ăn cơm vua
Ông thợ nào thua
Thì về bú tí...
Ít năm trước đây, tôi theo một toán thợ xẻ lên miền ngược
kiếm ăn. Chúng tôi có năm người, do anh họ tôi tên là Bường đứng
ra làm cai. Bường là một tay anh chị khét tiếng. Trước kia Bường
đi bộ đội, ở một đơn vị đặc công thủy. Năm 1975, anh dây dưa vào
một vụ trộm phân đạm ở huyện, bị tù ba năm. Ra tù, Bường chẳng
chịu làm ăn gì, mở một quán rượu thịt chó nhưng được hơn một
năm thì phá sản. Thời gian Bường mở quán, trong làng tôi nhiều
nhà bị mất trộm chó hết sức thần tình. Có nhà, dù chó đã được
đóng cũi, cũi lại để trong buồng, buồng lại khóa, thế mà vẫn mất.
ủy ban xã ngờ Bường là thủ phạm các vụ trộm này nhưng không
có bằng chứng nên anh vẫn vô can. Sau này, vì thua bạc, chán đời,
Bường phóng hỏa đốt quán. ít lâu sau Bường chuyển sang nghề
buôn cây. Nhà nào có cây nhãn, cây mít, cây hồng xiêm... mới ra
hoa anh đã đến đặt tiền cọc mua trước. Được hai năm, anh bỏ đi
buôn bè trên mạn ngược. Lần này, Bường về lập một toán thợ xẻ
theo anh lên rừng kiếm ăn. Bường biết, ở miền núi, nghề thợ xẻ là
nghề rất có triến vọng.
Trong toán thợ chúng tôi có hai anh em sinh đôi là Biên và
Biền, đều mười bảy tuổi, khỏe như trâu mộng. Anh Bường và tôi
họ Đặng, còn Biên và Biền họ Hoàng, nhưng chẳng biết quan hệ
họ hàng thế nào mà Biên và Biền gọi anh Bường là bá, còn gọi tôi
là ông trẻ. Biên và Biền là con ông Hai Dung. Ông Hai Dung là
thầy dạy võ trong môn phái Thiếu Lâm Hồng Gia ở quê tôi. Trước,
tôi có theo học ông Hai Dung hai năm. Tôi thuộc thế hệ đàn anh
của Biên và Biền. Trong toán thợ, ngoài bốn anh em còn có cu
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 145
http://ebooks.vdcmedia.com
Dĩnh là con thứ hai anh Bường, thằng bé mười bốn tuổi, đi theo
chúng tôi để hầu cơm nước.
Tôi là một thanh niên khỏe mạnh. Tôi học xong đại học, do
thi trượt tốt nghiệp nên phải ở nhà, để đợi năm sau thi lại. Nhà tôi
đông anh em, bố mẹ tôi sinh được những chín người con. Các anh
chị đều làm ruộng, ai cũng chân chỉ hạt bột, chỉ có tôi ngỗ ngược
hơn cả.
Anh Bường bảo bố mẹ tôi: “Thằng Ngọc (Ngọc là tên tôi) có
máu giang hồ, sao Tử vi đóng ở cung Di, ra ngoài thì Tả phù, Hữu
bật, ở nhà chỉ ngộ độc mà chết, chú thím thương nó thì cho nó lên
rừng với tôi một chuyến”. Bố tôi bảo: “Tôi chỉ sợ nó làm lỡ việc của
anh”. Anh Bường cười khà: “Lỡ việc, tôi đánh bỏ mẹ. Giang hồ có
luật giang hồ. Chú thím cho nó đi với tôi, vừa đỡ tốn cơm nhà, vừa
có tiền, một năm sau tôi trả nó về nguyên vẹn là được chứ gì?” Bố
tôi bảo: “Hỏi nó xem”. Anh Bường bảo tôi: “Đi chứ? ở nhà với mẹ
biết ngày nào khôn?” Tôi bảo: “Đi thì đi, nhưng. anh dánh tôi là tôi
đánh lại đấy” Anh Bường cười nhạt: “Được rồi. Anh em họ hàng
đối xử với nhau phải nhũn nhặn chứ?”
Ăn tết Nguyên đán xong được mười ngày thì chúng tôi lên
đường. Hôm đi, chị Bường làm cơm.
Năm người chúng tôi, ai cũng hăng hái. Thức ăn chẳng có gì:
một đĩa lòng lợn, một đĩa dưa muối với hai bát khoai tây nấu cổ
cánh gà. Đĩa thịt gà lèo tèo ít miếng xương xẩu vì bao nhiêu miếng
nạc chị Bường phải lọc ra để làm thức ăn cho bố anh Bường đang
ốm nặng bệnh viện.
Anh Bường bảo: “Chúng mày thông cảm. Tao cũng muốn ra
quân cho oai nhưng ngặt nhà nghèo quá. Bằng ngày này sang
năm, ngồi ở đây, tao xin hứa mỗi thằng một con gà tần”.
Chúng tôi ăn uống xong thì lên đường. Mỗi người một ba lô
con cóc đeo vai đựng gạo, đựng quần áo. Cu Dĩnh thì đeo nồi xoong
bát đĩa. Dụng cụ có hai bộ cưa xẻ, mấy cái choòng, mấy ái dũa,
ngoài ra chẳng có gì cả.
Chị Bường dắt theo ba đứa con đưa tiễn chúng tôi. Anh
Bường bảo: “Thôi mẹ đi vể đi, bảo vệ an toàn cái hĩm, chờ tớ một
năm sau tớ về”. Chị Bường nửa cười nừa khóc: “Đồ phải gió! ở trên
ấy nước độc lắm đấy! Đừng có tắm đêm mà ngã nước đấy! “ Anh
Bường bảo: “Nhớ rồi! Khổ lắm! Đêm ai lại đi tắm nước lã bao giờ?
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 146
http://ebooks.vdcmedia.com
Thôi về đi! Thương anh giấu ở trong lòng. Xin em chớ có lòng
thòng với ai”.
Chị Bường bảo “Các con chào bố đi”. Ba đứa con anh Bường
líu ríu: “Con chào bố”. Anh Bường bảo: “Vâng! Chào các ông các bà!
Các ông các bà ăn no ngủ khỏe. Bố phải xa mẹ lăn lóc trên đường”.
Chị Bường bảo: “Dĩnh ơi, con nấu cơm, nhớ đổ nước thì đo một đốt
rưỡi tay là vừa đấy”. Cu Dĩnh bảo: “Con nhớ rồi. Ở nhà mẹ đừng
đánh em Tín nhé. Con có mấy trăm đồng giấu đằng sau cái gương,
mẹ cứ lấy mà tiêu”. Anh Bường bảo: “Đủ rồi đấy, các nhà tình cảm
chủ nghĩa ạ. Cứ thế này văn học nước ta chảy nước ra mất”.
Chúng tôi đến Hà Nội tìm bến xe đi Tây Bắc. Anh Bường có
vẻ rất thạo. Biên, Biền và cu Dĩnh lần đầu mới được đi xa nên
thấy cái gì cũng lạ. Anh Bường bảo: “Chúng mày cẩn thận. Ở Hà
Nội ăn cắp như rươi. Nó thỉnh mất bộ cưa thì ăn mày đấy”. Đường
đi Tây Bắc lắm dốc đèo. Biên và Biền bị say ô tô, nôn cả ra mật
xanh, mật vàng. Hai ngày liền ngồi xe, tôi cũng lử lả cả người.
Xuống xe, chúng tôi ăn uống qua quýt, nghỉ ngơi ở thị trấn
H. một buổi rồi theo anh Bường vào sâu trong vùng núi thuộc đất
của đội Bình Minh nông trường X. Hai bên bạt ngàn là ngô và
bông. Những dãy núi đá vôi trập trùng cao ngất. Chúng tôi đi men
ở dưới chân núi, vừa bé nhỏ, vừa cô đơn, lại liều lĩnh, mà bất lực,
thậm chí vô nghĩa nữa. Bạt ngàn là hoa ban trắng, màu trắng đến
là khắc khoải, nao lòng. Này hoa ban, một nghìn năm trước thì
mày có trắng thế không?
Anh Bường bảo: “Cái thằng nào nghĩ ra cái tên Bình Minh ở
đất khỉ ho cò gáy này thật là một thằng bịp bợm khốn nạn”. Lại
bảo: “Cái tên hiệu nó ghê lắm nhé. Vùng ma thiêng nước độc thì
tên là Tương Lai, Bình Minh, Tân Lập, Đoàn Kết, Tự Cường! Kêu
cứ như chuông! Mấy thằng bán quán, khách vào thì chém cổ lại
đặt tên là Bình Dân với Thanh Lịch! Còn mấy thằng bán thuốc bắc
nạo thai con gái lại đặt tên là Hồi Xuân với Cứu Thế! Văn học
nước mình rôm rả thật!”
Chúng tôi cười, vừa đi vừa nói chuyện lan man. Khoảng gần
tối, chúng tôi gặp một cặp vợ chồng đang đẩy một xe củi, người vợ
cầm càng xe, còn anh chồng đẩy phía đằng sau. Anh chồng đeo
kính, ra dáng trí thức, cô vợ thon thả, trắng trẻo, trông rất dễ
mến. Anh Bường ngỏ lời:
“Thạch Sanh đốn củi trên rừng.
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 147
http://ebooks.vdcmedia.com
Để nàng công chúa kéo càng lệch vai”.
Cô vợ đáo để, dừng xe lại ngay: “Có thương thì đẩy giúp, chứ
làm thơ thì công chúa chẳng cần!” Anh Bường cười khà: “Khá lắm!
Chú Biền, chú giúp cô ấy một tay. Xin lỗi hai bác, hai bác về đâu
mà đến giờ này vẫn còn vất vả thế này?” Cô vợ bảo: “Chúng em về
đội Bình Minh. Các bác đi xẻ ở đâu thế” Anh Bường bảo: “Nào đã
biết xẻ ở đâu? Tối nay còn chẳng biết ngủ ở đâu nữa là”. Anh
chồng xởi lởi: “Hay các bác về nhà chúng tôi? Nhà chỉ có mỗi hai vợ
chồng son, củng rộng rãi. Biền cầm càng xe, chúng tôi đẩy phía
đằng sau. Cả bọn vừa đi vừa nói chuyện. Anh chồng cho biết tên là
Chỉnh, là bác sĩ ở bệnh viện nông trường, còn cô vợ tên là Thục, là
giáo viên cấp hai. Hai vợ chồng có nhà ở đội Bình Minh, lấy nhau
được hơn năm nay nhưng chưa có con. Hai người đều quê ở Hà
Nam Ninh.
Ăn cơm xong, chúng tôi ngồi nói chuyện phiếm. Anh Chỉnh
bảo: “Trong Tạ Khoang có cây chò chỉ bị đổ, ông Thuyết phó giám
đốc nông trường xin xẻ làm nhà, các bác đến hỏi thì có việc đấy”.
Chị Thục bảo: “Dào ôi, xẻ cho cái lão người khu Bốn ấy thì ăn cứt
sắt, lão ấy keo kiệt lắm”. Anh Bường bảo: “Chó ngựa thì có chọn
chủ bao giờ. Bà chị ơi, bà chị có thương chúng em là loài súc vật
thì mách đường đi đến nhà ông Thuyết ấy”. Chị Thục bảo: “Đi thì
đi. Cách đây dăm nhà chứ mấy”. Anh Bường đi theo chị Thục, lát
sau về bảo: “Mai quân ta kéo vào Tạ Khoang”. Chị Thục bảo: “Em
chịu bác Bường, bác nhũn thật đấy. Anh Chỉnh này, có ai công xẻ
gỗ rừng lại đi tính như công thợ mộc mướp của nông trường
không? Thợ nông trường còn có gạo cấp, các bác là dân tự do lấy gì
mà ăn?” Anh Bường bảo: “Bí kế phải nhận thôi, tôi cũng chẳng
nhũn gì đâu. Kéo cưa lừa xẻ mà... “ Chị. Thục bảo. “Dân khu Bốn
ghê thật. Gì thì gì, cái đất cằn nó làm ti tiện con người dến sợ.
Ngồi nói chuyện, chủ nhà không mời được hớp nước nóng”. Anh
Chỉnh bảo: “Cô thành kiến lắm. Người ta chỉ xét gốc tích quê quán
của bọn người thường, ở bậc cao nhân điều ấy có quan trọng gì”.
Chị Thục cười nhạt: “Ông Thuyết là cao nhân chắc?”. Anh
Chỉnh bảo: “Gì thì gì, đã làm đến phó giám đốc nông trường thì
đừng có bỉ người ta”. Chị Thục bảo. “Vâng, anh thì lấy lễ làm
trọng”. Anh Bường bảo: “Tay ấy cũng cao nhân đấy, bà chị ạ. Hắn
nói chuyện với mình hệt như nói với thằng Không, thế là hắn cũng
đắc đạo. Hắn có cho em cãi hắn một câu nào đâu?” Chị Thục phì
cười: “Đạo gì mà đạo lạ thế?” Anh Bường bảo: “Nước ta lắm dạo
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 148
http://ebooks.vdcmedia.com
lắm. Trong miền Nam có đạo thờ cả ông Quan Công, lẫn ông Victo
Huygô thì mới quái dị”. Chị Thục bảo. “Thế thì tôi biết ông Thuyết
thờ đạo gì rồi”. Anh Bường cười tủm: “Em cũng biết”.
Sáng hôm sau, chúng tôi dậy sớm nấu cơm ăn rồi đi gặp ông
Thuyết, Chị Thục bảo: “Tôi thấy các bác nấu canh suông, cầm lấy
gói mì chính mang đi chế vào cho nó có chất”. Anh Bường giãy nảy
không nhận. Chị Thục bảo: “Các bác khinh vợ chồng em, lần sau
đừng có qua đây nhé”. Anh Bường phảỉ nhận. Anh Bường bảo:
“Chúng em cám ơn”. Rồi thở dài: “Nghĩa này phải trả đây”. Anh
Chỉnh cười: “Bố thợ xẻ. này khó chơi thật. Bố cứ kỹ tính thế thì
chóng già đấy”.
Chúng tôi gặp ông Thuyết ở đầu ngõ. Tôi rùng mình vì trông
thấy khuôn mặt ông ta: mặt đen mà tái như da ở bìu dái, lông mày
rậm, răng vẩu mà vàng như răng chó. Ông Thuyết bảo: “Đi bộ mất
mấy cây số”. Nói xong đi liền, suốt chặng đường chẳng nói năng gì.
Cây gỗ chò chỉ bị bão đánh bật gốc nằm vắt ngang suối cạn,
dài phải đến ba mươi mét, vòng gốc phải bốn người ôm mới xuể.
Ông Thuyết bảo: “Chơi được không?” Anh Bường bảo: “Ghê cả
răng”. Ông Thuyết có vẻ khó chịu. Anh Bường bảo: “Chỗ này xa
nhà nhỉ”. Ông Thuyết bảo: tớ đây chỉ có gấu với khỉ thôi. Các bác
làm lều mà ở. Chiều tôi cho người mang chăn chiếu đến. Tự túc, tự
cường, làm việc thật lực nhé. Kích cỡ phân khối tôi ghi cả trong tờ
giấy này”. Ông Thuyết đưa cho anh Bường một tờ giấy kín đặc
chữ. Anh Bường cầm lấy đưa cho tôi. Anh Bường bảo: “Thưa bác,
nhỡ chúng em bị chó sói ăn thịt thì sao?” ông Thuyết bảo: “Không
có chó sói đâu. ở đây chỉ sợ rắn thôi. Các bác phải cẩn thận loại
rắn màu xanh lục, nó đớp một phát là toi đời đấy”. Anh Bường
cười nhạt: “Cám ơn bác chỉ bảo. Thế mấy ngày bác cho đưa thức ăn
một lần?” ông Thuyết bảo: “Cũng còn tùy, nhưng cứ yên tâm, tôi sẽ
cung cấp đều. Tôi về nhé!” Anh Bường bảo: “Bác lại nhà. Cho em
gửi lời cám ơn bác gái với các cháu”.
Ông Thuyết đi, còn lại trơ trọi năm người chúng tôi giữa
cánh rừng hoang. Anh Bường chửi: “Tiên sư đời, khốn nạn chưa!
Các con ơi các con, các con đã biết đời là gì chưa?” Tôi bảo: “ Cái
ông Thuyết trông kinh nhỉ”. Anh Bường bảo: “Làm việc đi chúng
mày! Thằng Biên thằng Biền chuẩn bị cưa! Tao với thằng Ngọc
làm lán. Dĩnh ơi, mày đi xung quanh đây xem chỗ nào có nước
không?”
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 149
http://ebooks.vdcmedia.com
Chúng tôi bắt tay vào việc. Anh Bường chặt tre, đánh gianh,
loáng cái là xong. Biên và Biền cưa khúc ngọn trước, xẻ ra mấy
tấm ván làm phản nằm. Đến chập tối thì xong mọi việc. Cu Dĩnh
đang nấu cơm thì thấy một cô gái gánh đồ lúng củng đến. Cô gái
xưng tên là Quy, mười bảy tuổi, là con gái đầu của ông Thuyết.
Quy trắng hồng, khuôn mặt trông rất dễ ưa. Anh Bường bảo: “ Em
ơi, bà chúa của anh ơi, em mang những gì cho các anh đấy”. Quy
bảo: “Thưa bác, bố cháu bảo mang cho các bác hai cái chăn bông,
năm cân thịt lợn, một chai nước mắm với hai chục cân gạo”. Anh
Bường bảo: “Được rồi. Thế có mang cho các anh cái đèn không?”
Quy bảo: “Thôi chết, cháu quên mất. Cháu tưởng các bác ở giữa
rừng thì cần gì đèn.” Anh Bường bảo: “Sống dầu đèn, chết kèn
trống. Tưởng gì mà tưởng lạ thế “ Quy bảo: “Thôi được, ngày mai
cháu lại vào, cháu về đây” Anh Bường bảo: “Sao lại về? Ngủ đây
với các anh. Anh bảo thằng Ngọc kể chuyện trinh thám cho mà
nghe”. Quy bảo: “Phải gió! Cháu về đây Trời sắp tối rồi”. Anh
Bường bảo: “Ngọc! Tiễn cô bé một đoạn”.
Tôi đi theo cô gái. Tôi hỏi: “Em tên là Quy à? Tên hay nhỉ?”
Quy cười: “Có gì đâu mà hay? Con gái tên là Quy vất vả lắm. Có
người bảo em có cái tên rất chi là a dua”. Tôi bảo: “Cái tên ấy kể
cũng lạ. Hình như cũng là một thứ thần trùng. Hồi tôi học đại học,
những cô nào tên Quy đều nhạt thếch và bạc bẽo”. Quy ngạc
nhiên: “Anh học đại học, sao còn đi làm thợ xẻ?” Tôí cười, học lối
nói của anh Bường, tôi bảo: “Đấy là vì tình đấy, em ạ. Tình bao giờ
cũng lung tung. Người ta chỉ xót nó khi nó buột khỏi tay thôi”. Quy
bảo: “Anh nói hay nhỉ? Em chẳng hiểu gì”. Tôi bảo: “Em chẳng
hiểu gì đâu”. Trong lòng tôi một nỗi căm giận vô cớ bỗng dưng vụt
đến, khiến tôi đắng khô miệng lại. Tôi rít khe khẽ: “Chỉ có một anh
thôi, còn lại là chúng nó”. Quy ngạc nhiên, hốt hoảng. Chúng tôi
chia tay nhau như người dưng. Mà người dưng thật! Người dưng ơi
người dưng, một triệu người tôi gặp trong đời có ai là máu của
máu tôi? Là thịt của thịt tôi? Có aị sẽ sống vì tôi và chết vì tôi? Có
ai không? Có ai là hoàng đế của tôi? Cũng là thần tử của tôi? Ai là
tâm phúc với tôi? Là hy vọng của tôi? Cũng là địa ngục của tôi?
Tôi quay lại lán. Cả bọn ăn cơm thầm trong bóng tối. Anh
Bường hỏi tôi: “Thế nào? Mày có hôn con gái tay Thuyết được cái
nào không mà mặt mày u ám như mặt khỉ ấy?” Tôi cáu: “Anh
đừng đùa kiểu ấy”. Anh Bường bảo: “Thôi ông trí thức con ơi, các
ông cứ đâu đâu về mặt đạo đức, điều ấy chỉ có lợi cho chính trị
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 150
http://ebooks.vdcmedia.com
thôi, còn đàn bà thì không có lợi gì cả”. Tôi ăn cơm mà thấy miếng
cơm nhạt thếch. Tôi cắn tan cả một hòn sỏi trong miệng. Có gì
đâu, hồi học đại học, tôi đã từng yêu và chịu đau đớn. Tôi sẽ kể lại
việc này ở một đoạn khác. Ban đêm, sương xuống lạnh chúng tôi
đốt một đống lửa rồi chui vào chăn nằm. Nửa đêm, có một con
hoẵng tác rất thảm thiết ở bên kia núi, tôi không sao ngủ được.
Anh Bường thức dậy bảo: “Này công tử bột, nhớ nhà hả?” Tôi bảo:
“Không. Con hoẵng nó kêu thương quá. Nó lạc mẹ hay sao hả
anh?” Anh Bường bảo: “Mày không nên đa cảm như thế. Cuộc đời
còn cực nhọc lắm con ạ. Chúng ta phải làm kiệt sức để kiêm miếng
ăn, đa cảm làm yếu người đi. Ngày mai khối lượng công việc rất
nặng. Mày mất ngủ vì một tiếng hoẵng kêu, điều ấy có hại vô
cùng. Tao đưa mày lên rừng làm việc chứ không phải để mày tu
dưỡng”. Tôi thở dài: “Hoẵng nó kêu suốt đêm... Bao giờ nó sẽ gặp
mẹ... Anh cứ ngủ đi. Anh kệ em! Ngày mai em không làm mất việc
đâu”. Anh Bường cáu: “Thằng khỉ ạ, những nhạy cảm vô lối sẽ làm
tan nát cuộc đời mày mất thôi. Làm gì có chuyện hoẵng đi tìm mẹ?
Con ơi, đấy là một con hoẵng cái trụy lạc, nó đi tìm hoẵng đực. Vô
phúc cho nó, vớ được một con hoẵng đực Sở Khanh. Con hoẵng đực
này chơi bời nhiều quá. Hoẵng cái bị đổ bệnh. Đơn giản là như
thế”.
Mãi mãi là như thế. Tất cả những tiếng kêu trong đêm đều
là tiếng kêu bệnh hoạn của dục vọng suy đồi. Tình mẫu tử không
bao giờ gào toáng lên thế. Tình mẫu tử là thứ nước mát chảy
ngược vào lòng, nó bào tan nát ruột gan ra, hoặc nó biến thành
máu để bắt cơ thể làm việc, buộc phải đẻ ra một sản phẩm vật
chất cụ thể thiết thực, không hề phù phiếm”.
Tôi ngủ thiếp đi trong những chập chờn mộng mị. Tôi biết
anh Bường không có khả năng lý giải gì về sự sống. Mà nói chung,
không ai lý giải được gì về nó, cái sự sống vô cùng vô tận ấy. Hễ tối
tăm và đói kém là nó sẽ tác ầm lên.
Sáng hôm sau, cơm nước xong là chúng tôi vào việc. Biên với
Biền một cặp. Tôi với anh Bường một cặp. Chúng tôi dùng cưa
ngang cắt cây gỗ ra từng đoạn ngắn dài theo kích cỡ ông Thuyết
định sẵn. Chò chỉ là loại gỗ rất cứng và giòn, cưa ngang thì dễ, xẻ
dọc thì thật cực nhọc. Thân gỗ to, chúng tôi phải xẻ theo lối Thanh
Hóa, tức là cứ để khúc gỗ ngang dưới đất mà xẻ chứ không kê kích
gì cả. Không hiểu cây chò chỉ này ra sao mà nhựa gỗ rất cay, cả
bốn chúng tôi ai cũng nước mãt nước mũi giàn giụa. Anh Bường
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 151
http://ebooks.vdcmedia.com
bảo: “Loại gỗ này vua Thủy Tề dùng làm nhà dưới nước, khó nhằn
lắm. Mẹ khỉ, kiếp trước lũ chúng ta nợ thằng cha Thuyết một vạn
quan đây”.
Theo giấy tờ ông Thuyết ghi sẵn, chúng tôi phải xẻ cái cột
nhà 40x40x320, đấy là chưa kể các cây quá giang với vì kèo. Anh
Bường bảo: “Lão Thuyết này làm nhà kiểu gì mà lắm cột cái thế
không biết? Hay là nhà sàn?” Buổi trưa có một anh công nhân
nông trường đi kiếm củi qua chỗ chúng tôi Anh Bường níu lại nói
chuyện. Anh Bường phàn nàn phải xẻ 36 cái cột nhà to tướng, anh
công nhân cười: “Nhà năm gian trên này chỉ đến 12 cái cột là hết
mức. Tay Thuyết này ranh lắm, chắc chắn hắn xẻ để bán cho cánh
lái xe dưới xuôi đây mà. Họ thích cột nhà bằng gỗ chò chỉ lắm”.
Anh Bường bảo: “Ông anh này, phiền bác dụ cánh lái xe vào đây,
bọn này sẽ bán trực tiếp, không cho tay Thuyết biết, có được
không?” Anh công nhân bảo: “Được. nhưng có mầu không? “ Anh
Bường bảo: “Dứt khoát chứ? Bác tên là gì? Em tên là Đặng Xuân
Bường”. Anh công nhân bảo: “Tôi tên là Trần Quang Hạnh”. Anh
Bường bảo: “Bác có cái tên đẹp thật. Đừng làm xấu cái tên nhé”.
Anh công nhân cười: “Được rồi, bốn hôm nữa sẽ có ô tô vào đấy”.
Suốt ngày hôm ấy, chúng tôi chờ mãi nhưng không thấy Quy
đến. Anh Bường bảo: “Con ranh con, lại nói dối rồi. Đàn bà ấy,
chúng mày ạ, không nên bao giờ đặt lòng tin vào chúng. Chúng
tàn bạo trong chính sự ngây thơ trong trắng của chúng. Chúng
gây ra cho ngưti ta hy vọng, ham muốn, chờ dợi; rất cuộc, ta cứ
mòn mỏi đi cho đến khi nhắm mắt xuôi tay”
Hôm sau nữa thì Quy đến. Cô mang cho chúng tôi hai cái
bắp cải với cây đèn dầu. Quy bảo: “Eo ôi, các bác làm nhanh nhỉ.
Được bao nhiêu là gỗ rồi. Mai cháu phải bảo bố cháu vào xem mới
được”. Anh Bường bảo: “Đừng bảo ông cụ vào, bọn anh chỉ mê em
thôi. Ông cụ vào là bọn anh lãn công đấy. Lao động chân tay, em ạ,
không thể lấy chính trị động viên được, chỉ lấy tiền và gái thôi,
đấy mới là thuốc bổ chứ. Chủ nghĩa tư bản nó có cái đểu là lấy tiền
và gái để bóc lột giá trị thặng dư, nó làm cho các bác vô sản nhà ta
mất hết của cải và tinh lực. Đả đảo chủ nghĩa tư bản thối nát”.
Trước khi Quy về, anh Bường bảo: “Ngọc ơi, mày lấy giấy bút
ra biên cho tao cái thư. Em Quy ra bưu điện gửi cho anh nhé”. Quy
bảo: “Bác cứ viết thư đi”.
Anh Bường đọc để cho tôi chép. Thư như sau:
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 152
http://ebooks.vdcmedia.com
Rừng Tây Bắc ngày... tháng... năm...
Kính nhớ gửi ông Hai Dung (tức là bố của Biên và Biền), bác
cả Điều (tức là bố tôi, mẹ cu Dĩnh (tức là vợ anh Bường).
Tôi là Bường, thay mặt anh em thợ xẻ báo tin đã có việc làm,
công trả khá, mọí người đều khoẻ. Đồng bào miền núi ai cũng tốt,
người ta đều giúp đỡ chúng tôi hết lòng hết sức. Tuần sau tôi sẽ
gửi tiền về mẹ cu Dĩnh chia cho nhà chú Biên, chú Biền ba phần,
nhà bác cả Điều một phần, còn giữ lại nhà ta một phần. Thuốc
thang cho ông cụ tùng tiệm thôi, bệnh già thì chẳng gì chữa được,
cốt là cho mấy đứa trẻ có áo mặc, đừng chết đói. Tôi chỉ thương
mấy mẹ con không có cái nhà tử tế mà ở nên quyết tâm xông pha
lặn lội trên rừng. Nhờ giời có phương hướng đúng, chỉ hai năm là
nên danh giá. Tôi xin mẹ cu Dĩnh giữ trọn chữ hiếu, chữ tình, còn
mọi thứ ở đời đều phù vân cả. Giấy vắn tình dài. Ký tên: Đặng
Xuân Bường
Quy bảo: “Bác Bường viết thư hay nhỉ”. Anh Bường cười khà:
“Cũng là trò mị dân thôi, cô em ơi. Tráng sĩ xa nhà, cốt nhất cái
hậu phương phải ổn định”. Chúng tôi giữ Quy lại ăn cơm nhưng
Quy không nghe. Anh Bường bảo: “Phiền cô em vất vả quá. Em
ngồi đây, anh bảo chúng nó vật nhau mua vui cho mà xem”.
Anh Bường bảo chúng tôi cởi quần áo ra rồi làm bốn cái
thăm bằng giấy, người nào bốc phải thăm có dấu cộng thì phải vào
xới vật nhau. Tôi và Biền bốc phải thăm có dấu cộng. Anh Bường
cười khà: “Hay quá, tao chỉ sợ thằng Biên, thằng Biền bốc phải
thăm, hai anh em sinh đôi vật nhau thì chẳng khác “Củi đậu đun
hạt đậu, hạt đậu khóc hu hu, cùng sinh ra một gốc, thui nhau nỡ
thế ru? (Thơ Tào Thực). Bây giờ bắt đầu vào cuộc, thằng nào thắng
chiều nay được nghỉ”.
Tôi với Biền vào xới. Biền ít tuổi nhưng to con hơn tôi, hắn
nặng những 62 cân. Tôi và Biền đều học thầy Hai Dung nên các
ngón nghề đều chẳng lạ gì nhau. Biền tính rất cục, hắn đã cáu lên
thì bất chấp, anh em họ hàng hắn cũng chẳng nể. Tôi biết vậy nên
bước vào xới tôi phải tươi cười như hoa như nụ, đi những miếng
nhẹ nhàng để đẩy hắn vào thế không chơi ác được. Hai chúng tôi
vờn nhau độ ba phút tôi đã dụ Biền theo nhịp những miếng trò
hào hoa vô thưởng vô phạt của tôi. Tôi giơ chân, Biền cũng giơ
chân. Tôi giơ tay, Biền cũng giơ tay. Anh Bường, Quy, Biên và cu
Dĩnh vỗ tay hò hét rầm lên. Tôi bổ miếng thượng, Biền cũng bổ
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 153
http://ebooks.vdcmedia.com
miếng thượng. Tôi bổ miếng hạ, Biền cũng bổ miếng hạ. Tôi nghĩ
thầm: “Số thằng này, trời bắt ăn đất, không phải lỗi ở mình”. Tôi
phục xuống, vận nội công bất thần hai tay tóm lấy cổ chân Biền
ngay chỗ mắt cá, vừa bóp vừa tuốt thẳng lên quá đỉnh đầu. Biền bị
đau, lại mất thế, ngã oạch một cái. Tôi sấn vào, gịân đầu gối vào
chỗ bọng đái, lấy cùi tay chặn ngay cổ Biền khiến hắn không thở
được nữa. Mọi người vỗ tay rầm lên. Biền ngồi dậy, lắc đầu: “Ông
trẻ đểu thật, tưởng chơi đùa hóa ra chơi thật”. Tôi cười, vỗ vai
Biền: “Mình xin lỗi, miếng này ông cụ dạy thêm nên Biền không
biết đấy thôi”.
Quy có vẻ thích, hai má đỏ lựng. Anh Bường bảo: “Bây giờ
đến lượt anh”. Anh Bường nhảy ra bãi cỏ, đi bài Xà quyền là một
bài võ nổi tiếng trong môn phái võ Vịnh Xuân, vừa đẹp mắt, lại
biến hóa khôn lường. Chúng tôi nhìn, ai nấy đều nín thở, thót tim
lại vì căng thẳng. Tôi đã thấy nhiều người múa quyền nhưng ít
thấy ai chuyên tâm vào bài quyền như vậy. Chúng tôi như bị hút
hồn. Chỉ đến khi anh Bường dừng tay bái tổ, cả mấy anh em
chúng tôi rnới thở phào nhẹ nhõm. Chiều hôm ấy trời nắng chang
chang. Tôi hỏi anh Bường: “Em tự do chứ?” Anh Bường dứt khoát:
“Không”. Tôi bảo: “Thằng nào được vật thì nghỉ cơ mà?” Anh Bờng
kéo tôi ra góc để Biên và Biền khỏi nghe thấy. Anh Bường bảo:
“Tao nói cho mày biết, mày bỏ cái trò lưu manh ấy đi. Mày dụ
thằng Biền chơi giả để hạ nó thật. Lối vật của mày là lối vật của
quân trí thức, mày bịp con Quy thì được chứ không bịp được tao
đâu”. Tôi cười: “Anh biết không: người cách mạng chỉ chú tâm vào
mục đích cuối cùng mà thôi”. Anh Bường bảo: “Đừng có bẫy tao
vào chính trị tư tưởng, mày đểu lắm”. Tôi bảo: “Anh còn lạ gì
thằng Biền nó khỏe thế, nó bẻ gãy tay tôi anh có thương không?”
Anh Bường bảo: “Bản chất của mày là một thằng trí thức lưu
manh chính trị. Tởm lắm! Cút mẹ mày đi “ Tôi bảo: “Anh là một
thằng tù hình sự, một tên lưu manh “gin”, tại sao anh không chịu
nổi tôi?” Anh Bường nhổ nước bọt vào mặt tôi. Anh bảo: “Mày tự
do. Nếu cần, sáng sớm mai tao đi vay tiền cho mày về xuôi”.
Tôi nằm úp mặt xuống bãi cỏ. Gió thổi một lúc làm khô bãi
nước bọt trên mặt tôi. Bàn tay tôi sạn chai và rớm máu, bàn chân
tôi nứt nẻ. Suốt một tuần nay tôi không tắm giặt, da thịt tôi bẩn
thỉu, ngứa ngáy. Tôi bỗng thấy thương xót mình ghê gớm. Một nỗi
thương xót khủng khiếp bóp nghẹt tim tôi. Tôi hộc lên như chó. Tôi
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 154
http://ebooks.vdcmedia.com
lăn lộn trong đám cỏ gianh, đá nhọn và gai góc. Tôi nhắm mắt lại
để cố hình dung khuôn mặt cô gái tôi đã từng yêu.
Nàng bé nhỏ, mặt tròn, lông mày rậm, có một nốt ruồi sau cổ
cách tai phải chừng bốn phân. Tất cả đường nét trên khuôn mặt
nàng đều khá rõ ràng: đôi môi, cánh mũi, cả những đường viền...
Nàng không hiểu tôi có thể mang lại cho nàng điều gì đó hơn cả
tình yêu (làm gì có tình yêu?) Nàng dã đánh mất đi sự kính trọng
và thương xót trong tôi. Mãi mãi. Vĩnh viễn. Không gì cứu chuộc
được. Tôi chỉ căm giận, căm giận những phù vân trong toàn bộ
hoàn cảnh sống của thời đại tôi. Những giáo điều đạo đức bao giờ
cũng giản dị, ngây ngô, buồn cười, sơ lược, thậm chí còn đểu giả
nữa. ác nhất là những giáo điều ấy đúng. Bởi nó cần. Nó là sợi xích
tròng cổ để giữ hình ảnh tương đối về mỗi chúng ta. Nếu không sẽ
là hủy diệt...
Tôi đi vào rừng tìm nước tắm. Suối cạn khô. Những cánh
bướm trắng lả tả, chập chờn trong hộc đá. Ngược suối mãi, tôi mới
tìm được một mó nước khả dĩ tắm được.
Tôi cởi trần truồng, đầm mình trong vũng nước giống như
trâu đầm. Nước xanh lè, hơi nhơn nhớt vì đáy nước nhiều lá mục
quá. Tôi không dám tắm lâu vì sợ ốm, sợ ngã nước. Hai mươi mốt
tuổi đầu mà chết thì thật phí đời. Cần phải sống, cho dù cuộc sống
ngàn lần khốn nạn, đầy rẫy xấu xa cũng như cực nhọc.
Tôi quay trở về lán xẻ. Anh Bường kê chéo khúc gỗ đang
cùng cu Dĩnh kéo cưa. Anh Bường đứng trên cao, còn cu Dĩnh ngồi
phệt xuống đất. Thằng bé rán sức, mồ hôi mồ kê đầy trên lưng
trông rất tội nghiệp. Tôi đến gần cu Dĩnh, lẳng lặng cầm lấy tay
cưa. Tôi và anh Bường không nói năng gì, cứ thế lầm lụi xẻ hết
khúc gỗ này đến khúc gỗ kia đến tận tối mịt.
Sắp sửa nghỉ, lúc ấy tôi đứng dưới đất, dé chân chèo, tôi
chuẩn bị dừng cưa thì “xoẹt” một cái, tay cưa chạm sát ngực tôi.
Tôi kêu một tiếng thảm thiết rồi ngã lăn ra. Không biết vô tình
hay hữu ý, anh Bường đã để lưỡi cưa bật thia lia qua mạch gỗ, bập
vào đầu ngón chân tôi. Chỗ khớp ở đầu ngón chân trái của tôi trồi
ra một đoạn đầu xương trắng nhởn. Máu xối ra ướt đẫm. Tôi đau
đến nỗi cơ hàm của tôi ríu lại, giật liên hồi như thể động kinh, mồ
hôi rịn ra đầy mặt, trong khi đó toàn thân tôi lạnh toát. Tôi lăn lộn
trên đất. Biên và Biền phải nằm đè lên, áp người tôi xuống đất.
Anh Bường tái mặt đi, dùng một sợi dây cao su buộc ga-rô giữa
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 155
http://ebooks.vdcmedia.com
bàn chân tôi để cầm máu. Anh Bường rối rít gọi cu Dĩnh lấy nước
nóng hòa muối để rửa vết thương cho tôi. Tôi tê dại vì đau đớn.
Hai hàm răng lập cập, mặc dầu tôi đã gắng sức nhưng không thể
khép hàm lại được. Mãi đến nửa đêm tôi mới thiếp đi có lẽ vì tôi
hoàn toàn kiệt sức. Tôi sốt miên man ba ngày liền, chân sưng tấy
lên. Vết thương thật kinh khủng: lưỡi cưa phạt mất hai phần ba
ngón chân, lủng là lủng lẳng. Phần thịt ở đầu ngón chân đen lại,
chắc bị thối. Anh Bường đập nhỏ những viên tétraxyclin rắc lên
vết thương, mặc dù tôi rửa nước muối nhưng chỗ khe nứt vẫn có
mủ trắng.
Buổi chiều, anh công nhân nông trường tên là Trần Quang
Hạnh dẫn vào một xe “Zin” bốn tấn. Anh Bường bán phắt mười hai
cái cột nhà với cả mấy hộp gỗ to dài 2m20, dày 8 phân, rộng 60
phân. Lái xe trả tiền sòng phẳng. Anh Bường chia cho người dẫn
mối hai chục nghìn. Anh Bường bảo: “Bác Hạnh ạ, bác phải đổi tên
là Trần Đức Hạnh”.
Anh Chỉnh và chị Thục đi lấy củi qua chỗ chúng tôi. Thấy
chân tôi sưng to, chị Thục rất thương xót. Chị Thục chỉ tay vào
mặt anh Bường mắng: “Bác thật dã man, chân nó thế này mà
không chạy chữa gì à?” Anh Bường cúi mặt, thút thít khóc: “Bà chị
bảo em làm gì được?”
Anh Chỉnh xem xét vết thương của tôi. Anh Chỉnh bảo: “Phải
cắt phần đầu ngón chân bị thối. Để lâu sẽ hoại thư, chết người!
Khổ quá, tôi không mang dụng cụ y tế đi theo”.
Anh Bường lau nước mắt hỏi: “Chặt bằng dao rựa được
không?”. Anh Chỉnh bảo: “Được. Nhưng còn thuốc men thì sao?”
Chị Thục bảo: “Để tôi về lấy” Nói rồi xăng xái ra đi. Anh Chỉnh
bảo: “Em lấy cái túi treo ở trên tường. Mang cả bộ kim tiêm nhé”.
Anh Bường bảo: “Dĩnh! Đi với cô Thục”.
Anh Chỉnh sai Biền đun nước nóng luộc dao rồi rửa vết
thương cho tôi. Anh Chỉnh bảo: “Các bố thợ xẻ liều thật. Coi mạng
người như mạng muỗi”.
Khoảng một tiếng sau chị Thục với cu Dĩnh về. Chị Thục
xách theo một con gà mái ở nhà, bắt Biên và Biền đi làm thịt nấu
cháo cho tôi ăn. Anh Bường bảo tôi ngồi kê chân lên một súc gỗ
Anh Bường bảo: “Bình tĩnh nhé, bây giờ chặt chân đấy”. Lại bảo:
“Bác Chỉnh cầm hộ em con dao, đặt vào đây. Em lấy chầy táng cho
một phát, đứt ngay”. Chị Thục ôm mặt: “Khiếp! Tôi sợ quá”. Anh
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 156
http://ebooks.vdcmedia.com
Chỉnh cười: “Trong đời bác sỹ của tôi, hành nghề thế này thì đây
là lần thứ nhất”.
Anh Chỉnh đặt dao vào chỗ dầu ngón chân tôi. “Uỵch” một
phát, chưa chi anh Bường đã lấy chầy nện xuống sống dao. Tôi bật
người lên vì đau quá. Anh Chỉnh bảo: “Chưa chi đã chặt, lưỡi dao
đã khớp đâu nào?” Tôi bảo: “Thôi thôi, đau lắm, chặt nữa thì chết
chân tôi”. Chị Thục giằng lấy chầy trong tay anh Bường: “Cút đi!
Định giết người ta hay sao?” Chị Thục bảo anh Chỉnh: “Bao giờ
được, anh bảo em”. Anh Chỉnh bảo: “Được rồi đấy! Chặt đi” Chị
Thục vung chầy: “khự” một cái, chỗ thịt thối ở đầu ngón chân tôi
văng ra. Tôi cắn chặt răng vào bàn tay, hoa mắt đi...
Anh Chỉnh tiêm thuốc, băng chân lại cho tôi Anh Chỉnh bảo:
“Tốt rồi, khoảng vài ngày là ổn”. Anh Bường cầm mẩu thịt thối ở
đầu ngón chân tôi ném vào đống lửa. Anh Bường bảo: “Tôi chỉ ước
toàn bộ chất lưu manh trong con người nó cũng cháy như cục thịt
này”.
Chị Thục bón cháo cho tôi, sau lại lấy cả một con sâm Triều
Tiên trong túi thuốc của anh Chỉnh đưa cho tôi ngậm. Anh Bường
bảo: “Thằng Ngọc sướng nhé. Đời tao chưa bao giờ được ai hầu hạ
săn sóc tận tụy thế này”. Chị Thục bảo: “Đưa chân đây, tôi chém
cho một nhát rồi tôi săn sóc cho”. Anh Chỉnh cười: “Vợ tôi ở nhà thì
kèn kẹt, nhưng ra thiên hạ thì xởi lởi hào phóng lắm anh ạ”. Anh
Bường bảo: “Đàn bà lạ lắm. Cái gì thuộc về họ thì họ hành hạ đến
nơi đến chốn, họ chỉ quý thứ tình gió đưa thôi. Bởi vậy, sống ở đời,
khốn nạn nhất là thằng đàn ông nào trở thành vật sở hữu của đàn
bà”. Anh Chỉnh bảo: “Ừ, có thế thật”. Chị Thục bảo: “Thế thì anh
sống với tôi làm gì? Hay là ly dị?” Anh Chỉnh cười: “Lại tự ái rồi”.
Anh Chỉnh với chị Thục định về. Anh Bường bảo Biên và
Biền xếp lên xe ba gác của anh Chỉnh hai hộp gỗ. Anh Bường bảo:
“Chúng em biếu hai bác bộ phản mang về nằm. Của thiên hạ,
mình là người tốt không được hưởng, để bọn người xấu nó hưởng
thì xót xa lắm. Chị Thục nhất định không nhận. Chị Thục bảo:
“Không được đâu! Gỗ này thuộc quyền sở hữu của ông Thuyết rồi”.
Anh Bường bảo: “Hôm qua chúng em đã bán cho cánh lái xe một
nửa. Sợ gì đời!” Anh Chỉnh cười: “Các bố thợ xẻ liều thật, bán giời
không văn tự. Tay Thuyết nó hạch thì sao?” Anh Bường bảo: “Các
bác yên tâm. Chúng em có cách. Tay Thuyết nó trả công rẻ như
thế, chúng em không lừa xẻ mà chỉ kéo cưa thì sống làm sao? Chị
Thục bảo: “Gì thì gì, tôi không nhận đâu”. Anh Bường gọi Biên,
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 157
http://ebooks.vdcmedia.com
Biền và cu Dĩnh đến: “Tất cả chúng mày quỳ xuống lạy hai bác
đây bốn lạy. Hai bác không nhận thì tất cả đập đầu vào đá tự tử
cho tao. Người ta không coi chúng mình là người nữa đâu”. Cả
mấy anh em thợ xẻ quỳ xuống chắp tay. Cả cu Dĩnh cũng quỳ
xuống, mặt úp xuống đất. Chị Thục khóc: “Thôi thôi, các bác làm
gì lạ thế. Tôi xin nhận một hộp gỗ vậy”. Anh Bường sướng lắm,
cầm tay chị Thục lắc lấy lắc để: “Thế là bà chị thông cảm cho
chúng em rồi. Bà chị không coi chúng em là súc vật! Chúng em
phận hèn, của cải chẳng có, chúng em mắc nợ nghĩa tình thì khốn
nạn lắm!”.
Biên, Biền đẩy xe đưa tiễn anh Chỉnh với chị Thục đến tận
cửa rừng.
Mấy hôm sau, chân tôi đỡ hẳn, lại xẻ được gỗ, anh Bường
mừng lắm. Anh Bường bảo: “Hôm nay tay Thuyết vào đây, hứa sẽ
khao quân. Đời lại tươi rồi”.
Chiều hôm ấy ông Thuyết và Quy vào. Tưởng khao quân có
gì hóa ra chỉ có hai bao thuốc lá với cân mắm tôm. Ông Thuyết
bảo: “Đây là mắm xuất khẩu, ông bạn tôi ở ngoại thương Hải
phòng mang lên”. Anh Bường bảo: “Em biết rồi. Mắm tôm này
xuất sang Nhật Bản chứ gì?” ông Thuyết bảo: “Không biết, nhưng
dân châu âu nghiện mắm tôm nước ta lắm”.
Ông Thuyết xem xét cây gỗ, phàn nàn: “Tôi tưởng cây chò chỉ
này xẻ ra phải được vài khối, hóa ra cũng ít nhỉ?” Anh Bường bảo:
“Bác tính, một nửa cây gỗ rỗng ruột, được thế là khá đấy. Bác làm
nhà, bác phải hạ thêm ít nhất hai cây nữa”. Ông Thuyết bảo: “Tôi
tính rồi, cây gỗ này chỉ làm cột với quá giang thôi, vì kèo với cầu
phong, li-tô phải hạ thêm cây dâu nữa. Tôi cũng mụốn xẻ ít ván,
nhưng cạn tiền quá”. Anh Bường bảo: “Bác gắng lên là được”. Ông
Thuyết bảo: “Xẻ xong cây gỗ này thì xẻ tiếp cho tôi cây dâu. Cây
dâu này mọc hơi cheo leo. Lại ở xa nữa. Anh Bường bảo: “Tiền làm
được hết”. Ông Thuyết bảo: “Cây dâu này có hai chủ, tôi chỉ ké vào
thôi. Chủ chính là ông Sông, người Thái ở bản Vược. Sáng mai ông
ấy vào đấy”. Ông Thuyết lấy giấy bút ra tính toán rồi bảo:
“Bây giờ tôi thanh toán tiền công. Theo thỏa thuận, xẻ cây gỗ
này tôi phải cấp 50 cân gạo, 10 cân thịt với từng này... từng này...
tiền. Thế nhưng các bác xẻ không đủ số lượng, tôi trừ từng này...
từng này... tiền. Hai cái ruột chăn bông, từng này tiền... các bác
cần thì tôi bán lại”. Anh Bường bảo: “Như thế là bác chỉ trả một
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 158
http://ebooks.vdcmedia.com
phần ba số tiền thỏa thuận thôi à?” Ông Thuyết bảo: “Đáng ra tôi
còn phải trừ cả một hộp gỗ các bác tự tiện bán cho nhà Thục,
nhưng vì cô ấy tự giác mang trả lại cho tôi nên thôi”. Anh Bường
bảo: “Hộp gỗ ấy tôi không bán, tôi biếu người ta đấy. Bác làm như
thế là nghĩa lí gì?” Ông Thuyết bảo: “Bác làm như gỗ của mình
không bằng. Đáng ra tôi còn sai tự vệ nông trường bắt giam nhà
Thục vì xâm phạm quyền sở hữu cá nhân của tôi”. Anh Bường bảo:
“Thôi. Vợ chồng cô Thục không có lỗi gì ở đấy. Bây giờ bác tính
tiền đi. Bác không trả tiền như tôi thỏa thuận, tôi mời bác xơi nhát
dao này. Đùa ai thì đùa, đừng dùa với Đặng Xuân Bường”. Ông
Thuyết cười gằn: “Này, giở thói lưu manh ra đấy phải không? Đất
có lề, quê có thói. Lề thói ở đây không thế đâu nhé. Tôi nói cho
biết, tôi chỉ phẩy tay là chú tan xương. Chú muốn yên ổn hành
nghề hay muốn thôi nào?” Anh Bường bảo: “Gớm, hung hăng nhỉ”.
Giữa lúc ấy, đang nắng chang chang, bỗng ở trên cao trong xanh
vang lên một tiếng sấm rền. Tất cả chúng tôi lạnh toát cả người.
Ông Thuyết châm điếu thuốc lá, khẽ mỉm cười: “Chịu chưa?” Anh
Bường lắc đầu: “Chịu”. Ông Thuyết bảo: “Cầm lấy tiền. Sáng mai
tôi cho xe vào chuyển gỗ ra đấy”. Ông Thuyết bảo Quy: “Con về
trước đi. Bố còn vào bản Vược, đến nhà bác Sông”. Ông Thuyết với
Quy về. Anh Bường mang tiền ra đếm. Anh Bường bảo: “Theo chỉ
tiêu kế hoạch đề ra, đợt xẻ này phải đạt từng này... từng này
tiền... Ký với tay Thuyết, hóa ra bọn mình lỗ 70%. Được cái tao đã
linh động bán đi mười hai cái cột với bảy hộp gỗ, được từng này,
từng này... tiền. Hóa ra so với chỉ tiêu, bọn mình vượt 220%. Đời
xôm thật! Thế mới gọi là hạch toán kinh tế chứ!”
Anh Bường bảo: “Chiều nay nghỉ ngơi, sáng mai tao với cu
Dĩnh ra bưu điện gửi tiền về quê. Lão Sông với lão Biển gì mà vào,
tao cử thằng Ngọc đứng ra đại diện”. Chúng tôi rủ nhau đi tắm.
Anh Bường bảo: “Tao có việc, đi vắng. Cứ ăn cơm trước đi nhé”.
Nói rồi mắt trước mắt sau ra đi. Tôi thấy điệu bộ anh Bường đáng
ngờ nên quyết định không đi tắm nữa, tìm cách rình xem.
Anh Bường đi rất nhanh về phía nông trường, tôi thấy anh
Bường đi tắt chứ không đi đường thẳng nên càng ngờ tợn. Đến
cánh đồng bông, tôi thấy anh chui vào, một lát sau chui ra, thấy
người khác hẳn, trên người buộc đầy cành lá, mình mặc mỗi chiếc
quần đùi. Đến chỗ ngoặt cừa rừng, anh Bường chui vào một bụi
cây rậm không thấy ra nữa. Tôi băn khoăn: “Thằng cha này giở trò
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 159
http://ebooks.vdcmedia.com
gì vậy?” Bất giác bàn tay tôi xiết chặt lại, linh tính báo rằng tôi sẽ
chứng kiến một việc chẳng lành.
Quả nhiên, lúc sau, từ trong rừng tôi thấy Quy đi ra. Ánh
hoàng hôn buổi chiều hắt lên cảnh vật một thứ ánh sáng mờ mờ
buồn không thể tả. Quy cầm một nhành củi, vừa đi vừa đập đập
vào những bụi cây ven đường. Tôi không thích dáng vẻ tự tin vô tư
của Quy. Điều ấy ngu xuẩn biết bao. Phải, ngu xuẩn. Cả cô gái tôi
đã từng yêu cũng thế. Nàng cứ tưởng tự tin và tự do là điều hay
hớm cho mình. Trăm lần không, vạn lần không. Với phụ nữ, tự tin
với tự do nghĩa là bất trắc, là hiểm họa, là thiếu thốn, thậm chí
còn có khả năng bất hạnh và điếm nhục. Với riêng tôi, nhân cách
của người phụ nữ trước hết là sự phụ thuộc của nàng đối với chính
tôi. Mãi mãi. Vĩnh viễn là như thế. Bởi tôi là đàn ông, là tôi.
Không ai thay thế được. Khi Quy đi qua chỗ anh Bường nấp thì
vụt một cái, anh Bường chồm dậy. Tôi nghe thấy tiếng Quy kêu
thất thanh. Anh Bường bịt miệng, bế thốc cô gái vào trong bụi
rậm.
Tôi hiểu ra được tình thế. Một nỗi căm giận khiến tôi đau
đến thót tim. Tôi ngã vật xuống, tắc nghẹn cả cổ. Tôi chồm dậy,
vừa chạy vừa ngã, tôi lao đến chỗ bụi cây. Quy bị lột truồng, hai
bắp chân trần rối rít khua lên trời. Tôi kéo anh Bường ra, đấm
thẳng vào khuôn mặt méo xệch của anh ta. Anh Bường nhận ra
tôi, “a” lên một tiếng ngạc nhiên. Chúng tôi lao vào nhau như hai
con thú. Khoảnh đất chúng tôi đánh nhau rất hẹp, xung quanh là
những bụi cây gai. Chúng tôi không thể lùi, không thể tiến, cả hai
nắm chặt tay nhau thủ thế, ở ngoài trông vào chắc buồn cười lắm.
Ghìm nhau một lúc, anh Bường rít lên: “Đồ chó, nếu muốn đánh
nhau thì ra ngoài kia, chứ trong bụi gai thế này, thì làm gì được?”
Nói rồi, anh Bường buông tay, tìm cách nhảy ra bãi trống. Tôi
nhảy theo anh. Anh Bường vừa lùi vừa bảo Quy, buồn hẳn: “Con
ranh con, mặc quần vào! Có thích xem đánh nhau thì đứng mà
nhìn. Chúng ông đánh nhau vì mày đấy”. Nói rồi, anh Bường thản
nhiên đứng ngoáy lỗ mũi, tựa hồ như việc chúng tôi đánh nhau là
việc tất nhiên, điều ấy hoàn toàn vô nghĩa và không có giá trị gì.
Thú thực là tôi bối rối. Anh Bường mỉm cười khuyến khích:
“Thế nào? Tiến lên đi chứ, công tử bột! Hãy mang chiến thắng về
nộp dưới chân nàng Đuynxinê ở làng Tôbôdô! “
Tôi điên tiết. Một thoáng tự nhiên tôi nghĩ đến tình yêu đầu
tiên trong cuộc đời tôi. Dù cô gái ấy trăm lần phù phiếm, dối trá và
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 160
http://ebooks.vdcmedia.com
vô luân, dù sao tôi đã yêu nàng. Tôi biết chắc chắn sau nàng, trong
tôi không còn tình yêu nào khác. Người phụ nữ mà tôi sẽ gặp sẽ
chẳng bao giờ khiến tôi vui sướng hoặc đau đớn nữa. Tôi lao vào
người anh Bường với tất cả sự căm giận và xót xa từ đáy lòng tôi.
Chắc hẳn anh Bường không thể ngờ rằng bất giác tôi lại trở nên
hung hãn, tàn nhẫn đến mức ấy. Cú ra đòn của tôi mạnh và độc
đến nỗi nếu như dính đòn, địch thủ sẽ chết hoặc tàn phế suốt đời.
Anh Bường hét lên một tiếng để nhảy tránh đòn. Chúng tôi đánh
nhau ác liệt. Tôi vốn theo học môn phái Thiếu Lâm Hồng Gia, còn
anh Bường theo học môn phái Vịnh Xuân. Hồi ở bộ đội anh Bường
cũng có học thêm nhiều môn phái khác, vì vậy cách đánh của anh
biến hớa khôn lường. Tôi luôn luôn dính đòn. Có lẽ anh Bường
không muốn hạ ngã tôi ngay nên cố tình đi chuyển vòng tròn để
tôi dần dần giảm bớt sức lực. Gần tiếng đồng hồ, cả hai chúng tôi
mệt lả, phải buông nhau ra.
Đêm buông xuống. ánh trăng rạng rỡ khắp cả núi rừng. Tôi
và anh Bường nằm lăn trên cỏ, thở hồng hộc. Được một lúc, anh
Bường ngồi dậy bảo tôi: “Mày có thấy thậm ngu không, hai thằng
đàn ông tự dưng lại đi đánh nhau vì một con đàn bà. Chẳng ra sao
cả”. Anh Bường nói tiếp, giọng lạc hẳn đi: “Ngọc ơi, mày đừng đau
khổ đến thế, mày có biết vì sao cái ấy của phụ nữ các cụ gọi là cái
bướm không? Nó là một thứ có cánh, phấp pha phấp phới. Nó là
lộc của trời. Nó đậu vào chỗ nào thì chỗ ấy được. Có khi người ta
phải bắt nó đấy”. Tôi ngồi dậy, hộc ra một bãi máu lớn. Tôi nói mà
giọng run lên: “Anh khốn nạn lắm, con bé còn ít tuổi”. Anh Bường
bảo: “Mày chẳng hiểu gì. Ai lại đi tính tuổi cho bướm bao giờ. Một
bà già hay một cô gái đều hệt như nhau”. Tôi bảo: Anh đểu cáng và
độc ác lắm”. Anh Bường cười nhạt: “Con ơi, thế Giêsu Crit có đểu
cáng và độc ác không? Như Lai có đểu cáng và độc ác không?” Tôi
bảo: “Con người - sự cao cả hình như chính ở giới hạn của nó”. Anh
Bường bảo: “Đúng thế đấy! Mày có thấy khi con Quy bị lột truồng
không? Với cách quặp đùi của nó, nó hoàn toàn cao cả về mặt tinh
thần”.
Sương xuống lạnh, chúng tôi lầm lũi đi về lán xẻt cả hai mặt
mày thâm tím. Anh Bường bảo: “Mày đánh ác lắm, đánh vỗ mặt.
Như thế, võ công của mày chưa phải đã cao. Bậc cao thủ đánh
nhau kiểu khác. Khi kẻ địch ra đòn, bậc cao thủ tìm cách hòa kết
năng lượng của chính kẻ địch với mình. Tất nhiên, điều ấy phải
được thực hiện bằng các động tác kỹ thuật. Bậc cao thủ dẫn dắt kẻ
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 161
http://ebooks.vdcmedia.com
địch theo những vòng tròn. Vòng tròn bao giờ cũng là mô hình
tuyệt hảo nhất trong toàn bộ không gian sống. Thay cho việc dùng
sức giải tỏa mâu thuẫn, bậc cao thủ buộc kẻ địch hiểu rằng chỉ có
nhẹ nhàng, mềm mỏng, lịch thiệp, tình thương, hòa hợp, yên ổn...
mới khép kín được quan hệ giữa những con người và quan hệ giữa
từng con người với toàn thế giới. Về kỹ thuật có thể tàn bạo nhưng
về chiến lược phải dung hòa, đúng hơn là phải ổn định, cân bằng.
Đấy là toàn bộ lý luận của bậc cao thủ”.
Tôi cười thầm trong bóng tối. Cái tay Bường này, tôi biết, khi
hắn lý giải về sự sống nói chung, bao giờ hắn cũng minh triết, bao
giờ hắn cũng cố gắng để giữ cất cách thanh cao về mặt nhân cách.
Thế nhưng đời thực của hắn thì như cứt chó. Không sao ngửi được.
Sáng hôm sau, chúng tôi chuyển chỗ vào nơi xẻ mới. Ông
Sông người Thái là một ông già sáu mươi hai tuổi, có khuôn mặt
rất thật thà. Ông Sông bảo: “Gian khổ đấy, chịu được không?” Anh
Bường bảo: “Đằng nào chẳng đến địa ngục”.
Cây dâu vàng mọc cheo leo ở lưng chừng núi, ngả về phía
vực. Điều cốt yếu làm sao phải hạ được để nó khỏi rơi vào giữa khe
núi. Chúng tôi mất nửa ngày bàn bạc, cuối cùng tìm ra cách tốt
nhất, một mặt phải cưa bớt cành, làm dây níu, một mặt phải đào
cả đất, dọn một mặt bằng để hạ cây gỗ xuống an toàn. Mất đến
chục ngày chúng tôi mới hạ được cây gỗ xuống. Ông Sông thích
lắm, mời chúng tôi về bản thết đãi. Anh Bường bảo: “Tôi ở lại
trông đồ đạc. Mọi người cứ đi đi”. Biên, Biền, tôi và cu Dĩnh theo
ông Sông về bản Vược. Bản Thái này ở ngay đường cái, có chửng
năm chục nóc nhà sàn. Những người trong bản ai cũng hiền lành
và đều tỏ ý thân thiện với chúng tôi. Chúng tôi ở lại nhà ông Sông
uống rượu đến chiều mới về. Về tới lán xẻ, chúng tôi hoảng hốt
thấy chăn màn quần áo lung tung khắp nơi, không thấy anh
Bường dâu cả. Chúng tôi bổ đi tìm. Qua bờ vực, cu Dĩnh tinh mắt
phát hiện thấy những bụi cây dạt ra như thể có người lăn xuống.
Tôi, Biên, Biền mỗi người cầm một con dao bèn lần mò xuống.
Vực sâu khoảng hơn trăm mét, dưới lòng vực là một con suối
cạn khô. Những âm thanh ở dưới lòng suối vọng lên như thể có
người dánh nhau, chúng tôi ai cũng đoán chắc anh Bường dưới dó.
Quả nhiên, ở một đoạn suối hẹp, chúng tôi trông thấy anh Bường
đang quần nhau dữ dội với một con gấu to tướng. Con gấu đứng
dựng bằng hai chân sau tìm cách tấn công anh. Bường, miệng hộc
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 162
http://ebooks.vdcmedia.com
khủng khiếp. Anh Bưởng tay cầm một đoạn tre ngắn, cố gắng
tránh đòn.
Lưng tựa vào vách đá, anh Bường cố đẩy con gấu ra xa,
không để cho nó ép vào thế hiểm nghèo. Đoạn tre tì vào ngực con
gấu cong lại, bởi sức con gấu khỏe quá. Anh Bường có vẻ núng thế,
một bên bả vai nhòa máu, mồ hôi trên mặt đầm đìa. Biên, Biền và
tôi cùng hò hét xông vào. Biền nhanh tay chém được một nhát vào
vai con gấu. Con gấu quay lại, chồm người về phía chúng tôi. Bốn
chúng tôi đứng thành vòng tròn ở dưới lòng suối. Con gấu đứng
giữa, điên cuồng tìm đường thoát thân. Biên, Biền và tôi, trên tay
mỗi người chỉ có một con dao găm ngắn lưỡi. Còn anh Bường vũ
khí chỉ là một đoạn gậy tre. Con gấu ngựa rất khỏe, nặng chừng
hai tạ, vì bị thương nên hung hãn lắm. Những cú vả của nó thật
khủng khiếp, cũng may cả bốn chúng tôi không ai dính đòn.
Biền rất khôn, Biền thường chém dứ trước mặt con gấu để
tạo thế cho ba chúng tôi đâm từ bên sườn và sau lưng gấu. Một
lần, lợi dụng khi gấu phục xuống, tôi đâm một nhát dao vào trúng
gáy nó. Nhát dao đâm mạnh đến lút dao. Con gấu bật ngửa ra sau,
Biền xô theo đà, cắm thẳng lưỡi dao vào giữa tim nó. Con gấu hộc
lên một tiếng khủng khiếp rồi ngã lăn ra, hai bên khóe mép sùi
máu. Biên đâm tiếp vài nhát nữa vào hai mạng sườn của nó. Sau
mấy lần giãy, con gấu chết hẳn. Cả bốn chúng tôi mệt lả, bủn rủn
hết cả chân tay. Anh Bường mặt mũi tái mét, há miệng cười như
mếu. Sau này, tôi đã chứng kiến rất nhiều nụ cười chiến thắng ở
nhiều trường hợp khác nhau, tất cả những nụ cười ấy cũng đều
như mếu, bao giờ điều ấy cũng gây cho tôi một nỗi sợ hãi và cảm
động khôn lường...
Anh Bường dùng dao rạch bụng con gấu lấy mật. Chiếc mật
lõng thõng những nước, to bằng bốn đốt ngón tay. Anh Bường
thích lắm, lấy một sợi dây buộc mật gấu đeo ngay vào cổ. Ngay
hôm ấy, chúng tôi dọn dẹp đồ đạc rồi khênh con gấu quay về nông
trường đến nhà chị Thục. Chúng tôi gõ cửa nhà chị Thục lúc hai
giờ sáng. Hàng xóm kéo đến, đông như hội. Anh Chỉnh bảo: “Chịu
các bố thợ xẻ thật. Hạ được con gấu đáng kể quá”. Anh Bường bảo:
“Bây giờ lột da gấu rồi làm bữa chén, mời tất cả xung quanh đến
dự, được không chị Thục?” Chị Thục bảo: “Còn gì bằng. Ở xóm này
có chục nóc nhà, đến dự tất cả thì vinh cho nhà này quá”.
Mọi người xúm lại làm thịt gấu. Thịt gấu rất nạc và bùi. Chị
Thục nấu một nồi cháo, tống vào tất cả xương xẩu với bốn cái
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 163
http://ebooks.vdcmedia.com
chân. Anh Chỉnh bảo: “Ăn một bát cháo này giá trị bằng cả một
lạng cao hổ cốt đấy nhé!” Ông Thuyết cũng đến dự, mang theo một
can mười lít rượu trắng.
Ông Thuyết bảo: “Chiều nay xuống đội T, không hiểu sao tôi
lại rước can rượu này về. Đúng số trời thật, ngày thường nếu ai
mời rượu, tôi còn mắng cho ấy chứ”. Anh Bường bảo: “Em lạy bác,
bác đừng mắng những người hối lộ. Họ lòng thành nhưng lại ngu
ngốc, nếu là bậc cao nhân phải tự xót xa mà thương lấy họ”. Mọi
người uống rượu rất vui. Anh Bường càng uống rượu càng hăng.
Anh Bường bảo: “Tôi đang ngồi trong lán thì con gấu đến. Nó cứ
xồng xộc đi vào, tôi hoảng quá, tôi vớ được cây gậy cứ vụt lia lịa”.
Chị Thục bảo: “Thế bác không sợ à?” Anh Bường bảo: “Sợ chứ,
nhưng rồi lại nghĩ: mẹ khỉ, đời chán lắm, sống cũng vậy mà chết
cũng vậy, cứ quyết tâm biết đâu chẳng giết được con thú ác. Đấy
cũng là kỳ tích trong đời, chẳng phải ai cũng làm được”. Mọi người
cười. Em trai ông Thuyết tên là Kháng ở Hà Nội lên chơi cũng ngồi
uống rượu, hỏi đùa anh Bường: “Thế là bác làm việc thiện, việc
nghĩa hoàn toàn chỉ do chán đời, có phải không?” Anh Bường vặn
lại: “Thưa bác, bác hỏi em thế là hỏi thật hay hỏi xỏ?” Ông Kháng
cười: “Tôi hỏi thật”. Anh Bường nghiêm nét mặt lại: “Em hỏi khí
không phải, thế bác làm nghề nghiệp gì?” Ông Kháng bảo: “Tôi
giảng dạy mĩ học ở dưới Hà Nội”. Anh Bường bảo: “Đấy cũng là
nghề nghiệp hay sao? Theo tôi, khoa học về cái Đẹp là thứ hết sức
vô hình, không có thực. Về thực chất, chuyên môn của bác là thứ
bịp bợm. Hồi trước, tôi có đọc quyển sách của một tay Trecnôbưn
nào đó (Anh Bường nhầm, thực ra đấy là N. G. Tsecnưsepxki.) hắn
nói: “Cái Đẹp là cuộc sống”, điều ấy ẩn chứa một nụ cười lớn lao
trong đó. Bác giảng dạy mĩ học, thế bác có nhận ra nụ cười ấy
không?” Ông Kháng bảo: “Xin lỗi, tôi không được trang bị kiến
thức giống như của bác”. Anh Bường bảo: “Bác Kháng ạ, mời bác
về bú tí mẹ”. Chị Thục bảo: “Thôi thôi, ông Bường ơi, tôi xin ông
lấy chữ “dĩ hòa vi quý” làm trọng”. Anh Bường cười: “Em xin nghe
lời bà chị”.
Ông Sông đến. Mọi người mời vào uống rượu. Ông Sông cười:
“Thế các chú có vào xẻ tiếp nữa không hay hạ được gấu thì thôi?”
Anh Bường bảo: “Chúng em giúp bác hạ cây gỗ xuống, thế là xong.
Còn kéo cưa lừa xẻ, bác là dân lao động, chúng em biết bác cũng tự
làm được”. Ông Sông bảo: “Phải”.
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 164
http://ebooks.vdcmedia.com
Chị Thục bảo: “Tôi biết có một nơi xẻ gỗ dựng miếu thờ thần,
cứ cơm no rượu say đi đã rồi tôi sẽ bảo”. Anh Bường bảo: “Chúng
em lòng thành, tâm thành, được xẻ gỗ cho đấng thần linh, đấy là
may phúc, lại thêm dày nghĩa tình, lấy gì chuộc được?”
Chị Thục bảo: “Nghĩa tình lại chuộc nghĩa tình. Vô sự với tạo
hóa, trung thực đến đáy, dù có sống giữa bùn, chẳng sợ không
xứng là người”. Anh Bường bảo: “Ngọc ơi, mày chép lấy câu này.
Nó tù mù về hình thức, nhưng hình như chứa ẩn nội dung gì đấy”.
Cơm rượu xong chúng tôi lăn ra ngủ. Giấc ngủ đến ngay với
mơ, tôi thấy năm anh em thợ xẻ chúng tôi đi trên một cái cẩu vồng
bảy sắc. Những thiên sứ chạy ra đón chúng tôi, áo xanh, áo đỏ
tung bay phấp phới. Một thiên sứ có khuôn mặt trông rất giống
Quy. Những người thân thiết của tôi đứng hai bên đường. Tôi rất
ngạc nhiên khi thấy nàng, cô gái tôi đã từng yêu trước kia. Nàng
chạy về phía tôi, hai tay giang ra chào đón. Gục đầu vào ngực tôi,
nàng khóc: “Anh Ngọc ơi, sau bao đau đớn ê chề em đã hiểu rằng:
chỉ có một anh thôi, còn lại là chúng nó”. Tôi mỉm cười, tôi gỡ bàn
tay bé nhỏ của nàng ra khỏi tay tôi và bảo: “Em lại cực đoan rồi,
hoàn toàn không phải thế. Anh chỉ là hạt cát bé nhỏ và bất lực
thôi... Cũng có thể anh chẳng mang lại điều gì hay hớm cho em
đâu. Em hãy đi đi, đi theo con đường số phận đã định cho mình”.
Tôi đẩy nàng ra, tôi hốt hoảng thực sự vì sự lãnh cảm dửng dưng
của trái tim tôi.
Chúng tôi cứ đi trên cái cầu vồng bảy sắc. Bạt ngàn là hoa
ban trắng bên đường, màu trắng đến là khắc khoải, nao lòng. Này
hoa ban, một nghìn năm sau thì mày có trắng thế không? Chúng
tôi cứ đi, đi mãi... Tôi biết chắc ở trước mặt tôi đấy là cổng Trời, là
cổng Thiên đường...
Sau lần ấy, số phận đẩy tôi sang bước ngoặt khác, tôi không
đi xẻ gỗ nữa, chuyển sang làm việc khác.
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 165
http://ebooks.vdcmedia.com
TIÊC XOÈ VUI NHẤT
Hà thị E là con gái trưởng ban Hà Văn Nó. Hiếm có người
xinh đẹp như E. Lưng như lưng kiến vàng, mắt long lanh như sao
Khun Lú -- Nàng Ủa, tiếng nói của nàng dịu dàng. Khi nàng cười,
tiếng cười trong vắt và vô tư lự. E xinh đẹp đã đành nhưng đức
hạnh của nàng cũng ít có người bì kịp. Nàng là niềm tự hào của
người Hua Tát. Cả bản mong nàng tìm được người chồng xứng
đáng, trưởng bản Hà Văn Nó cũng muốn thế, các bô lão trong bản
cũng muốn thế. Trao người con gái xinh đẹp như E cho người
không xứng đáng là có tội với Then vì nàng là quà tặng của Then
với người Hua Tát. Chọn ai bây giờ? Người ta đưa việc chọn chồng
của E ra bản. Người muốn xin làm rể trưởng bản Hà Văn Nó có
rất nhiều. Trai trong bản Hua Tát cũng có, trai ngoài bản Hua Tát
cũng có. Các bô lão trong bản Hua Tát thức trắng một đêm, uống
hết năm vò rượu cần rồi quyết định sẽ làm một cuộc thi tài để chọn
người nào có đức tính quý nhất mà khó kiếm nhất làm chồng của
E. Đức tính quý nhất và khó kiếm nhất là đức tính gì? Ai là người
có đức tính ấy? Các chàng trai ngồi tụm bên các bếp lửa bàn bạc,
không biết bao nhiêu là rượu và thịt tiêu ma. Lớp trẻ bây giờ
không thể suy nghĩ bằng nước lã được, đã đành...
Một bữa kia có chàng trai dáng vẻ hùng dũng đến nói với
trưởng bản và các bô lão :
- Dũng cảm là đức tính quý nhất và khó kiếm nhất. Tôi là
người có đức tính ấy!
- Cứ chứng minh xem! Trưởng bản trả lời.
Chàng trai đi vào rừng. Đến chiều chàng vác về một con lợn
lòi bị chàng bắn chết. Con lợn lòi đến hơn tạ thịt, lông cứng tua
tủa như lông nhím, chết rồi mà hai con mắt đỏ lừ của nó vẫn ngầu
sắc máu. Chàng vứt con lợn xuống sàn, mắt chàng long lanh sáng,
người chàng như có hào quang. Mọi người đều khen ngợi chàng.
Trưởng bản hỏi con gái :
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 166
http://ebooks.vdcmedia.com
- Con xem, chàng trai thực sự dũng cảm. Chàng ấy đã chứng
minh đức tính dũng cảm của mình...
E mỉm cười, trái tim của nàng rung động khi nhìn thấy đôi
mắt dũng cảm của người cầu hôn. Đôi mắt ấy như có ánh lửa.
Nhưng vốn thông minh, E biết, những người dũng cảm sẽ mải mê
với sự nghiệp của mình.
E trả lời :
- Đúng thế, thưa cha! Chàng trai đã chứng minh được đức
tính dũng cảm của mình... đức tính thật là đáng quý... Nhưng
thưa cha, đức tính ấy đáng quý nhưng chắc không khó kiếm vì mới
từ sáng đến chiều chàng đã chứng minh được nó...
Các bô lão gật gù. Người ta đồng ý với lời E nói. Con lợn được
mổ thịt. Cả bản xoè suốt đêm để mừng đức tính dũng cảm, đức
tính đáng quý nhưng không khó kiếm. Nhiều người con trai chân
chính ở rừng có đức tính này...
Một lần khác, có một chàng trai trông thông minh sáng sủa
đến nói với trưởng bản và các bô lão :
- Khôn ngoan là đức tính đáng quý và khó kiếm! Tôi là người
có đức tính ấy!
- Cứ chứng minh xem! Các bô lão nói với chàng trai.
Chàng trai đi vào rừng. Đến chiều chàng mang về một đôi
rái cá còn nguyên vẹn. Rái cá là con vật khôn ngoan nhất rừng, nó
vô cùng tinh nhậy, bẫy nó gần như là việc sức người không thể làm
được. Chàng trai mỉm cười, mắt chàng long lanh sáng, người
chàng như có hào quang. Mọi người đều khen ngợi chàng.
Trưởng bản nói với con gái :
- Con xem, chàng trai thực sự khôn ngoan. Chàng ấy đã
chứng minh đức tính khôn ngoan của mình...
E mỉm cười, lại một lần nữa trái tim của nàng rung động.
Đôi mắt người cầu hôn có ánh lửa, có giông bão. Nhưng, những
người khôn ngoan bao giờ cũng sẽ đau khổ, thậm chí bất hạnh. Họ
biết quá nhiều...
E trả lời :
- Thưa cha, chàng trai cũng đã chứng minh được đức tính
đáng quý của mình. Nhưng thưa cha, đức tính ấy đáng quý nhưng
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 167
http://ebooks.vdcmedia.com
chắc cũng không khó kiếm vì mới từ sáng đến chiều, chàng lại
chứng minh được nó...
Các bô lão gật gù. Người ta làm thịt đôi rái cá. Cả bản lại xoè
suốt đêm để mừng đức tính đáng quý nhưng không có kiếm.
Những người con trai chân chính ở rừng đều cần có đức tính này...
Một lần khác nữa, có một chàng trai béo phị cưỡi ngựa đến
bản. Chàng béo nói :
- Giàu có là đức tính đáng quý và khó kiếm nhất. Tôi là
người giàu có.
Chàng béo đổ ra sàn không biết bao nhiêu là vàng và bạc
trắng. Mọi người hoa mắt. Trưởng bản và các bô lão ngồi nín lặng.
Chưa bao giờ họ thấy có người giàu có như thế.
- Giàu có là điều không phải chứng minh!... Chàng béo nói.
Các bô lão gật gù. Trưởng bản cũng gật gù. Chàng béo mỉm
cười, mắt chàng có ánh lửa, có giông bão, có cả đêm tối nữa. Người
chàng như có hào quang.
Trưởng bản hỏi E :
- Thế nào, con gái ta... Giàu có có phải là đức tính đáng quý
và khó kiếm không con?
- Khó kiếm thì đúng - E trả lời - Nhưng giàu có không phải là
đức tính. Giả dối thì đúng là một đức tính. Không thể giàu có mà
không giả dối...
Các bô lão cười phá lên. Người ta lại xoè suốt đêm để mừng
con người giàu có.
Cuối cùng có một chàng trai trong bản Hua Tát tìm đến gặp
trưởng bản và các bô lão. Đấy là Hặc, chàng trai mồ côi, một thợ
săn xuất sắc nhất bản. Hặc nói với mọi người :
- Trung thực là đức tính đáng quý và khó kiếm nhất!
- Cứ chứng minh xem! Mọi người bảo chàng.
Hặc trả lời :
- Trung thực không phải là cái vòng bạc ở cổ đưa ra cho mọi
người trông thấy, sờ tay vào nó.
Mọi người xôn xao, các bô lão bàn tán. Trưởng bản tức giận,
mặt ông đỏ bừng như lửa :
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 168
http://ebooks.vdcmedia.com
- Phải chứng minh!
Trưởng bản hét lên, ông đã nhìn thấy đôi mắt trìu mến của E
nhìn Hặc.
- Ai tin mày? Ai bảo mày có đức tính trung thực? Trưởng bản
hỏi.
- Then biết!
Hặc trả lờị
- Cả con cũng biết! E nói nghiêm trang.
- Điên rồ!
Trưởng bản gầm lên. Ông nhìn sang các bô lão cầu cứu. Ông
biết, người già bao giờ cũng tìm ra lối thoát đơn giản cho mọi rắc
rối trên đời.
- Hãy cầu Then đi! Một vị bô lão bảo Hặc. Trời đang hạn hán,
tất cả mó nước đều đã cạn khô. Nếu con trung thực, con hãy cầu
Then mưa xuống!
Trưa hôm sau, dân bản Hua Tát lập đàn cầu đảo, không khí
oi nồng ngột ngạt. Hặc bước lên đàn, chàng ngước đôi mắt trang
nghiêm nhìn trời. Chàng nói :
- Con sống trung thực, dầu biết trung thực bao giờ cũng chịu
đau khổ thiệt thòi. Tuy nhiên, nếu lòng trung thực chuộc được tội
lỗi và mang tình yêu đến được cho thế gian này, xin trời mưa
xuống...
Trời cao tĩnh lặng. Bỗng nhiên từ đâu đó xa xôi có một cơn
gió mơ hồ thổi về. Tất cả ngọn cây trên rừng xào xạc. Mặt đất bắt
đầu xuất hiện những cơn lốc nhỏ.
Buổi chiều, bầu trời đầy mây vần vũ và khi đêm xuống thì
mưa như trút.
Lần ấy, người ta đã xoè suốt một tuần trăng để mừng đám
cưới của Hặc với con gái trưởng bản.
Đây là tiệc xoè vui nhất ở bản Hua Tát. Cả bản đều say
khướt. Từng cái cột nhà, thậm chí đến từng cái cây trong vườn
cũng được mời uống một sừng rượu đại.
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 169
http://ebooks.vdcmedia.com
TRÁI TIM HỔ
Ngày ấy, ở Hua Tát có một cô gái tên Pùa. Sắc đẹp của nàng
khắp các mường không ai bì kịp, da trắng như trứng gà bóc tóc
mượt và dài, môi như son đỏ. Chỉ khổ một nỗi là Pùa bị liệt hai
chân, suốt năm suốt tháng nằm một chỗ.
Hồi xảy ra chuyện này Pùa mười sáu tuổi. Tuổi mười sáu là
tuổi của mùa xuân, của tình yêu. Tình yêu có thể có nhiều nhưng
mà mùa xuân thiếu nữ lại chỉ có một. Năm mười sáu tuổi là tháng
đầu của mùa xuân, đến mười chín tuổi thì có khi đã sang mùa thu
rồi.
Mùa xuân ở Hua Tát đầy ấp tiếng khèn bè. Tiếng khèn quấn
quýt chân sàn, chân quản (sàn ở rể ) nhà các cô gái. Cỏ dưới chân
các cầu thang không mọc được. Ở đấy phẳng lỳ một lớp đất bạc.
Sàn nhà Pùa không có những tiếng khèn bè. Không ai đi lấy
cô gái liệt cả hai chân làm vợ. Đàn ông thương xót, đến cả trẻ con
cũng thương xót Pùa. Người ta cúng ma, tìm thuốc cho Pùa. Vô
hiệu, đôi chân của nàng vẫn không nhúc nhích.
Năm ấy, Hua Tát sống trong mùa đông khủng khiếp. Trời
trở chứng, cây cối khô héo vì sương muối, nước đóng thành băng.
Mùa đông ấy, trong rừng Hua Tát xuất hiện một con hổ dữ. Hổ
rình rập suốt ngày đêm quanh bản. Bản hoang vắng hẳn, không ai
dám ra nương ra rẫy. Buổi tối, chân các cầu thang được rấp rào
gai kỹ lưỡng, các cửa nhà đóng chặt. Sáng sáng, thấy vết chân hổ
vòng quanh từng ngôi nhà một. Cả bản sống trong nơm nớp lo âu.
Người ta đồn con hổ có trái tim khác thường, trái tim nó chỉ
bằng hòn sỏi và trong suốt. Trái tim ấy là bùa hộ mệnh, cũng là vị
thuốc thần. Ai có trái tim ấy sẽ được may mắn, giàu sang suốt cả
cuộc đời. Trái tim ấy nếu đem ngâm rượu sẽ chữa được mọi thứ
bệnh hiểm nghèo. Liệt chân như Pùa, uống thứ thuốc ấy cũng sẽ
khỏi được.
Tin đồn như con chim cắt truyền khắp thung lũng. Ở bếp
lửa, sân quản, dưới suối, trên nương, đâu đâu người ta cũng nói về
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 170
http://ebooks.vdcmedia.com
trái tim hổ. Tin đồn bay xuống cả vùng đồng bằng của người Kinh,
bay lên cả đỉnh núi cao của người H'mông. Tin đồn bao giờ cũng
thế, qua miệng của những kẻ ngu dốt thì quái lạ thay, thường thú
vị hơn qua những con người từng trải.
Có rất nhiều người đi săn con hổ. Có người Thái, người Kinh,
người H'mông... Người thì muốn săn hổ để lấy trái tim làm bùa hộ
mệnh, người thì muốn lấy trái tim hổ làm thuốc. Trách họ thế
nào? Đời người ta, ai đã chẳng từng săn đuổi bao nhiêu phù du?
Trong đám thợ săn, đông nhất là đám con trai bản Hua Tát.
Họ muốn lấy được trái tim hổ để về chữa bệnh cho Pùa.
Việc săn hổ kéo dài gần hết mùa đông. Nhưng, như có phép
lạ, con hổ tinh khôn biết tránh những nơi người ta phục nó. Những
người đi săn bị nó săn lại. Hơn mười người chết vì con hổ dữ. Tiếng
khóc than lẫn với tiếng gió hú dài âm âm trong bản. Người ta nản
chí dần, số người đi săn rụng nhanh như bứa chín cây, cuối cùng
chỉ còn một người. Người ấy là Khó.
Khó là trai bản Hua Tát. Chàng mồ côi cha mẹ, sống như con
don con dim. Con don, con dim sống lủi thủi, đi con đường riêng,
ăn uống thế nào không ai biết được. Khó chẳng bao giờ tham dự
những cuộc tụ tập, hội hè ở bản. Phần vì Khó nghèo, phần vì thấy
xấu trai. Chàng bị đậu mùa, mặt rỗ chằng chịt. Người Khó dị dạng
: hai tay dài chấm đầu gối, đôi chân khẳng khiu lúc nào đi cũng
như chạy. Con don, com dim có đi bao giờ?
Thấy Khó đi săn nhiều người ngạc nhiên. Người ta lại càng
ngạc nhiên thấy Khó săn hổ không phải để lấy bùa phép may mắn
cho chàng mà để lấy thuốc về chữa cho Pùa. Đêm đêm, họ thấy
Khó đứng dưới chân sàn nhà Pùa đờ đẫn như kẻ si tình, cũng
giống như tên ăn trộm.
Người bản Hua Tát không biết Khó đi con đường nào tìm vết
hổ. Đường của con don, con dim hổ cũng không biết. Con hổ thấy
sự nguy hiểm. Nó thay đổi chỗ ở, thay đổi đường đi. Khó và con hổ
săn nhau từng giờ...
Một đêm, người ta đang ngồi kể chuyện ở sàn nhà Pùa thì
nghe thấy tiếng súng nổ. Tiếng súng kíp âm như tiếng sấm. Có
tiếng hổ gầm dữ dội vang trong khe núi.
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 171
http://ebooks.vdcmedia.com
Hổ chết rồi! Đúng Khó bắn chết hổ rồi! Cả bản kinh hoàng
xôn xao như rừng gặp bão. Người ta reo hò. Nhiều người vừa reo
vừa trào nước mắt. Trai bản đốt đuốc lên rừng tìm Khó.
Gần sáng người ta mới tìm thấy Khó và xác con hổ đã chết.
Cả hai lăn xuống vực sâu dưới suối. Khó bị gẫy lưng, mặt chàng
đầy vết cào cấu của hổ. Con hổ bị bắn toác đầu. Viên đạn bắn gần
xé rách trán hổ xuyên vào tận óc.
Nhưng, điều kỳ lạ nhất là ngực con hổ đã bị rạch đi, trái tim
của nó không còn đấy nữa. Vết rạch bằng dao còn mới, máu bết hai
bên vết rạch chảy ròng ròng, sủi thành bọt như bong bóng. Đã có
kẻ nào đánh cắp trái tim con hổ!
Tất cả trai bản Hua Tát lặng im, cuối gầm mặt xuống. Họ hổ
thẹn, căm giận, chua xót.
Hơn mười người chết trong mùa đông ấy vì con hổ dữ. Thêm
hai người nữa chết dần sau câu chuyện đó. Hai người ấy là Pùa và
Khó...
Người bản Hua Tát đã chôn con hổ ngay chỗ nó chết. Không
ai nhắc lại huyền thoại về sự mầu nhiệm của trái tim hổ. Người ta
đã quên nó đi như quên bao điều cay đắng xảy ra trên thế gian
này. Điều ấy cũng cần.
Còn nhớ chuyện ấy, bây giờ có lẽ chỉ rất ít người.
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 172
http://ebooks.vdcmedia.com
CHƯƠNG CHI
Ngày xưa có anh Trương Chi
người thì thậm xấu hát thì thậm hay
(Truyện cổ)
Trương Chi đứng ở đầu mũi thuyền. Chàng trật quần đái vọt
xuống dòng sông. Phía xa kia là chân trời rực hồng ráng đỏ. Nhà
nàng ở phía ấy. Sương xuống lạnh. Một nỗi buồn da diết choán
ngợp lòng chàng. Chàng gác chèo và mặc kệ dòng sông cuốn con
thuyền đi.
Chàng hát:
Nỗi buồn của ta ơi
Như cục đá đè nặng tim ta
Nào ai thấu
Phía xa kia là quê nhà
Tuổi trẻ mờ sương
Những ký ức mờ sương
Những ước mơ đâu cả rồi?
Những mơ ước của ta
Ta đã mơ rất say đắm
Mơ hoa lá, những bài ca,
Những tiếng đàn,
Những nụ cười, những đồng lúa chín,
Những lâu đài rực rỡ,
Ta đã mơ thấy nàng
Trong suốt và đỏ chói
Những mơ ước đâu cả rồi?
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 173
http://ebooks.vdcmedia.com
Những mơ ước của ta
Có ai về đó không?
Về quê nhà ta
Chào giúp một câu
Cho bớt nỗi đau
Chào giúp một câu
Cho bớt nỗi sầu
Những mơ ước đâu cả rồi?
Những ước mơ say đắm khôn nguôi
Nỗi buồn của ta ơi
Như cục đá đè trĩu tim ta
Ai thấu chăng tình ta?”
Tiếng hát vút cao. Đêm xuống. Bóng tối mù mịt Trương Chi
rùng mình vì sự vắng lặng xung quanh. Không ai đáp lại chàng.
Sự vắng lặng kinh hoàng. Chỉ có tiếng giun dế, tiếng ễnh ương,
tiếng chó sủa. Trương Chi úp mặt vào hai lòng bàn tay chai sạn.
Chàng khóc. Không có nước mắt. Chàng cắn vào ngón tay. Một đốt
ngón tay đứt trong miệng chàng. Chàng nhổ mẩu ngón tay xuống
Bông. Trời tối, không thấy máu. Chàng thò ngón tay xuống dòng
nước xiết. Dòng nước mơn man khiến chàng dễ chịu. Chàng duỗi
thân, ngả người vào lòng thuyền. Chàng nói:
- Cứt!
Nói xong chàng nhắm mắt lại. Bốn nghìn năm trước chàng
đã mất ngủ thế này. Bốn nghìn năm trước chàng đã đau đớn thế
này, chàng đã căm giận thế này.
Việc gặp Mỵ Nương xốc lại toàn bộ suy nghĩ của chàng.
Trước kia, Trương Chi chỉ hình dung mơ hồ có những cuộc sống
khác, lối sống khác. Chàng chỉ ngờ ngợ rằng cuộc đời chàng tẻ
nhạt, nhàm chán. Rằng thân phận chàng chẳng ra gì. Rằng con
thuyền này, những vật dụng này chẳng ra gì. Rằng thân xác
chàng xấu xí, chẳng ra gì. Cả ngay tiếng hát của chàng cũng thế,
vô nghĩa, chẳng ra gì. Tuy nhiên, việc tự khép kín, thói lười nhác
an phận, thêm một chút kinh bạc nữa và những cố gắng không
mỏi để kiếm miếng ăn khiến chàng giữ được bên ngoài vẻ thường.
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 174
http://ebooks.vdcmedia.com
Không ai ngờ vực chàng. Không ai sợ hãi chàng. Chàng sống giữa
bầy. Chàng cười nói. Chàng chịu đựng. Chàng mua bán. Chàng
chấp nhận. Mọi ước lệ của thói đời lướt qua chàng không dấu vết.
Chàng cũng lưởt qua nó, những ước lệ của thói đời ấy không dấu
vết. Giờ đây, gặp Mỵ Nương rồi, chàng hiểu chắc chắn rằng cuộc
sống của chàng thật là cứt, là cứt chó, không sao ngửi được. Không
chỉ riêng chàng, mà cả bầy. Tất cả đều thối hoắc.
- Cứt!
Trương Chi gầm lên khe khẽ. Những bức bối cồn cào lòng
chàng.
Chàng hát:
Đêm nay là đêm nao
Này người tình ơi
Rồi nàng cũng thành một bà lão
lụ khụ, đáng kính và có đơn thôi!
Bây giờ nàng cứ cười đi
Ta đâu mêch lòng
Nàng còn trẻ tuổi.
Nàng hiểu làm sao
Những khao khát nực cười của ta
Ta vốc một nắm gió
Ném vào khoảng không kia
Nheo một bên mắt
Tay đút túi
Ta không khiến nàng bận tâm
Gió đi đâu
Dạt đến chân trời nào
Nàng biết quái gì?
Gió đi đâu?
Đến bao giờ thành bão?
Trên con thuyền này
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 175
http://ebooks.vdcmedia.com
Ta bắt quyết
Luyện phép một mình
Ai thấu lòng ta?
Nàng cứ cười đi
Và chớ có tin
Nàng có tin ai đâu
Thói của nàng là thế
Nàng được giáo dục như thế từ bé tí
Nàng chỉ tin ở bạo lực
Ta biết thừa
Ai thấu lòng ta
Những khát khao của ta
Những cuồng vọng của ta
Những tín ngưỡng của ta
Với con thuyền này
Ta chèo qua số phận
Ta chèo qua thời gian
Ta chèo một mình...”
Trương Chi không hát nữa. Chàng lại nói:
- Cứt!
Nói xong chàng nhỏm dậy. Chàng thấy đói.
Chàng phải kiếm ăn đã. Chàng lái thuyền vào bờ. Ở hai ven
bờ, suốt từ thượng nguồn đến tận hạ nguồn, chàng đã đặt mỗi bên
một nghìn cái đó. Nhấc đó lên là có cái ăn. Đây là cá, là cua, là ếch
nhái. Trương chi bắt cá ném vào lòng thuyền. Chàng dùng hai hòn
đá nhen lửa nướng cá. Chàng ăn cá nhưng được vài miếng chàng
lại nhổ đi.
Chàng lại nói:
- Cứt!
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 176
http://ebooks.vdcmedia.com
Hình ảnh Mỵ Nương hiện ra. Trương Chi thở dài. Nàng ngả
người trên nệm. Nàng lấy những ngón tay thon thả gỡ tóc. Nàng
bảo chàng:
- Hát đi!
Viên quan trưởng bảo chàng:
- Hát ca ngợi công danh đi!
Trương Chi tức nghẹn họng. Chàng biết, hát về điều ấy thật
là trò cứt. Mỵ Nương mỉm cười khuyến khích chàng. Chàng đã
mềm lòng trước nụ cười ấy. Chàng khò khè trong cổ. Chưa bao giờ
chàng hát một bài hát thô bỉ thế này. Bài hát chỉ oàn “ấy a” với lại
“huầy dô”. Bài hát đông người.
Mỵ Nương bảo:
- Hay lắm!
Bọn hoạn quan đứng quanh cười ré lên:
- Hát như cứt!
Mỵ Nương tỏ vẻ thương xót:
- Hát về tình yêu đi!
Viên quan trưởng ngăn lại:
- Đừng! Nên hát về sự nhẫn nhục!
Mỵ Nương làm một cử chỉ khuyến khích. Trong cuộc đời bạc
bẽo của chàng, Trương Chi chưa được ai khuyến khích bao giờ.
Chàng hát, mắt hướng về viên quan trưởng:
“Sự nhẫn nhục bắt đầu từ đâu?
Ngày xưa, ta tưởng nó bắt đầu từ bản tính ta
Từ đầu ngón chân, ngón tay ta,
Hóa ra không phải
Sự nhẫn nhục bắt đầu từ mày!”
Viên quan trưởng ngăn lại:
- Đừng hát!
Trương Chi luống cuống. Chàng thấy khổ quá. Giữa sông
nước có ai chỉ bảo chàng đâu? Sự nhẫn nhục, thói hãnh tiến, lòng
tham, tính thiện...Tất cả như nhau hết, vụn vặt và vô nghĩa lý.
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 177
http://ebooks.vdcmedia.com
Chàng chỉ có một mình. Ngày cũng một mình. Đêm cũng một
mình. Mưa nắng như nhau hết.
Bọn hoạn quan cười ré lên:
- Hát như cứt!
Mỵ Nương cười, Trương Chi rất thích giọng nàng cười. Tiếng
cười rung trong ngực chàng.
Viên quan trưởng bảo:
- Hát ca ngợi tiền bạc đi!
Bọn hoạn quan reo lên.
Mỵ Nương làm một cử chỉ mơn trớn. Chẳng có ai nhận ra cử
chỉ ấy. Chỉ có riêng chàng biết. Trương Chi luống cuống, lại một
bài hát toàn “ấy a” với lại “huầy dô”. Có chỗ chàng lại bắt chước
tiếng chó sủa, tiếng gà cục tác và tiếng dê kêu nữa. Bài hát đông
người...
Bọn hoạn quan cười ré lên:
- Hát như cứt!
Mị Nương cười rũ rượi. Chàng biết, sau tiếng cười độ lượng
kia nàng sẽ mím môi lại. Nàng có tật thế.
Trương Chi rùng mình. Chàng thấy lo sợ cho chàng. Chàng
biết rõ mình. Chàng có thể chịu được đói khổ, nhọc nhằn, thói
nhẫn tâm, sự đểu cáng. Thậm chí cả sự hạ nhục của bọn người
nông nổi và thiển cận nữa, không sao. Chàng chỉ sợ khi chính bản
thân chàng lâm vào tinh thế phải tự hạ nhục bản tính mình, thế là
mất hết, không còn tiếng hát, không còn Trương Chi. Trương Chi
ngó quanh. Bọn hoạn quan, những gã đồng cô, những tên hề lùn,
bọn bói toán, tướng số, lang băm...xúm xít, ép chặt lấy chàng.
Trương Chi sợ hãi. Chàng mong nhìn thấy một người đánh cá, chỉ
đánh cá mương thôi cũng được, chẳng cần đến loại người đánh cá
kình. Chàng sẽ vững tâm.
Mỵ Nương giúp chàng. Nàng bảo:
- Hát về tình yêu đi!
Trương Chi nhắm mắt lại. Chàng thấy bồng bềnh như đứng
trên thuyền. Đến lúc này, chàng biết chàng phải cất giọng tự hát
cho mình, bởi không chàng sẽ mất hết, mất cả cuộc đời. Chỉ bằng
tình yêu của chàng, tình yêu chân thực và nồng cháy của chàng
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 178
http://ebooks.vdcmedia.com
mới hòng cứu vớt được. Không phải Mỵ Nương, không chỉ là Mỵ
Nương. Dù cho Mỵ Nương có là một con phượng hoàng kiêu hãnh
hoặc một con nhện xấu xí cũng vậy. Với chàng lúc này tất cả đều
như nhau. Tình yêu của chàng hướng về tuyệt đối Nàng là cái bẫy
của số phận chàng.
Chàng hát:.
“Tình yêu, bài ca mà Trương Chi hát
Cất lên từ trái tim bị thương tổn
Ngọn cờ nàng phất trên ta là tình yêu
Và tiếng trống trận là nhịp tim ta
Kẻ thù của ta
Chúng sẽ bôi nhọ tên ta
Còn ta
Ta sẽ vung ra trước chúng
Lưỡi mác của tình yêu
Xuyên qua tim ta
Và qua tim nàng
Này người tình ơi
Thực ra, nàng còn rỗng tuếch và tẻ nhạt
Tâm hồn nàng có những con rắn hoài nghi
trơn tuột nằm phục
Nàng gian lận trong bài bạc
Nàng đánh giá điều thiện như cách nàng
đánh giá đồ trang sức và tài sản
Nàng ngờ vực ngọn gió
Và gieo gặt nhờ kích thích thói xấu
Mồi thính của nàng
Là quyền lợi và danh dự hão huyền
Ta đâu cần một bữa cơm
Đâu cần một manh áo
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 179
http://ebooks.vdcmedia.com
Cơm ta thiếu gì?
áo ta cần chi?
Ta ở trên đất đai của tổ tiên ta
Và quăng lưới trên dòng sông của tổ tiên ta
Những khao khát của ta
Hướng về tuyệt đối...
Ta là Trương Chi
Ta ca ngợi tình yêu
Nở từ hạt thiện
Và bông hoa của tự nhiên
Là sự chân thực lạnh buốt...”
Tiếng hát Trương Chi cao vút. Xung quanh im bặt. Nhừng
giọt nước mắt long lanh trên mắt Mỵ Nương. Nàng chưa từng được
nghe ai hát thế này. Bọn hoạn quan, những gã đồng cô, những tên
hề lùn, bọn bói toán, tướng số, lang băm... đứng dạt cả ra. Trương
Chi vẫn hát, đôi chân của chàng như bốc khỏi đất, chàng đang bay
lên.
Chàng hát:
“Hãy ca hát tình yêu
Hỡi những trái tim lãnh cảm
Những trái tim sắt đá
Bạo lực chỉ gây oán thù
Nòi giống phải trả giá
Ta là Trương Chi
Ta hát cho tình yêu
Vẻ đẹp tự nhiên
Sự chân thực lạnh buốt...”
Chàng hát:
“Ta là Trương Chi
Ta hát cho tình yêu
Đây là thanh danh ta
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 180
http://ebooks.vdcmedia.com
Và thanh danh nàng...”
Chàng hát:
“Ta là Trương Chi
Ta hát cho tình yêu
Tình yêu không xúc phạm được
Bởi nó kiêu hãnh và tinh tế...”
Chàng hát:
“Ta là Trương Chi
Ta hát cho tình yêu
Tình yêu cần hy sinh
Bởi nó không khoan nhượng...”
Chàng hát:
“Sự ngu ngốc hay khôn ngoan với tình yêu đều như nhau
Sự ràng buộc hay không ràng buộc cũng thế...”
Chàng hát:
Tình yêu không mất đi và không sinh ra
Tình yêu tuyệt đối...”
Chàng hát:
“Ta là Trương Chi
Bài ca ta cât lên từ trái tim bị thương tôn
Này người tình ơi
Xin đừng vì sự thương tổn trái tim ta mà
tổn thương trái tim nàng
Chúng ta đi qua cuộc đời bạc bẽo này, giả dối này
Nàng cứ sống đi rồi sẽ hiểu
Những chân trời nào nàng sẽ qua...
Và những gì làm trái tim ta đau
Ghi dấu trên thanh danh ta...
Và trên cả thanh danh nàng...
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 181
http://ebooks.vdcmedia.com
Có một thứ tình yêu bất tử...”
Trương Chi im bặt. Chàng cũng không biết chàng đã bay tới
bến sông từ khi nào nữa. Hình ảnh Mỵ Nương biến mất đâu rồi,
trước mặt chàng là sông nước trắng xóa một màu, trời mây trắng
xóa một màu.
Trương Chi chèo thuyền ra giữa tim sông.
Chàng lại nói:
- Cứt!
Chàng từ trên thuyền bước xuống xoáy nước giữa sông. ở
trên trời, trên mặt đất, trên biển cả và các dòng sông đều có những
hốc đen bí mật. Những xoáy nước trên sông là những hốc đen như
thế.
*
* *
Trong truyện cổ, người ta kể rằng khi hát xong câu hát cuối
cùng:
“Kiếp này đã dở dang nhau
Thì xin kiếp khác duyên sau lại lành “.
Trương Chi đã nhảy xuống sông tự trầm. Hồn chàng nhập
vào thân cây bạch đàn. Người ta lấy gỗ bạch đàn tiện thành bộ
chén tiến vua. Mỵ Nương rót nước, nhìn thấy hình ảnh Trương
Chi trong chén. Giọt nước mắt nàng lăn xuống, cái chén bạch đàn
vỡ tan.
Tôi - người viết truyện ngắn này - căm ghét sâu sắc cái kết
thúc truyền thống ấy. Quả thực, cái kết thúc ấy là tuyệt diệu và
cảm động, trí tuệ dân gian đã nhọc lòng làm hết sức mình. Còn tôi,
tôi có cách kết thúc khác. Đấy là bí mật của riêng tôi. Tôi biết giây
phút rốt đời Trương Chi cũng sẽ văng tục. Nhưng đấy không phải
là lỗi ở chàng.
Mỵ Nương sống suốt đời sung sướng và hạnh phúc.
Điều ấy vừa tàn nhẫn, vừa phi lý.
Lẽ đời là thế.
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 182
http://ebooks.vdcmedia.com
TRUYÊN TÌNH KỂ TRONG ĐÊM MƯA
Hồi ở Tây Bắc, tôi có quen một người Thái tên là Bạc Kỳ
Sinh. Tôi quen Bạc Kỳ Sinh trong dịp tình cờ. Sự việc như sau:
Hôm ấy, tôi đi chợ Mường La. Chợ Mường La họp ngay bên
đường phố núi. Chợ khá sầm uất, vàng giả thật lẫn lộn. Các cô gái
Thái, gái Xá ngồi bán đào, mận, mắccoọc... hái ra từ trong núi.
Những sạp vải hoa, phích nước, xoong nồi... buôn từ Trung Quốc
sang bày bán la liệt. Những người đàn ông, đàn bà H mông dắt
ngựa, gùi những gùi sa nhân, đẳng sâm, ba kích... gùi cả nhừng
gùi nếp tan là thứ gạo nếp đặc sản có một không hai của họ, mầu
hồng hồng như nhuộm phẩm, rất thơm và dính.
Chợ Mường La họp từ sáng sớm, khi sương mù đang còn dày
đặc, người đi chợ như đi trong mơ, cách một sải tay chẳng nhìn
thấy gì. Sương mù ở rùng núi cao khác với sương mù ở vùng đồng
bằng: nó dày dặc, nó như màn sữa loãng, mênh mông bí ẩn, không
hoang tưởng, không làm hại ai, nó là khí núi tan ra rồi tụ lại; nó
không phải hơi nước, hơi bụi và mưa nhỏ mà ta vẫn gọi là sương ở
dưới đồng bằng.
Khoảng gần trưa, khi sương tan đấy là khi chợ náo nhiệt
nhất. Người H'mông xúm xít quanh nồi thắng cố, uống rượu, thổi
khèn bè. Người Thái, người Xá cũng uống rượu, thổi khèn bè.
Người La Hụ thổi khèn lá. Các cô gái Thái, gái Xá, gái Dao đứng
tụm lại hát đối, hát ghẹo, hát giao duyên với các chàng trai. Có vài
người nổi hứng bắn lên trời mấy loạt súng kíp, đám đông xung
quanh chạy dạt ra như ong vỡ tổ.
Tôi đi chợ cũng chẳng định mua bán gì. Cũng có nhiều người
đi chợ như tôi. Chợ miền núi là nơi gặp gỡ, giao tiếp, là lễ hội nhỏ,
là nơi đi chơi, nơi người ta thoát ra khỏi nếp sống thường tẻ nhạt.
Tôi đi dọc phố chợ, đi hết chợ rồi ngược trở lại. ở giữa chợ có một
ông già người Hoa đang ngồi xem bói. Trước mặt ông già có một
cái đa đựng ba viên súc sắc. Người xem bói đặt tiền rồi cho ba viên
súc sắc vào một quả bầu khô lắc mạnh, sau đó đổ ra đa gọi là "gieo
quẻ". Ông già căn cứ vào tổng số điểm trên ba viên súc sắc để nói
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 183
http://ebooks.vdcmedia.com
về định mệnh của họ. Người ta xuýt xoa, trầm trồ, sợ hãi. Tất cả
đều thành thực, tin tưởng. Có cái gì vừa như huyền bí, vừa như đe
dọa, lại vừa như lường gạt trắng trợn lơ lửng đâu đây ở trên đầu
đám đông. Tôi thấy vui vui, thấy hồi hộp lạ lùng và cũng định xen
vào để thử vận hạn. Ngay khi ấy có người níu lấy tay tôi. Tôi quay
lại, thấy một gã người Thái mặc quần áo chàm, đội mũ nồi, khuôn
mặt thật thà, nói tiếng Kinh rất sõi lắc đầu:
- Đừng có tin! Lừa dối đấy! Mời ông xem cái này!
Gã giơ ra trước mặt tôi một vật đen đen ám khói bếp, bẩn và
hôi không tưởng tượng được, trông giống như một cái mề gà sấy
khô:
- Đây là mật gấu 100%. Tôi bắn được con gấu này ở trong
Xốp Cộp. Nặng 137 cân. Tôi để cho ông giá rẻ...
Tôi cười lắc đầu. Tôi đã biết người ta làm giả mật gấu bằng
mật lợn như thế nào. Tôi còn biết người ta đã dùng xilanh để rút
mật gấu thật ra rồi bơm vào đầy nước lã ra sao. Gã người Thái nài
nỉ vài câu, cuối cùng tỏ ra thất vọng. Gã giơ hai tay lên trời, phàn
nàn vài câu bằng tiếng Thái rồi bỏ đi. Tôi quay lại chỗ cũ, nhận ra
chiếc đồng hồ đeo tay đã biến mất từ lúc nào. Tôi vừa tức giận vừa
bực mình. Đấy là vì khi ấy tôi còn trẻ tuổi! Cảm giác bị kẻ khác
lường gạt, bị lỡm, bị hố, bị xỏ mũi chỉ vì mình cả tin thật thà khiến
tôi mất cả bình tĩnh. Với một giáo viên quèn, chiếc đồng hồ đeo tay
khi ấy với tôi là một gia tài, một của quý, một sĩ diện, dù chiếc
đồng hồ ấy luôn chạy sai giờ.
Tôi đi xuyên qua chợ, tìm gã bán mật gấu, tôi định sẽ cho
hắn bài học đích đáng. Bỗng tôi thấy một cô gái Thái dắt một con
ngựa tiến lại phía tôi.
Cô gái Thái trẻ trung, xinh đẹp, đôi mắt nông, hoang vắng và
tinh khôn có phần dạn dĩ. Đi sau cô gái có hai ông già tay ôm hai
con gà chọi.
Cô gái chào tôi:
- Hầy à...Thưa ông, em muốn nhờ ông giữ hộ con ngựa một
lát được không?
Tôi lúng túng, không biết trả lời ra sao thì cô gái đã giúi
cương ngựa vào trong tay tôi. Cô gái nói: ông đứng ở vệ đường này.
Chỉ một lát thôi là em quay lại...
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 184
http://ebooks.vdcmedia.com
Cô gái cười, nụ cười rất nhiều hứa hẹn rồi chạy bỏ đi. Hai
ông già đi theo cô gái ngồi thụp ngay xuống lòng đường rồi thả gà
ra. Lập tức, hai con gà xông vào đánh nhau túi bụi. Đám đông bu
lại thành một vòng tròn, lộn xộn, điên cuồng, phấn khích không
tưởng tượng được.
Có tiếng la hét dẹp đường rồi một chiếc xe "com măng ca" đi
tới. Trên xe có mấy cảnh sát chở một người tù bị khóa tay bằng
còng số 8. Chiếc xe phải dừng lại vì bị đám chọi gà cản đường. Mấy
cảnh sát vừa bước xuống xe thì đám đông ồn cả lên, bao vây quanh
họ, bụi cát mù mịt tung trời. Một tổ ong vàng không biết ở đâu
xuất hiện, vỡ tung ngay trên đầu đám đông. Người ta hò nhau
chạy, ngã dúi ngã dụi vào nhau. Tôi chưa kịp định thần thì thấy cô
gái Thái lúc này xuất hiện giằng lấy tay cương. Người tù trên xe
nhảy ào lên lưng con ngựa. Tôi chỉ thoáng thấy anh ta để tóc dài,
mặc bộ quần áo chàm xanh. Cô gái Thái nhảy lên theo và họ lập
tức phi ngựa băng qua các mẹt hàng, sạp hàng chạy về phía đường
rừng Tạ Bú, tả ngạn sông Đà.
Tôi bị bắt giam vào đồn canh sát. Người ta coi tôi là can
phạm trong vụ cướp tù, cuối cùng không đủ chứng cớ quy tội nên
chuyển tôi làm nhân chứng. Tôi phải ký tên vào một tờ khai chữ
nghĩa hết sức rắc rối mập mờ. Tôi được biết người tù kia là một tên
thổ phỉ, một kẻ sống ngoài vòng cương tỏa xã hội. Hắn tên là Bạc
Kỳ Sinh.
*
* *
Trường học miền núi nơi tôi ở nằm trên một qủa đồi trọc gọi
là đồi Thông mặc dầu trên ấy chẳ ng có một ngọn thông nào. Trên
một vạt đất bằng phăng người ta dựng lên ba dãy lớp học làm
bằng gianh tre nứa lá có phần nào giống một trại nuôi bò. Khu
nhà giáo viên gần kề ngay đó lợp ngói, vách trát "toocsi " nhưng
khi mưa xuống dột còn nhiều hơn cả mái nhà lợp gianh. Vốn thích
độc lập, tôi tự mình dựng một ngôi nhà nhỏ cách biệt hẳn ra, có
hàng rào bao quanh cẩn thận. Ở riêng một chỗ, tôi có cái thú của
kẻ tự do, nghĩa là tha hồ buông xuôi ở trong cảm giác cô đơn mà
không để người khác nhòm thấy, không làm lụy ai cả. Ở ta, tự cô
đơn là cách rẻ rúng nhất, vô hại nhất để tạo ra ảo giác về tự do,
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 185
http://ebooks.vdcmedia.com
một điều xét cho cùng cũng chẳng ra gì nhưng thiết yếu để rèn
luyện nhân cách cho tuổi trẻ vốn lắm mê say và dễ sa ngã.
Mùa hè năm ấy, tôi phải ở lại trông nom, bảo vệ trường học.
Mưa lũ kéo dài từ đầu tháng 7 đến giữa tháng 9 khiến nơi tôi ở
không khác gì một ốc đảo. Số gạo dự trữ sắp hết. Tôi rất buồn rầu
và thương thân mình. Tôi có thể ốm rồi chết ở nơi khỉ ho cò gáy
này vô ích. Tôi đã thấy mộ những giáo viên vô danh chết như thế ở
Mường Hum và Chiềng Cọ, cả ở trong bản Chi cuối đường 19 nữa.
Suy đi tính lại, tôi quyết dịnh vượt qua thung lũng Chiềng Sạ vào
bản Pò Mật tìm người giúp đỡ. Tôi mặc áo mưa, mang theo khẩu
súng săn đã han rỉ và bị hóc đạn bên mình, mang đi theo để cho
oai chứ thực ra chẳng có tác dụng gì cả. Tôi tìm đường đi xuống
thung lũng.
Loay hoay hết buổi, tôi không làm sao vượt qua được thung
lũng ngập đầy nước. Tôi không dám liều mạng bởi tôi không thuộc
địa hình địa vật ở đây, nếu bị nước cuốn vào một khe hẻm coi như
toi mạng. Tuyệt vọng, tới gần tối tôi quay về nhà, ngạc nhiên thấy
ở trong nhà mình có sáng ánh đèn.
Trong nhà tôi, ở giữa nhà có một đống lửa mới được nhen
lên. Một người đàn ông Thái đang ngồi thản nhiên nướng thịt gà
rừng. Thấy tôi, y chẳng buồn nhìn mặt mà chỉ liếc xéo trông chừng
khẩu súng săn của tôi với vẻ đề phòng.
- Ông là chủ nhà à? - Y hỏi tôi sau khi tôi đã treo súng lên
tường.
Tôi chán nản gật đầu. Người đàn ông Thái nói:
- Chúng tôi sẽ ở đây ba ngày đợi lũ rút đi.
Tôi hơi ngạc nhiên vì y dùng chữ "chúng tôi".
Như vậy, chắc y không phải chỉ có một mình.
- Tôi không còn gì ăn cả. - Tôi thông báo trước với khách như
vậy, không tỏ ý thiện cảm chút nào.
- Tôi biết rồi, - người đàn ông Thái gật đầu với tôi - trước khi
ông về tôi đã lục lọi khắp trong nhà này. Cô Muôn đang đi lấy gạo.
Tôi hơi phật ý vì thái độ tự nhiên của khách.
Chừng như nhận ra, y mỉm cười giới thiệu:
- Tên tôi là Bạc Kỳ Sinh.
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 186
http://ebooks.vdcmedia.com
Tôi hơi giật mình. Bạc Kỳ Sinh nói:
- Tôi đi với cô gái. Cô ấy là Muôn.
Đúng lúc ấy, cô gái Thái mà tôi đã gặp trước đây ở chợ
Mường La bước vào, vai đeo gùi, người ướt như chuột lột. Bạc Kỳ
Sinh đứng dậy đỡ lấy gùi gạo. Tôi không hiểu họ moi đâu ra gùi
gạo trắng tinh ở giữa trời mưa, ở giữa nơi mênh mông đầy nước
ngập này.
Bạc Kỳ Sinh và cô gái nói chuyện với nhau bằng tiếng Thái.
Cô gái nhìn tôi mỉm cười:
- Em nhận ra ông rồi! Ông đã giúp em giữ ngựa ở chợ Mường
La.
Bạc Kỳ Sinh lấy gạo thổi cơm, còn cô gái lui vào buồng trong
thay áo. Tôi nghe thấy tiếng lục lọi đồ đạc rồi cô gái thò đầu ra cửa
hỏi tôi:
- Ông giáo! Ông cho em mượn cái áo của ông được không?
Tôi nhìn Bạc Kỳ Sinh và thấy y có vẻ tán thành nên nói:
- Được!
Tôi ở miền núi đã lâu, tôi biết đàn ông Thái nhiều người có
máu ghen tuông ghê gớm! Anh có thể chết như bỡn vì một nhát
dao nếu như vô tình ghẹo cô gái có chồng đã "tằng cẩu " tức là đã
buộc ngược tóc lên đỉnh đầu. Ở Yên Châu vài năm trước đây đã có
một vụ như thế: có một tay giáo viên người Kinh quê ở Hưng yên
đã bị xẻo mất "của quý" bằng con dao quắm to bản dùng để chẻ lạt,
gã "pháo thủ" không bao giờ còn ra trận được nữa, gã phải "hồi
hưu" khi gã mới hai mươi tuổi. Tôi không muốn như thế, năm ấy
tôi mới hai mươi mốt tuổi đầu, chưa biết tí ti gì về chuyện "phong
hoa tuyết nguyệt".
Một lúc sau, cô gái ở trong buồng trong bước ra, mặc chiếc áo
"phông" sặc sỡ của tôi và chiếc váy mới. Trông cô rất đẹp, vẻ đẹp
vừa hoang vắng, vừa mê đắm lại vừa man rợ.
Chúng tôi ngồi ăn cơm và cùng trò chuyện với nhau. Bạc Kỳ
Sinh ít nói, đôi mắt của y lạnh lẽo, căng thẳng như mắt diều hâu,
thỉnh thoảng lại sáng rực lên như có tia chớp, tia lửa. Chỉ khi nào
ánh mắt của y gặp ánh mắt của Muôn nó mới dịu đi đôi chút, nó
mới có vẻ như ánh mắt người. Bạc Kỳ Sinh có nụ cười dè dặt, lúc
nào cũng có vẻ như giễu cợt bản thân mình hay giễu cợt ai. Chúng
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 187
http://ebooks.vdcmedia.com
tôi ngồi nói chuyện về các sản vật ở vùng Tây Bắc, về phong tục
người Thái, về việc người Kinh lên đây làm ăn sinh sống. Bạc Kỳ
Sinh có vẻ không thích thú lắm với việc ngày càng có nhiều người
Kinh lên Tây Bắc "đi xa hơn nữa", "khai hóa văn minh", "thắp lên
ánh sáng văn hóa". Muôn thì khác, cô tỏ ý chê bai lối sống khép
kín, quá gần tự nhiên, thậm chí có phần tăm tối của dân miền núi.
Qua câu chuyện, tôi thấy hai người hiểu biết nhiều thứ, không hề
ngơ ngẩn hoặc quá hẹp hòi như cách thức mà dân thành thị chúng
ta vẫn hình dung về "người dân tộc".
Cơm nước xong, Bạc Kỳ Sinh dựa lưng vào vách, màt đăm
đăm nhìn vào đống lửa bập bùng. Ngoài trời đêm mưa vẫn không
ngớt. Bạc Kỳ Sinh hát ê a một bài hát bằng tiếng Thái, lời lẽ rất
ấn tượng. Có nhiều đoạn, cô Muôn cùng hát với y. Tôi nghe loáng
thoáng, cố gắng tìm cách sắp xếp lại lời của bài hát này:
Pò mệ ơi! Bố mẹ ơi...
Pò mệ sinh con từ hang núi.
Nơi ấy có nhiều gió, lạnh lắm
Đêm mưa, nhiều gió lạnh lắm
Tiếng hổ gầm, tiếng chó sói hú
Những con rắn con trăn tìm mồi
Bọn cáo chồn hôi hám rình mò
Con don, con dím nấp trong hang
Con mình trần thân trụi run rẩy
Gió lạnh lùa vào ngực con
Con nhen lửa, gió làm tắt lửa
Con sờ soạng trong bóng đêm
Và nhặt được một vật mềm, ướt át
Con sợ hãi, không biết vật gì
Nó phập phồng trong tay con
Ôi đau quá, đau nhói ở đây
Cái vật mềm, ướt át ấy
Là trái tim con rơi trên đất
Mặt đất ấy nhiều gió, lạnh lắm
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 188
http://ebooks.vdcmedia.com
Pò mệ ơi, ai thương con
Pò mệ ơi, ai thương pò mệ...
Tiếng hát của Bạc Kỳ Sinh rất lạ, đơn giản như lời người nói.
Tôi chưa thấy ai hát như thế bao giờ: người hát không lấy hơi,
không rán sức, khi nhấn lời hoặc ngân nga thì dịu dàng không sao
kể xiết; ngậm ngùi, tê tái mà không mủi lòng; tâm trạng cô đơn
lạnh buốt lẫn lộn với những khao khát nồng nàn. Tiếng hát sóng
sánh, đặc như những giọt mật ong. Mỗi từ là một giọt mật. Tôi
nghe hát mà nước mắt cứ thế chảy ra ràn rụa, tự nhiên không kìm
lại được.
Bài hát chấm dứt. Tất cả lặng đi. Tiếng mưa rơi và tiếng côn
trùng bỗng nhiên ùa vào trong nhà riết róng nghe rõ mồn một.
Không ai nói năng gì cả. Tiếng hát vẫn còn như lơ lửng bay trong
không gian, vướng vào mái nhà, kèo nhà, vướng vào mái tóc,
vướng vào đôi môi, cháy xèo xèo trên ngọn lửa đỏ rực.
Bạc Kỳ Sinh hát xong, y cười một nụ cười nhợt nhạt thất
thần, hình như bao nhiêu sinh lực của y đã trút hết vào cho bài
hát. Một lúc sau như không chịu đựng nổi sự yên lặng, Muôn cũng
ê a hát. Bài hát này cũng xót xa tê tái chẳng kém gì bài hát của
Bạc Kỳ Sinh:
Ing noọng ơi, ing noọng ơi
Nếu em xây nhà
Thì đó là ngôi nhà nhỏ với cửa sổ rộng
Trong nhà có bếp lửa hồng
Trên bàn có cắm bông hoa đỏ và bông hoa trắng
Chăn đệm mới thơm tho
Bên cạnh em có anh
En muốn anh ở bên cạnh em
Đấy là ước mơ của em
Anh yêu ơi, bây giờ đi đâu rồi
Ma rùng bắt anh hay ngọn lửa nào gọi anh
Anh đi về hướng nào
Không có ai đợi anh ở đấy
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 189
http://ebooks.vdcmedia.com
Anh yêu ơi, về đây với em
Ta xây ngôi nhà nhỏ với cửa sổ rộng
Anh yêu ơi, bây giờ đi đâu rồi
Người thương ơi, bây giờ đi đâu rồi
Tôi lặng nghe Muôn hát, thấy giọt nước mắt lăn trên gò má
của cô. Bạc Kỳ Sinh có vẻ xúc động. Y đưa tay ôm lấy bả vai cô gái
kéo về phía mình. Khi Muôn hát xong, y nói một câu tiếng Thái
rất nhanh, tôi không nghe rõ nhưng đoán là một lời chửi rủa hay
một lời thề độc. Muôn trừng mắt nhìn y rồi ngồi xích ra có vẻ bất
bình. Họ nói về một người nào đó có tên là Ngân.
Đêm về khuya, mưa càng ngày càng nặng hạt. Mưa thấm
vào đất, vào vách nhà, vào lòng người... Chúng tôi ngồi yên như
thế rất lâu. Lát sau Bạc Kỳ Sinh lên tiếng trước. Y phàn nàn về
những điều kiện sinh sống khốn khổ ở nơi nào đó, chắc là ở quê
hương y. Vùng Tây Bắc tôi đã đi nhiều, điều kiện sống của con
người ở đây thật khắc nghiệt. Dân nhiều nơi chỉ đủ gạo ăn có ba
tháng, còn chín tháng trong năm phải vào rừng đào củ mài. Săn
bắt và hái lượm vẫn là những hình thức kiếm sống phổ biến của
nhiều tộc người ở đây hệt như một ngàn năm trước. Nạn du canh
du cư và triệt phá rừng làm cho quang cảnh rừng núi ngày càng
thêm tiêu điều. Tôi cố tình dò hỏi tông tích, gốc gác của Bạc Kỳ
Sinh. Y trả lời dè dặt, y nói chung chung:
- Tôi là đứa con hoang của rừng.
Y nói câu đó thì thầm như lời thú tội, có phần nào chán
chường nhưng vẫn ngấm ngầm một niềm kiêu hãnh đặc biệt. Tôi
gợi lại chuyện xảy ra bữa trước ở chợ Mường La thì y mỉm cười:
- Rắc rối cho ông ghê lắm phải không?
Y ngượng nghịu xoa tay vào nhau rồi nói tiếp:
- Tôi đã mang ơn ông.
Sau đó y chỉ vào Muôn:
- Nhờ có con nhím này!
Mãi về sau, do nhiều người kể lại tôi mới biết rõ về câu
chuyện xảy ra hôm ấy.
Đêm về khuya, tôi ngủ ở bên bếp lửa, nằm thao thức nghe
tiếng mưa rơi. Trong giấc mơ, tôi cứ chập. chờn về hình ảnh trái
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 190
http://ebooks.vdcmedia.com
tim mềm mại, ướt át, phập phồng rơi trên đất lạnh và ngôi nhà
nhỏ có cửa sổ rộng. Những hình ảnh ấy phải chăng là nỗi ám ảnh
thân phận tình yêu đôi lứa của hai người?
*
* *
Bạc Kỳ Sinh là hậu duệ của dòng họ Bạc đất Mường Vài.
Đây là một dòng họ quý tộc xa xưa, đồn rằng ông tổ là người Kinh
đã từng làm chức thượng thư, bỏ lên Tây Bắc vì chán thời thế. Đấy
là vào khoảng thế kỷ XVIII, thời vua Lê, chúa Trịnh, một thời
nhiễu nhương trong lịch sử. ông tổ của Bạc Kỳ Sinh lấy vợ người
Thái, lập trang trại, sống nhờ vào việc buôn bán thuốc phiện với
người Lào và người Hoa. Đến đời Bạc Kỳ Sinh, thời thế thay đổi,
chính quyền mới đang tồn tại cùng chúng ta đây thành lập. Một
đồn biên phòng đóng ngay ở đất Mường Vài. Việc buôn bán thuốc
phiện bị cấm. Những người lính biên phòng thường xuyên xuống
bản, giúp dân làm ăn, dạy học cho trẻ và giữ gìn trật tự an ninh
trong vùng. Đồn trưởng biên phòng là Lò Văn Ngân, người Thái ở
Yên Châu, một thiếu úy mẫn cán và sắt đá. Số phận éo le, giữa Lò
Văn Ngân và Bạc Kỳ Sinh có những mối quan hệ thật trớ trêu.
Một lần, vào dịp Tết cổ truyền, người ta tổ chức một cuộc đua
ngựa cho thanh niên trong vùng. Chặng đua khá nguy hiểm, phải
vượt qua nhiều suối và núi đá tai mèo. Có nhiều giải thưởng, giải
nhất là một con ngựa tuyệt đẹp. Muôn là cô gái xinh đẹp nhất đất
Mường Vài sẽ trao dây cương cho người thắng trận.
Mười bảy kỵ sĩ tham gia cuộc đua, trong đó có Lò Văn Ngân
và Bạc Kỳ Sinh. Hai người ganh đua từng phân một và họ bỏ xa
các ky sĩ khác. ở chặng cuối cùng, nguy hiểm nhất là phải băng
qua vực đất sụt. Nghe nói dưới đó có mạch nước ngầm từ xa xưa,
mạch nước ngầm này còn lớn hơn cả con sông Đà, nhiều chỗ mạch
nước ngầm phun lên làm nơi đó biến thành bùn lầy vô cùng nguy
hiểm. Lò Văn Ngân là kỵ sĩ giỏi. Con ngựa anh cưỡi là con ngựa
giống sông Đông ở Nga. Hồi ấy loại ngựa này chỉ nhập vào Việt
Nam có sáu con để phối giống, được nuôi ở trại ngựa Bá Vân, Thái
Nguyên theo tiêu chuân đặc biệt, người ta tìm cách nhân nó lên để
cung cấp cho lính biên phòng. Con ngựa này phi rất nhanh, nếu
đường sá tốt có thể phi tới 300 cây số một giờ, bước nhảy của nó xa
tới 4 mét. Nó cao gấp rưỡi con ngựa bình thường. Bạc Kỳ Sinh cưỡi
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 191
http://ebooks.vdcmedia.com
con ngựa của người miền núi Tây Bắc, chân thấp, tướng mạo xấu
xí, trông giống một con la già, chạy không nhanh nhưng dai sức,
khi leo núi thì không khác gì sơn dương. Loại ngựa này đặc biệt
nhạy cảm với địa hình miền núi, nó ăn rất ít và chịu được khát.
Khi qua đèo, con ngựa sông Đông của Ngân chạy song song
với con ngựa của Bạc Kỳ Sinh. Đường rất hẹp, hai con ngựa chèn
nhau khi vượt khúc quanh ở hem núi. Gió thổi mạnh, con ngựa
sông Đông khỏe hơn nên hất con ngựa của Bạc Kỳ Sinh xuống khe
núi. Bạc Kỳ Sinh thoát chết nhờ vào sự nhạy cảm thần kỳ của con
tuấn mã. Con ngựa chụm bốn vó lăn tròn ở vạt dốc nghiêng, không
hiểu làm sao móc được một ch ân vào thân cây dâu da. Sau này
Bạc Kỳ Sinh kể lại: "Lúc đó mạng sống thật là "ngàn cân treo sợi
tóc". Con ngựa hình như cũng biết điều đó, nó chỉ doãi cẳng chân
ra là cả hai sẽ lao xuống vực sâu 300 mét. Gió thổi, đá cào làm nó
lột xước hết cả da. Nó rnn bắn lên, mồ hôi túa ra đầm đìa. Mắt nó
như muốn dò hỏi: "Tại sao? Tại ao lại chết vô lý thế này?" Thế là
nó vùng vẫy sức lực của nó như được nhân lên gấp bội...
Loay hoay mãi, Bạ Kỳ Sinh móì gỡ được mình ra và dìu được
con ngựa từ trên cây xuống. Bạc Kỳ Si n h bị thương khá nặng:
xương đùi gãy, một chân bị trẹo khớp. Nhưng một kỵ sĩ miền núi
thì chẳng bao giờ bỏ cuộc. Y vẫn tiếp tục cuộc đua. Để đến đích,
nếu theo con đường cũ dễ dàng thì thất bại là chắc chắn: với hơn
20 cây số đường rừng như vậy thì người và ngựa sẽ kiệt sức vì mất
máu. Bạc Kỳ Sinh quyết định vượt qua núi đá tai mèo để về thung
lũng: đường ngắn hơn, chỉ có hơn hai cây số nhưng làm như thế
nghĩa là "leo núi" chứ không phải còn là "đua ngựa" nữa. Được cái
cuộc đua không hề quy định lộ trình bắt buộc. Từ xa xưa, dâ n
miền núi đã quen chỉ xác định hướng đi chứ không xác định sẽ đi
như thế nào, con người phải tự mò mẫm một mình và chỉ có linh
cảm, trực giác mới giúp họ vượt qua tất cả.
Bạc Kỳ Sinh vượt qua vách núi tai mèo, nghĩa là cầm chắc
cái chết trong tay, hy vọng sống trong một phần nghìn. Không
hiểu làm thế nào mà Bạc Kỳ Sinh vượt qua được. Máu loang lổ bết
đầy người và ngựa. Y đến đích không khác gì một con ma rừng.
Cuộc đua kết thúc. Không ai trao giai thưởng cho con ma
rừng. Giải thưởng thuộc về Lò Văn Ngân và con ngựa giống sông
Đông. Bạc Kỳ Sinh chỉ được sự tán thưởng ngầm của ít người dân
miền núi lầm lì nhất, họ có cách đánh giá riêng cửa họ về các giá
trị con người.
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 192
http://ebooks.vdcmedia.com
Bạc Kỳ Sinh dưỡng bệnh ở nhà ông Sùng là bố của Muôn.
ông là thầy thuốc biết chữa bệnh bằng nhiều thứ lá cây rừng. Tình
yêu của y với Muôn bắt đầu nảy nở trong những ngày đó. Nhưng
Lò Văn Ngân, viên thiếu úy đồn trưởng biên phòng cũng rất yêu
Muôn.
Bạc Kỳ Sinh khỏi bệnh vào cuối mùa thu. Lúc ấy rừng đang
thay lá. Rặng cây sau nhà Muôn từ màu xanh chuyển sang màu
đỏ như mận và màu đỏ của máu. Hoa đinh lăng là thứ hoa đơn ở
rừng có màu vàng như là hoa tai vàng nở rất nhiều ở hàng rào đầy
những dây tơ hồng cũng màu vàng như màu nhẫn vàng. Bạc Kỳ
Sinh ngồi bên cửa sổ. Muôn ngồi xe sợi ở ngoài chái nhà, cô ê a hát
bài hát mà cô ưa thích:
"Ing noọng ơi, ing noọng ơi
Nếu em xây nhà
Thì đó là ngôi nhà nhỏ với cửa sổ rộng
Trong nhà có bếp lửa hồng"
Ông Sùng hỏi Bạc Kỳ Sinh:
- Này Sinh, mày có nghĩ rằng dân miền núi sẽ có hạnh phúc
hay không?
Bạc Kỳ Sinh cười:
- Khi còn mê muội...
Muôn hỏi:
- Vậy văn minh?
- Không tốt gì! - Một người đàn ông Thái vừa bước lên cầu
thang vừa nói. Đây là Lò Văn Cường, em trai ông Sùng, chú ruột
của Muôn. Ông ta gùi một gùi hàng nặng. Ông ta vẫn buôn thuốc
phiện từ Tam giác vàng qua đường Thượng Lào sang Tây Bắc.
Đêm hôm đó, Lò Văn Cường ngủ ở nhà anh trai mình. ông
bảo Bạc Kỳ Sinh:
- Cháu Sinh ạ, tao đã thấy mày đua ngựa với người của
chính phủ. Theo tao đi! Mày là ma rừng phải đi đường hẻm. Mày
muốn con Muôn thì hãy nghe tao! Mày hãy đi gùi hàng lên Hoàng
Su Phì! Hãy nghĩ đến tự do và tiền bạc rồi sau hãy nghĩ đến đàn
bà. Con Mnôn nó sẽ giết mày! Nửa tháng sau, Lò Văn Cường bị
bắn chết.
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 193
http://ebooks.vdcmedia.com
Những người lính biên phòng do Lò Văn Ngân chỉ huy phục
kích đã bắn chết ông ta khi mang thuốc phiện vượt qua biên giới.
Lò Văn Ngân được thăng chức trmg úy. Ngân cưõi con ngựa sông
Đông đến chơi nhà Muôn. Anh tặng Muôn đôi vòng tay bạc. Muôn
hỏi:
- Nếu giết được một người thì được tăng một chức à?
Ngân bảo:
- Điều ấy tùy vào người bị giết là ai.
Muôn nói:
- Ông ta là chú tôi.
Ngân bảo:
- Tôi không biết.
Khi Ngân đi xuống cầu thang thì con ngựa sông Đông của
anh đã bị cắt mất gân chân đang nằm gục bên hàng rào. Ngân
chạy lên cầu thang rút súng chĩa vào Bạc Kỳ Sinh:
- Mày giết ngựa! Mày có biết con ngựa ấy đáng giá bằng mấy
mày không?
Bạc Kỳ Sinh nói:
- Cần thì tao cắt gân mày chứ không cắt gân con ngựa!
Bạc Kỳ Sinh bị bắt. Muôn than thở:
- Anh ta đang ốm.
Ngân nói:
- Con ngựa này mỗi ngày ăn hết 20 cân thóc, 6 lít sữa với hai
cân đường. Cả nước bây giờ chỉ còn hai con như thế!
Bạc Kỳ Sinh bị giam chín tháng trong tù. ở trong tù, những
người bạn của Lò Văn Cường chỉ cho y các mối hàng, cách đi rừng,
cách chơi gái sao cho không bị mang bệnh, cách trốn lính biên
phòng, cách phân biệt tiền giả thật, tiền bạt Thái Lan và tiền kíp
Lào, rất nhiều thứ mà người ta không biết phân biệt đấy là những
kiến thức về tự do hay sự từng trải phóng đãng.
Một tay ăn trộm người Dao tên là Triệu Phú Đại rủ Bạc Kỳ
Sinh vượt ngục. Đêm hôm ấy trời mưa to, hai người rỡ mái tôn
chuồn được ra ngoài luồn rừng chạy về phía rừng Thuận Châu
trốn tránh.
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 194
http://ebooks.vdcmedia.com
Ít ngày sau Bạc Kỳ Sinh tìm đường về đến nhà Muôn. Triệu
Phú Đại cằn nhằn:
- Chúng ta phải chuồn sang Thượng Lào ngay lập tức. Loanh
quanh ở đây rồi chết có ngày.
Bạc Kỳ Sinh nói:
- Mày biết gì về tình yêu?
Triệu Phú Đại thở dài:
- Đấy là thứ tình cảm không lương thiện.
Muôn chạy ra đón Bạc Kỳ Sinh, trên tay đeo đôi vòng bạc
của Ngân tặng cô.
Bạc Kỳ Sinh hỏi:
- Cô yêu nó à?
Muôn nói:
- Không biết! Em chỉ thích bộ quân phục.
Bạc Kỳ Sinh và Triệu Phú Đại ở nhà Muôn ba ngày. Triệu
Phú Đại bảo Bạc Kỳ Sinh:
- Mày lựa chọn đi. Hoặc đi Thượng Lào. Hoặc ở đây rúc váy
con Muôn để đợi thằng Ngân đến bắt.
Năm giờ sáng, lính biên phòng bao vây nhà Muôn. Triệu Phú
Đại và Bạc Kỳ Sinh nấp trong buồng kín. Triệu Phú Đại nói:
- Phen này chết là chắc. Tao không tiếc gì. Chỉ tiếc mày mới
hai mươi lăm tuổi.
Bạc Kỳ Sinh nói:
- Khi thằng Ngân bước lên cầu thang tao sẽ dí dao vào cổ
nó... Khi người ta đưa ngựa tới, mỗi thằng chạy về một phía...
Bạc Kỳ Sinh treo người ở trên chái nhà giống như con dơi.
May cho y là 5 giờ sáng thì trời vùng núi còn tối như mực. Lúc ấy
trời lại đổ mưa to. Hai người chạy thoát sang đất Thượng Lào.
Bạc Kỳ Sinh nói:
- Chắc cha con ông Sùng bị bắt mất.
Triệu Phú Đại cười:
- Có con Muôn thì chẳng sợ. Biết "mèo nào cắn mỉu nào"!
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 195
http://ebooks.vdcmedia.com
Bạc Kỳ Sinh buôn bán dọc ngang ở vùng Thượng Lào, nhiều
khi sang cả Thái Lan. Y có tiền, có nhiều thứ nhưng trong lòng
khôn nguôi nhớ Muôn và nhớ quê hương. Thỉnh thoảng y tìm
đường liều lĩnh về thăm đất Mường Vài. Một lần về y bị bắt và xảy
ra vụ trốn chạy ở chợ Mường La mà tôi chứng kiến.
*
* *
Bạc Kỳ Sinh và Muôn trú ở nhà tôi sang ngày thứ hai thì họ
cãi lộn với nhau. Cả hai đều mất bình tĩnh. Tôi không hiểu lắm vì
họ nói bằng tiếng Thái rất nhanh, tôi chỉ lõm bõm biết một số từ.
Tôi đoán hai người đã không đồng ý về cách giải thoát tình trạng
hiện thời. Muôn nài nỉ điều gì đó nhưng Bạc Kỳ Sinh dứt khoát
chối từ. Một lúc sau, Bạc Kỳ Sinh cũng nài nỉ điều gì đó nhưng
Muôn không chịu. Cuối cùng Bạc Kỳ Sinh đứng lên tru một tiếng
khủng khiếp như chó sói hú. Trông y rất đau đớn. Muôn ôm mặt
chạy ra ngoài trời mưa. Lúc ấy trời đâ khuya lắm. Bạc Kỳ Sinh
chạy theo. Họ giằng co nhau một lúc lâu rồi Muôn chạy về phía
rừng. Bạc Kỳ Sinh quay vào nhà, y nằm vật ra ở bên đống lửa.
Tôi ngồi lặng lẽ chứng kiến hai vị khách trọ. Tôi mơ hồ thấy
một nỗi thương cảm xót xa. Tại sao lại phải dày vò mình, phải dày
vò nhau như thế? Hồi ấy tôi còn trẻ tuổi, tôi chưa nếm trải vị ngọt
cũng như vị đắng tình yêu. ôi tình yêu! Sau này tôi mới biết đấy là
thế nào! Bạn trẻ, bạn hãy yêu đi! Nó sẽ làm cho bạn hóa rồ hóa
dại, nó sẽ làm cho bạn tốt lên hoặc xấu đi thì tôi cũng chẳng biết
nữa nhưng tôi biết chắc chắn đó là một điều tuyệt vời nhất trên
đời, đó là thứ giá trị nhất trong mọi thứ giá trị mà Thượng đế ban
cho con người. Bạn trẻ! Bạn đừng tin những kẻ nói với bạn rằng
tình yêu là sai lầm! Không có tình yêu sai lầm...Đấy là những kẻ
ghen tị với tình yêu, những kẻ không có cơ hội để có tình yêu, vu
khống, xúc xiểm tình yêu...
Suốt đêm hôm ấy chúng tôi không thấy Muôn trở lại. Bạc Kỳ
Sinh ngồi bên bếp lửa như hóa đá. Tôi cố gợi chuyện y. Y thở dài:
- Cô ấy sẽ không trở lại... Đàn bà rất thích những ngôi nhà có
cửa sổ rộng để chuồn ra ngoài...
Trầm ngâm một lúc, y nói tiếp:
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 196
http://ebooks.vdcmedia.com
- Về bản chất, đàn bà đứng về phía trật tự... Không có trật tự
nào dung được tình yêu to lớn...
Tôi lấy củi chất thêm vào đống lửa. Mưa rất to. Hai chúng tôi
ngồi bên đống lửa đến tận sáng bạch. Bạc Kỳ Sinh đã kể cho tôi
nghe về tình yêu nồng cháy của y. Y nói về phụ nữ, về cuộc đời, về
nhiều thứ khác. Y nói:
- Không ai mang lại cho tôi nhiều hạnh phúc và đau khổ như
Muôn. Ông đã yêu bao giờ chưa? Tình yêu dạy cho ta bước đi của
hổ, của báo, cho ta sức mạnh của mãnh thú. Nó dạy cho ta sự giảo
hoạt của cáo, của rắn độc... Nó khiến ta nhân đạo hơn hoặc độc ác
hơn... Những kẻ hèn hạ không có tình yêu.
Tôi dò hỏi Bạc Kỳ Sinh về Muôn. Y nói:
- Cô ta cũng giống như mọi người đàn bà khác. Tôi quá điên
rồ, quá nguy hiểm đối với cô ta. Trước sau gì cô ta cũng sẽ trèo qua
cửa sổ để về với một môi trường tầm thường hơn nhưng an toàn
hơn. Cô ta chết chậm hơn tôi. Nhưng thôi, tất cả những điều tôi
nói không có ích gì, sau này rồi ông sẽ hiểu...
Bạc Kỳ Sinh ở với tôi đến trưa hôm sau. Y dứt khoát trả tôi
tiền trọ. Món tiền khá lớn, bằng tổng số tiền lương giáo viên của
tôi trong nhiều tháng. Tôi và Bạc Kỳ Sinh chia tay nhau. Y nói
rằng y sẽ đi Thái Lan ngay hôm ấy. Cả hai không nghĩ rằng rồi sẽ
gặp nhau. Tôi cũng không ngờ hai mươi lăm năm sau, tôi đã gặp
Bạc Kỳ Sinh trong một hoàn cảnh lạ lùng kỳ dị.
Ít năm sau, tôi có dịp quay lại Mường La. Tôi gặp Lò Vàn
Ngân, bấy giờ đã lên chức thiếu tá. Ngôi nhà của Ngân ở ngay
cổng chợ Mường La, ngôi nhà thiết kế giống như những ngôi nhà
khác ở thành phố, tầng dưới để bán hàng hay để cho thuê văn
phòng, tầng trên để ở. Ngân và Muôn lấy nhau, họ có hai đứa con,
cả hai đang học Đại học. Tôi gặp Ngân nhưng anh tiếp chuyện tôi
dè dặt, thậm chí có phần lạnh lùng. Chúng tôi không nói gì về
chuyện cũ.
Lựa dịp thuận tiện, tôi tìm cơ hội để gặp riêng Muôn. Muôn
còn rất đẹp. Cô mặc quần áo sang trọng theo lối dân thành phố.
Tôi gợi lại chuyện về Bạc Kỳ Sinh thì Muôn thất kinh, hốt hoảng
nói:
- Bò hụ...! Ai nhá nhắc lại chuyện cẩu nưa...
(Không biết! Anh chớ nhắc lại chuyện cũ nữa).
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 197
http://ebooks.vdcmedia.com
Tôi quay lại chợ Mường La. Cũng không khác xưa nhiều lắm:
các cô gái Thái, gái Xá...ngồi bán đào, mận, mắccoọc...hái ra từ
trong núi, những người đàn ông, đàn bà người H'mông gùi những
gùi sa nhân, đẳng sâm, ba kích, nếp tan...ở góc chợ vẫn có ông già
người Hoa ngồi xem bói. Không có đám đông nào vây quanh ông
già. Tôi đến gần ông già đặt tiền, gieo quẻ và hỏi về số phận của
Bạc Kỳ Sinh. Ông già đọc cho tôi nghe một bài thơ chữ Hán:
- Ngộ bất ngộ
Phùng bất phùng
Nguyệt trần hải để
Nhân tại mộng trung...
Tôi thở dài quay đi ngẫm nghĩ. Tôi tự hỏi mình:
- Này số phận! Những gì tạo nên số phận? Điều gì giá trị?
Điều gì vô giá trị? Điều gì trên đời này có ý nghĩa nhất cho một con
người?
*
* *
Tôi đã gặp Bạc Kỳ Sinh tình cờ khi tôi đến Mỹ mấy năm
trước đây. Hôm ấy ở New York, tôi đến một quán cà phê nơi vẫn tụ
tập khá nhiều nhà thơ và nghệ sĩ. ở đấy có một người Việt Nam
chơi đàn ghita rất điệu nghệ. Người này hát những bài hát bằng
tiếng Anh và tiếng Việt. Khi nghe một bài hát tôi đã lặng đi không
thể tin được. Đấy chính là một phần bài hát tôi từng được nghe
ngày nào:
Pò mệ ơi! Bố mẹ ơi...
Pò mệ sinh con từ hang núi.
Nơi ấy có nhiều gió, lạnh lắm
Đêm mưa, nhiều gió lạnh lắm
Ôi tự do, tình yêu, quê hương
Những con đường chông gai, nhọc nhằn
Con mình trần thân trụi run rẩy
Và sờ soạng trong bóng đêm
Con nhặt được một vật mềm, ướt át
TRUYÊN NGUYỄN HUY THIÊP 198
http://ebooks.vdcmedia.com
Con sợ hãi, không biết vật gì
Nó phập phồng trong tay con
Đau quá, đau nhói ở đây
Con ngửa mặt lên trời và hỏi:
Đâu tình yêu? Đâu tự do? Đâu quê hương..
Pò mệ ơi...
Pò mệ sinh con từ hang núi...
Người đánh đàn ghita và hát là Bạc Kỳ Sinh. Tối hôm ấy,
Bạc Kỳ Sinh đưa tôi về nhà. Đó là một ngôi nhà nhỏ với cửa sổ
rộng trên gác của một chung cư. Ngôi nhà khá đầy đủ tiện nghi.
Bạc Kỳ Sinh thuê ngôi nhà này ở đây và sống độc thân. Sau lần
gặp tôi, y sang Thượng Lào, sang Thái Lan rồi tới định cư ở Mỹ.
Chúng tôi uống rượu suốt đêm. Bạc Kỳ Sinh hỏi tôi rất nhiều về
vùng Tây Bắc Việt Nam. Tôi hỏi Bạc Kỳ Sinh xem có cơ hội trở về
Việt Nam hay không. Y buồn bã lắc đầu, chỉ vào ngực mình:
- Tôi không biết. Tôi vẫn thường đau ở trong ngực này...
Y cười, vẫn nụ cười như diễu cợt ai hay giễu cợt mình.
Trên tường nhà Bạc Kỳ Sinh có treo ảnh Muôn. Nước ảnh đã
cũ, đã ố vàng nhưng Muôn trông rất đẹp. Tôi không nỡ nói với Bạc
Kỳ Sinh là ở Việt Nam, Muôn đang sống hạnh phúc. Bạc Kỳ Sinh
ép tôi uống rượu mạnh. Cả tôi và y đều say khướt. Tôi hỏi y thế
nào là tình yêu. Bạc Kỳ Sinh bảo:
- Tin tôi đi! Đấy là một hung thần...
Đêm hôm ấy ở New York trời mưa rất to, mưa như ở vùng
Tây Bắc Việt Nam, một thứ mưa nhiệt đới dai dẳng, tưởng như
không dứt, tưởng như không thôi, tưởng như không bao giờ hết
được...